‘‘วตฺต’’นฺติ ปน สามญฺเญน นิทฺทิฏฺฐตฺตา น เถเร ภิกฺขู อติอลฺลียิตฺวา นิสีทิตพฺพํ, มหาเถรสฺส นิสินฺนาสนโต เอกํ ทฺเว อาสนานิ ฐเปตฺวา ‘‘นิสีทา’’ติ วุตฺเต นิสีทิตพฺพํ, น นวาปิ ภิกฺขู อาสเนน ปฏิพาหิตพฺพา, น สงฺฆาฏิํ โอตฺถริตฺวา นิสีทิตพฺพํ, สทฺทํ อกตฺวา อุทกกิจฺจํ กาตพฺพํ, ยถา สูปสฺส โอกาโส โหติ, เอวมตฺตาย โอทโน คณฺหิตพฺโพ, เถเรน ภิกฺขุนา ‘‘ฐเปตฺวา อปฺปกํ โอทนาทิกํ สพฺพํ สพฺเพสํ สมกํ สมฺปาเทหี’’ติ วตฺตพฺพํ, น ตาว เถเรน ภุญฺชิตพฺพํ, ภุตฺตาวินา น ตาว อุทกํ ปฏิคฺคเหตพฺพํ, ภตฺตคฺคโต นิวตฺตนฺเตหิ ยถานุรูปํ นิกฺขมิตฺวา วิรฬาย ปาฬิยา คนฺตพฺพนฺติ เอวมาทิกญฺจ ตทนุรูปํ เสขิยวตฺตญฺจ สมฺปาเทตพฺพนฺติ อิทํ ภตฺตคฺควตฺตญฺจ สาธุกํ อตรมาเนน คาโม ปวิสิตพฺโพ, ‘‘อิมินา ปวิสิสฺสามิ, อิมินา นิกฺขมิสฺสามี’’ติ นิเวสนํ ปวิสนฺเตน สลฺลกฺเขตพฺพํ, นาติสหสา ปวิสิตพฺพํ, นาติสหสา นิกฺขมิตพฺพํ, นาติทูเร นจฺจาสนฺเน ฐาตพฺพํ, นาติจิรํ ฐาตพฺพํ, นาติลหุกํ นิวตฺติตพฺพํ, ทาตุกามตาการํ ญตฺวา ฐาตพฺพํ, โย ปฐมํ คามโต ปฏิกฺกมติ, เตน อาสนปญฺญปนาทิ สพฺพํ กาตพฺพํ, โย ปจฺฉา, เตน อาสนุทฺธรณาทิ สพฺพํ กาตพฺพนฺติ เอวมาทิกญฺจ ตทนุรูปํ เสขิยวตฺตญฺจ สมฺปาเทตพฺพนฺติ อิทํ ปิณฺฑจาริกวตฺตญฺจ กาตพฺพํฯ

เสนาสนฏฺฐาเน สพฺพํ วตฺตญฺจ สมฺปาเทตฺวา ตโต นิกฺขมิตฺวา สาธุกํ นิวาเสตฺวา ปารุปิตฺวา จ อตรมาเนน คาโม ปวิสิตพฺโพติอาทิ สพฺพํ ปิณฺฑจาริกวตฺตํ กาตพฺพํฯ ปานียปริโภชนียอคฺคิอรณิสหิตกตฺตรทณฺฑา อุปฏฺฐเปตพฺพา, นกฺขตฺตปทานิ สกลานิ วา เอกเทสานิ วา อุคฺคเหตพฺพานิ, ทิสากุสเลน ภวิตพฺพนฺติ อิทํ อารญฺญิกวตฺตญฺจ อุทฺทิฏฺฐํเยว โหตีติ อวคนฺตพฺพนฺติฯ

วตฺตนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

31. วิกปฺปนานิทฺเทสวณฺณนา

[221] สมฺมุขา ปรมฺมุขาติ สสฺส มุขํ, ปรสฺส มุขนฺติ วิคฺคโห, สมฺมุเขน ปรมฺมุเขนาติ อตฺโถฯ สมฺมุขาวิกปฺปนา ปรมฺมุขาวิกปฺปนาติ เภทา ทุเว วิกปฺปนา วุตฺตาติ โยชนา ฯ เภทาติ วิเสสโตฯ อถ วา สสฺส มุขํ มุขสมฺพนฺธิวจนํ อสฺสา วิกปฺปนายาติ สมาโสฯ ตถา ปรมฺมุขาฯ สมฺมุขา จ ปรมฺมุขา จ, ตสฺสา เภโท, ตโตฯ สมฺมุขาย สมฺมุขวิกปฺปนายฯ พฺยตฺตสฺสาติ วิกปฺปนวิธานํ ปจฺจุทฺธารวิธานญฺจ ชานนฺตสฺสฯ

[222] เตนาติ ยสฺส สนฺติเก วิกปฺเปติ, เตน ภิกฺขุนาฯ ปริโภคาทิกนฺติ ปริโภคํ วิสฺสชฺชนํ อธิฏฺฐานญฺจฯ

[224-5] อปรา สมฺมุขาเวกาติ เอตฺถ วา-สทฺโท ปกฺขนฺตเร, อถ วาติ อตฺโถ, อปิ-สทฺทตฺโถ วา วา-สทฺโท, โส อปรา-สทฺทโต ปรํ ทฏฺฐพฺโพ, อปราปิ เอกา สมฺมุขาวิกปฺปนา อตฺถีติ อตฺโถฯ กถนฺติ อาห ‘‘ภิกฺขุสฺสา’’ติอาทิฯ ‘‘ปญฺจนฺนํ สหธมฺมีน’’นฺติ วุตฺตตฺตา ‘‘ติสฺสสฺส ภิกฺขุโน’’ติอาทีสุ ติสฺสาย ภิกฺขุนิยา ติสฺสาย สิกฺขมานาย ติสฺสาย สามเณริยา ติสฺสสฺส สามเณรสฺสาติปิ วิญฺญาตพฺพํฯ

[226] ปรมฺมุขาวิกปฺปนาติ ปรมฺมุเขน วิกปฺปเนน, ปรมฺมุขาวิกปฺปนาติ วา คเหตพฺพํ, ปรมฺมุขาวิกปฺปนา กถนฺติ อตฺโถฯ

[227] มิตฺโตติ ทฬฺหมิตฺโตฯ สนฺทิฏฺโฐติ ทิฏฺฐมตฺตมิตฺโตฯ เอตฺถ ปน ทฺวินฺนํ วิกปฺปนานํ กิํ นานากรณนฺติ? สมฺมุขาวิกปฺปนาย ตาว สยํ วิกปฺเปตฺวา ปเรน ปจฺจุทฺธราเปติ, เตเนว สา สมฺมุขาวิกปฺปนา นาม ชาตาฯ ปรมฺมุขาวิกปฺปนาย ปเรเนว วิกปฺปาเปตฺวา ปเรเนว ปจฺจุทฺธราเปติ, เตเนว สา ปรมฺมุขาวิกปฺปนา นาม ชาตาติ อิทเมตฺถ นานากรณนฺติฯ

[228] ทูรสนฺติกตฺเตกตฺตนฺติ เอตฺถ อาสนฺนทูรภาโว อธิฏฺฐาเน วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพฯ

[229] ทสาหํ…เป.… ปจฺจาสาย สติ มาสกํ นาธิฏฺฐิตวิกปฺปิตํ นิสฺสคฺคิํ นุปฺปาทยตีติ สมฺพนฺโธฯ ทส อหานิ สมาหฏานิ ทสาหํฯ สพฺพตฺถ อจฺจนฺตสํโยเค ทุติยาฯ ตตฺถ ยํ ทิวสํ จีวรํ อุปฺปนฺนํ, ตสฺส โย อรุโณ, โส อุปฺปนฺนทิวสนิสฺสิโต, ตสฺมา จีวรุปฺปาททิวเสน สทฺธิํ เอกาทเส อรุณุคฺคมเน นิสฺสคฺคิยํ โหตีติ อาห ‘‘ทสาห’’นฺติฯ

มาสเมกํ วาติ ‘‘อนตฺถเต กถิเน เอกํ ปจฺฉิมกตฺติกมาส’’นฺติ (ปารา. 649 อตฺถโต สมานํ) วุตฺตตฺตา กถินตฺถเต ปญฺจ มาเสติ ลพฺภติฯ กถินํ อตฺถตํ ยสฺมิํ วิหาเรติ สมาโสฯ ปาริปูรตฺถนฺติ ปาริปูริ อตฺโถ ยสฺสาติ วิคฺคโหฯ กิริยาวิเสสนํ, ปาริปูริปฺปโยชนํ กตฺวาติ อตฺโถฯ อูนสฺสาติ ยตฺตเกน กยิรมานํ อธิฏฺฐานํ จีวรํ ปโหติ, ตตฺตกตาภาวโต อูนสฺส เอกาทสมาสสตฺตมาสสงฺขาเต ปิฏฺฐิสมเย อุปฺปนฺนสฺส มูลจีวรสฺสฯ ปจฺจาสา สตีติ ‘‘สงฺฆาทิโต ยโต กุโตจิ ลจฺฉามี’’ติ เอวํ สติยา ปจฺจาสายาติ อตฺโถฯ อุภยมฺปิ ย-การโลเปน นิทฺทิฏฺฐํฯ สตีติ วา นิปาโต, ลิงฺควิปลฺลาเสน วาหฯ เอตฺถ ปน พฺยติเรกวเสน ทสาหาติกฺกมนาทีสุ นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติยํ เวทิตพฺพนฺติฯ

วิกปฺปนานิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

32. นิสฺสยนิทฺเทสวณฺณนา

[230] พฺยตฺตสฺสาติ ‘‘การิย’’นฺติ กิตกโยเค กตฺตริ ฉฏฺฐีฯ พฺยตฺโต จ นาม ‘‘ปญฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา อนิสฺสิเตน วตฺถพฺพํ, อาปตฺติํ ชานาติ, อนาปตฺติํ ชานาติ, ลหุกํ อาปตฺติํ ชานาติ, ครุกํ อาปตฺติํ ชานาติ, อุภยานิ โข ปนสฺส ปาติโมกฺขานิ วิตฺถาเรน สฺวาคตานิ โหนฺติ สุวิภตฺตานิ สุปฺปวตฺตีนิ สุวินิจฺฉิตานิ สุตฺตโส อนุพฺยญฺชนโสฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจหิ องฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา อนิสฺสิเตน วตฺถพฺพ’’นฺติ (มหาว. 103) เอวํ วุตฺตพฺยตฺโต จ พหุสฺสุตพฺยตฺโต จ เวทิตพฺโพฯ

ตตฺถ สุวิภตฺตานีติ สุฏฺฐุ วิภตฺตานิ ปทปจฺจาภฏฺฐสงฺกรโทสวิรหิตานิฯ สุปฺปวตฺตีนีติ ปคุณานิ วาจุคฺคตานิฯ