[452] จาตุมาสินิยาติ อปรกตฺติกปุณฺณมายํฯ สงฺเฆนาติ ปฐมํ วสฺสูปคเตน สงฺเฆนฯ วุตฺถา วสฺสา เยหิ เต วุตฺถวสฺสา, ปจฺฉิมวสฺสูปคตาฯ สเจ อปฺปตรา สิยุนฺติ อิมินา ยทิ อธิกตรา วา สมสมา วา โหนฺติ, ปวารณาญตฺติํ ฐเปตฺวา ปจฺฉิมวสฺสูปคเตหิ ปฐมํ ปวาริเต ปจฺฉา อิตเรหิ ปาริสุทฺธิอุโปสโถ กาตพฺโพติ ทีเปตีติฯ
ปวารณานิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
46. สํวรนิทฺเทสวณฺณนา
[453] สํวรณํ จกฺขุทฺวาราทีนํ สติกวาเฏน ปิทหนํ สํวโรฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ จกฺขุนฺทฺริเย สํวโร นตฺถิ, น หิ จกฺขุปสาทํ นิสฺสาย สติ อุปฺปชฺชติ, เนว ภวงฺคสมเย อาวชฺชนาทีนํ อญฺญตรสมเย, ชวนกฺขเณ ปน อุปฺปชฺชตีติ ตทา สํวโร โหติ, เอวํ โหนฺเต ปน โส จกฺขุทฺวาราทีนํ สํวโรติ วุจฺจติฯ จกฺขุโสตาทิเภเทหีติ จกฺขุ จ โสตญฺจ, ตานิ อาทิ เยสํ, เตว เภทา จาติ สมาโส, เตหิ ทฺวาเรหิฯ อภิชฺฌาทิปฺปวตฺติยา อจฺจนฺโตปการกตฺตา กรณตฺเถ เจตฺถ ตติยาฯ เอเตน จกฺขุโสตฆานชิวฺหากายมนสงฺขาตานิ ทฺวารานิ วุตฺตานิฯ รูปสทฺทาทิโคจเรติ รูปสทฺทคนฺธรสโผฏฺฐพฺพธมฺมสงฺขาเต วิสเยฯ อภิชฺฌาโทมนสฺสาทิปฺปวตฺตินฺติ เอตฺถ ปรสมฺปตฺติํ อภิมุขํ ฌายตีติ อภิชฺฌา, พลวตณฺหาฯ อาทิ-สทฺเทน มิจฺฉาทิฏฺฐิอาทโย อเนเก อกุสลา ธมฺมา สงฺคหิตาฯ
[454] สกํ จิตฺตํ กิฏฺฐาทิํ ทุปฺปสุํ วิย นิคฺคณฺเหยฺยาติ สมฺพนฺโธฯ กิฏฺฐนฺติ กิฏฺฐฏฺฐาเน อุปฺปนฺนํ สสฺสํ คหิตํฯ
กิฏฺฐํ อทตีติ กิฏฺฐาทิ, ตํฯ สมฺปชาโนติ สาตฺถกสปฺปายโคจรอสมฺโมหสงฺขาเตน จตุสมฺปชญฺเญน สมฺมา ปชาโนฯ อิมินา อินฺทฺริยสํวรสีลํ กถิตํฯ
สํวรนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
47. สุทฺธินิทฺเทสวณฺณนา
[455] เทสนา สํวโร เอฏฺฐิ ปจฺจเวกฺขณนฺติ เภทโต สุทฺธิ จตุพฺพิธาติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘ปจฺจเวกฺขณํ เภทโต’’ติ วตฺตพฺเพ นิคฺคหิตโลโป ทฏฺฐพฺโพ, เทสนาสุทฺธิ สํวรสุทฺธิ ปริเยฏฺฐิสุทฺธิ ปจฺจเวกฺขณสุทฺธีติ จตุพฺพิธาติ วุตฺตํ โหติฯ ตตฺถ สุชฺฌตีติ สุทฺธิ, ยถาธมฺมํ เทสนาย สุทฺธิ เทสนาสุทฺธิฯ วุฏฺฐานสฺสาปิ เจตฺถ เทสนาย เอว สงฺคโห ทฏฺฐพฺโพฯ มูลาปตฺตีนํ ปน อภิกฺขุตาปฏิญฺญาว เทสนาติ เหฏฺฐา วุตฺตา, สาวสฺส ปาราชิกาปนฺนสฺส วิสุทฺธิ นาม โหติฯ อยญฺหิ ยสฺมา ปาราชิกํ อาปนฺโน, ตสฺมา ภิกฺขุภาเว ฐตฺวา อภพฺโพ ฌานาทีนิ อธิคนฺตุํฯ ภิกฺขุภาโว หิสฺส สคฺคนฺตราโย เจว โหติ, มคฺคนฺตราโย จฯ วุตฺตญฺเหตํ –
‘‘สามญฺญํ ทุปฺปรามฏฺฐํ, นิรยายูปกฑฺฒตี’’ติฯ (ธ. ป. 311);
อปรมฺปิ วุตฺตํ –
‘‘สิถิโล หิ ปริพฺพโช, ภิยฺโย อากิรเต รช’’นฺติฯ (ธ. ป. 313);
อิจฺจสฺส ภิกฺขุภาโว วิสุทฺธิ นาม น โหติฯ
