[249] โกเปตุํ ลพฺภนฺติ สมฺพนฺโธ, ฆฏาทีหิ คเหตุํ สกฺกุเณยฺยกํ อุสฺสิญฺจนียกทฺทมํฯ

[251-2] อุทกสนฺติเก ปติเตติ สมฺพนฺโธฯ อุทเก ปติตํ ปน สพฺพกาลํ กปฺปิยเมว, ตสฺมา อกปฺปิยํ ทสฺเสตุํ ‘‘อุทกสนฺติเก’’ติ วุตฺตํฯ ปาสาเณ ลคฺเค รเช จ นวโสณฺฑิยา ปติเต รเช จาติ สมฺพนฺโธฯ อพฺโภกาสุฏฺฐิเต วมฺมิเก จ มตฺติกากุฏฺเฏ จาติ อตฺโถ, ตถา เอเตปิ สพฺเพ จาตุมาสาธิโกวฏฺฐา น โกเปตพฺพาติ อตฺโถฯ

[253-5] ภูมิํ วิโกปยํ ถมฺภาทิํ คณฺหิตุํ น จ กปฺปตีติ สมฺพนฺโธฯ ธารายาติ ปสฺสาวธารายฯ ปทํ ทสฺเสสฺสามีติ สมฺพนฺโธฯ

[257] เสโกติ สิญฺจนํฯ ภูมิยา อลฺลหตฺถํ ฐเปตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ

[258] อวเส สตีติ หตฺถทาหาทีสุ อาปทาสูติ อตฺโถฯ ปถวีวินิจฺฉโยฯ

ปถวีนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

35. ปริกฺขารนิทฺเทสวณฺณนา

[259-260] คิริกูฏนฺติ มกรทนฺตกํฯ สิพฺพิตุญฺจ ฉินฺทิตุญฺจ น วฏฺฏตีติ สพฺพตฺถ โยชนาฯ ทณฺเฑติ ฉตฺตทณฺเฑฯ

[261] สิพฺพิตุํ วา ปญฺชรํ วินนฺธิตุํ วา ถิรตฺถํ ฉตฺเต พนฺธิตุํ ทณฺเฑ เลขา วฏฺฏตีติ สมฺพนฺโธฯ

สเจ วุตฺตปฺปการํ อกปฺปิยฉตฺตํ ลภติ, ฆฏกมฺปิ วาฬรูปมฺปิ ฉินฺทิตฺวา ธาเรตพฺพํ, เลขาปิ ฆํเสตฺวา อปเนตพฺพา, สุตฺตเกน วา ทณฺโฑ เวเฐตพฺโพฯ

[262] อนุวาตํ สนฺธาย ‘‘อนฺเต วา’’ติ วุตฺตํฯ ทฺวินฺนํ ปฏฺฏานํ สงฺฆฏิตฏฺฐานํ สนฺธาย ‘‘ปฏฺฏมุเข วาปี’’ติ วุตฺตํฯ วรกสีสากาเรน สิพฺพนํ สนฺธาย ‘‘เวณิกา’’ติ จ สตปทากาเรน สิพฺพนํ สนฺธาย ‘‘สงฺขลิกาปิ วา’’ติ จ วุตฺตํฯ สตปทิสทิสํ อญฺญํ วา สูจิวิการํ น กปฺปติ, ปกติสูจิกมฺมเมว วฏฺฏตีติ อตฺโถฯ ปาฬิกณฺณิกอาทิกํ จีวเร น จ กปฺปตีติ สมฺพนฺโธฯ

[263-4] จตุโกณาว (ปารา. อฏฺฐ. 1.85) กปฺปเรติ สมฺพนฺโธฯ อคฺฆิกนฺติ อคฺฆิยํ เจติยสทิสํฯ เอตฺถาติ คณฺฐิปาสกปฏฺเฏฯ โกณสุตฺตา จ ปีฬกาติ น เกวลํ จตุโกณา คณฺฐิกปาสกปฏฺฏาว กปฺปนฺติ, อถ โข ทุวิญฺเญยฺยา โกณสุตฺตปีฬกา จ กปฺปเรติ อตฺโถฯ คนฺธํ เตลํ วาติ คนฺธํ วา เตลํ วาฯ

[265] รตฺตนฺติ (ปารา. อฏฺฐ. 1.85) รชิตํฯ อญฺเญน วาติ มุคฺคราทินา วาฯ กตฺวาติ ฐเปตฺวาฯ ปหาเร น จ มุฏฺฐินาติ มุฏฺฐินา น ปหาเรยฺยาติ อตฺโถฯ

[266-7] ฉตฺตวฏฺฏิยํ (ปารา. อฏฺฐ. 1.85) เลขํ ฐเปตฺวา ธมฺมกรเณ เลขา น วฏฺฏตีติ สมฺพนฺโธฯ กุญฺจิกาย จ ปิปฺผเล จ มณิกา จ ปีฬกา จ น วฏฺฏตีติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถ มณิกาติ เอกา เอว วฏฺฏมณิกาฯ ปีฬกา มุตฺตราชิสทิสา พหูฯ

[268-9] มาลาทฺยรณิยนฺติ (ปารา. อฏฺฐ. 1.85) อรณิยํ มาลาทิ วณฺณมฏฺฐํ น วฏฺฏตีติ สมฺพนฺโธฯ เอวํ สพฺพตฺถฯ ติปุสีสมเย ปตฺตมณฺฑเล ภิตฺติกมฺมญฺจ น วฏฺฏตีติ อตฺโถฯ หิตฺวาติ ฐเปตฺวาฯ

สูจิสณฺฑาสโก (ปารา. อฏฺฐ. 1.85) นาม สูจิํ ฑํสาเปตฺวา ฆํสิตุํ กโต ทารุมโยฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มกรทนฺตกํ ฉินฺทิตุ’’นฺติ (จูฬว. 253) วุตฺตตฺตา ปตฺตมณฺฑเล มกรทนฺตกํ วฏฺฏติ, อญฺญํ ภิตฺติกมฺมาทิวิการเมว น วฏฺฏติ, ตสฺมา คิริกูฏํ ปตฺตมณฺฑเล ฐเปตฺวา อวเสเส น วฏฺฏตีติ เวทิตพฺพํฯ

[272] เสนาสเนติ (ปารา. อฏฺฐ. 1.85) ปาสาทาทิเสนาสเนติ อตฺโถฯ

[273] ปุมิตฺถิรูปรหิตนฺติ ปุริสรูปอิตฺถิรูปรหิตนฺติ อตฺโถฯ ปริกฺขารวินิจฺฉโยฯ

ปริกฺขารนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

36. เภสชฺชนิทฺเทสวณฺณนา

[274-5] สหธมฺมินํ ลพฺภํ เภสชฺชกรณนฺติ สมฺพนฺโธฯ น เกวลํ ปญฺจนฺนํ สหธมฺมิกานํเยว ภิกฺขาจริยวิญฺญตฺติสเกหิ เภสชฺชกรณํ ลพฺภติ, อถ โข อปเรสมฺปิ ปญฺจนฺนํ ลพฺภติ, เต ทสฺเสนฺโต ‘‘ปิตูน’’นฺติอาทิมาหฯ ปิตูนนฺติ มาตาปิตูนนฺติ อตฺโถฯ เย มาตาปิตโร ชคฺคนฺติ อุปฏฺฐหนฺติ, เต ตทุปฏฺฐากา นามฯ ภิกฺขุํ เอว นิสฺสาย ชีวนฺโต ภิกฺขุนิสฺสิตโก นามฯ ปพฺพชฺชาเปกฺโข ‘‘ภณฺฑู’’ติ วุจฺจติฯ

[276] อปเรสมฺปิ ทสนฺนํ กาตุํ วฏฺฏติ, เต ทสฺเสตุํ ‘‘มหาจูฬปิตา’’ติอาทิมาหฯ