46. สํวรนิทฺเทสวณฺณนา

[453] จกฺขุโสตาทิเภเทหีติ (ที. นิ. 1.213, 454; ม. นิ. 1.411; อ. นิ. 4.198; ธ. ส. 1352-1354; มหานิ. 196) จกฺขุโสตฆานชิวฺหากายมนสงฺขาเตหิ ฉหิ อินฺทฺริเยหีติ อตฺโถฯ รูปสทฺทาทิโคจเรติ รูปสทฺทคนฺธรสโผฏฺฐพฺพธมฺมสงฺขาเตสุ ฉสุ โคจเรสูติ อตฺโถฯ เอตฺถ ปน หตฺถปาทหสิตกถิตวิโลกิตาทิเภทํ สุภาการํ คเหตฺวา อโยนิโส มนสิ กโรนฺตสฺส อภิชฺฌา อุปฺปชฺชติฯ ‘‘อนตฺถํ เม อจริ, จรติ, จริสฺสตี’’ติอาทินา (ปริ. อฏฺฐ. 329) นเยน ปฏิฆนิมิตฺตํ คเหตฺวา อโยนิโส มนสิ กโรนฺตสฺส พฺยาปาโท อุปฺปชฺชติฯ เอตฺถ ปน อิตฺถิปุริสนิมิตฺตํ วา สุภนิมิตฺตาทิกํ กิเลสวตฺถุภูตํ นิมิตฺตํ อคฺคณฺหิตฺวา ทิฏฺเฐ ทิฏฺฐมตฺตาทินา ปฏิปชฺชิตฺวา อสุภนิมิตฺเต โยนิโส มนสิการํ พหุลีกโรนฺตสฺส อภิชฺฌาย ปหานํ โหติฯ ‘‘อนตฺถํ เม อจริ, ตํ กุเตตฺถ ลพฺภา’’ติอาทินา วา เมตฺตาภาวนาทิวเสน วา โยนิโส มนสิ กโรนฺตสฺส พฺยาปาทปฺปหานํ โหติฯ เอวมิทํ สงฺเขปโต รูปาทีสุ กิเลสานุพนฺธนิมิตฺตาทิคฺคาหปริวชฺชนลกฺขณํ อินฺทฺริยสํวรสีลนฺติ เวทิตพฺพํฯ

[454]

นิคฺคณฺเหยฺยาติ นิวาเรยฺย;

‘‘ยานิ โสตานิ โลกสฺมิํ; (อชิตาติ ภควา,)

สติ เตสํ นิวารณํ;

โสตานํ สํวรํ พฺรูมิ;

ปญฺญาเยเต ปิธิยฺยเร’’ติ –ฯ (สุ. นิ. 1041);

วุตฺตตฺตา ‘‘สติมา สมฺปชาโน วา’’ติ วุตฺตํฯ เอตฺถ ปน จตุพฺพิธํ สมฺปชญฺญํ สาตฺถกสปฺปายโคจรอสมฺโมหวเสนฯ สํวรวินิจฺฉโยฯ

สํวรนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ