เมนู

สูจิสณฺฑาสโก (ปารา. อฏฺฐ. 1.85) นาม สูจิํ ฑํสาเปตฺวา ฆํสิตุํ กโต ทารุมโยฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มกรทนฺตกํ ฉินฺทิตุ’’นฺติ (จูฬว. 253) วุตฺตตฺตา ปตฺตมณฺฑเล มกรทนฺตกํ วฏฺฏติ, อญฺญํ ภิตฺติกมฺมาทิวิการเมว น วฏฺฏติ, ตสฺมา คิริกูฏํ ปตฺตมณฺฑเล ฐเปตฺวา อวเสเส น วฏฺฏตีติ เวทิตพฺพํฯ

[272] เสนาสเนติ (ปารา. อฏฺฐ. 1.85) ปาสาทาทิเสนาสเนติ อตฺโถฯ

[273] ปุมิตฺถิรูปรหิตนฺติ ปุริสรูปอิตฺถิรูปรหิตนฺติ อตฺโถฯ ปริกฺขารวินิจฺฉโยฯ

ปริกฺขารนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

36. เภสชฺชนิทฺเทสวณฺณนา

[274-5] สหธมฺมินํ ลพฺภํ เภสชฺชกรณนฺติ สมฺพนฺโธฯ น เกวลํ ปญฺจนฺนํ สหธมฺมิกานํเยว ภิกฺขาจริยวิญฺญตฺติสเกหิ เภสชฺชกรณํ ลพฺภติ, อถ โข อปเรสมฺปิ ปญฺจนฺนํ ลพฺภติ, เต ทสฺเสนฺโต ‘‘ปิตูน’’นฺติอาทิมาหฯ ปิตูนนฺติ มาตาปิตูนนฺติ อตฺโถฯ เย มาตาปิตโร ชคฺคนฺติ อุปฏฺฐหนฺติ, เต ตทุปฏฺฐากา นามฯ ภิกฺขุํ เอว นิสฺสาย ชีวนฺโต ภิกฺขุนิสฺสิตโก นามฯ ปพฺพชฺชาเปกฺโข ‘‘ภณฺฑู’’ติ วุจฺจติฯ

[276] อปเรสมฺปิ ทสนฺนํ กาตุํ วฏฺฏติ, เต ทสฺเสตุํ ‘‘มหาจูฬปิตา’’ติอาทิมาหฯ

เอตฺถ (ปารา. อฏฺฐ. 2.185-187) ปน มหาปิตา จูฬปิตา มหามาตา จูฬมาตา มหาภาตา จูฬภาตา มหาภคินี จูฬภคินีติ อิเมหิ อฏฺฐหิ อาทิ-สทฺเทน ปิตุภคินิญฺจ มาตุภาติกญฺจ คเหตฺวา ทสฯ เอเตสํ ปน สเกน เภสชฺเชน กาตพฺพํฯ อตฺตนิเย จ อสตีติ ปาฐเสโสฯ

[277] น เกวลญฺจ เอเตสํ ทสนฺนํ, อิเมหิ สมฺพนฺธานํ ปุตฺตนตฺตาทีนํ ยาวสตฺตมา กุลปริวฏฺฏา กาตุํ วฏฺฏตีติ ทสฺสนตฺถํ ‘‘กุลทูสนา’’ติอาทิมาหฯ อญฺโญปิ (ปารา. อฏฺฐ. 2.285-287) โย อาคนฺตุโก วา โจโร วา ยุทฺธปราชิโต วา อิสฺสโร ญาตเกหิ ปริจฺจตฺโต วา คมิยมนุสฺโส วา คิลาโน หุตฺวา วิหารํ ปวิสติ, สพฺเพสมฺปิ อปจฺจาสีสนฺเตน เภสชฺชํ กาตพฺพํฯ

[278] มาตา (ปารา. อฏฺฐ. 2.185-187) ปิตา ตทุปฏฺฐาโก ภิกฺขุนิสฺสิตโก ปณฺฑุปลาโส เวยฺยาวจฺจกโรติ อิเมสํ ฉนฺนํ อนามฏฺฐปิณฺฑปาโต อวาริโตติ อตฺโถฯ กิญฺจ ภิยฺโย – ทามริกโจรสฺส จ อิสฺสริยสฺส จ ทาตุมวาริโตติ อตฺโถฯ

[279] เตสนฺติ (ปารา. อฏฺฐ. 2.185-187) คหฏฺฐานํฯ สาสโนคธนฺติ รตนปริตฺตอาฏานาฏิยปริตฺตาทิปริตฺตํ ภณิตพฺพนฺติ อตฺโถฯ

[280] ‘‘อาคนฺตฺวา (ปารา. อฏฺฐ. 2.185-187) สีลํ เทตุ, ธมฺมญฺจ ปริตฺตญฺจ ภาสตู’’ติ เกนจิ เปสิโตติ สมฺพนฺโธฯ ทาตุํ วตฺตุนฺติ สีลํ ทาตุํ, ธมฺมญฺจ ปริตฺตญฺจ วตฺตุํ ลพฺภตีติ อตฺโถฯ เภสชฺชวินิจฺฉโยฯ

เภสชฺชนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

37. อุคฺคหนิทฺเทสวณฺณนา

[281] ทสเภทมฺปีติ สเจ เกนจิ เหฏฺฐา ทสฺสิตํ ทสวิธํ รตนํ อาเนตฺวา ‘‘อิทํ สงฺฆสฺส วา เจติยสฺส วา นวกมฺมสฺส วา อญฺญปุคฺคลสฺส วา สุตฺตนฺติกคณสฺส วา ทมฺมี’’ติ วุตฺเต ‘‘สาธู’’ติ สมฺปฏิจฺฉนฺตสฺส ทุกฺกฏํ โหตีติ อตฺโถฯ

[282-3] เตสุ ทสวิเธสุ รตเนสูติ อตฺโถฯ ทฺวีสูติ รชตชาตรูเปสุฯ คณสงฺฆปุคฺคเล (ปารา. อฏฺฐ. 2.538-539) อนามสิตฺวา ‘‘อิทํ หิรญฺญสุวณฺณํ เจติยสฺส ทมฺมิ, นวกมฺมสฺส ทมฺมี’’ติ วุตฺเต น ปฏิกฺขิเปติ อตฺโถฯ กิํ กาตพฺพนฺติ เจ? ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘วเท’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ‘‘อิเม เอวํ วทนฺตี’’ติ กปฺปิยการานํ อาจิกฺขิตพฺพนฺติ อตฺโถฯ

[284] น เกวลํ หิรญฺญสุวณฺณาทิกเมว, อญฺญมฺปิ เขตฺตวตฺถาทิกํ อกปฺปิยํ น สมฺปฏิจฺฉิตพฺพนฺติ ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘เขตฺตํ วตฺถุ’’นฺติอาทิมาหฯ ทาสปสุอาทิกํ ทาสปสฺวาทิกํฯ สเจ หิ โกจิ ‘‘มยฺหํ สสฺสสมฺปาทกํ มหาตฬากํ อตฺถิ, ตํ สงฺฆสฺส ทมฺมี’’ติ วทติ, ตญฺเจ สงฺโฆ สมฺปฏิจฺฉติฯ ปฏิคฺคหเณปิ ปริโภเคปิ อาปตฺติเยวฯ เอวํ เสเสสุปิฯ

กปฺปิเยน กเมน คณฺเหยฺยาติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘เขตฺตํ ทมฺมี’’ติ วุตฺเต ‘‘น วฏฺฏตี’’ติ ปฏิกฺขิปิตฺวา ‘‘อิโต จตฺตาโร ปจฺจเย ปริภุญฺชถา’’ติ วา ‘‘จตุปจฺจยปริโภคตฺถาย ทมฺมี’’ติ วา วทติ เจ, คเหตพฺพํฯ วตฺถุมฺหิปิ เอเสว นโยฯ ‘‘ตฬากํ ทมฺมี’’ติ วุตฺเต ปฏิกฺขิปิตฺวา ‘‘จตฺตาโร ปจฺจเย ปริภุญฺชถา’’ติ วา ‘‘สงฺโฆ อุทกํ ปริภุญฺชิสฺสติ, ภณฺฑกํ โธวิสฺสตี’’ติ วา อาทินา นเยน วุตฺเต สมฺปฏิจฺฉิตพฺพํฯ