‘‘จีวรกาลสมโย นาม อนตฺถเต กถิเน วสฺสานสฺส ปจฺฉิโม มาโส, อตฺถเต กถิเน ปญฺจ มาสา’’ติ (ปารา. 649) วุตฺตตฺตา ‘‘มาสเมกํ วา ปญฺจ วา’’ติ วุตฺตํ, มาสํ วา เอกํ ปญฺจ วา มาเสติ อตฺโถฯ ‘‘ภิกฺขุโน ปเนว อกาลจีวรํ อุปฺปชฺเชยฺย, อากงฺขมาเนน ภิกฺขุนา ปฏิคฺคเหตพฺพํฯ ปฏิคฺคเหตฺวา ขิปฺปเมว กาเรตพฺพํฯ โน จสฺส ปาริปูริ, มาสปรมํ เตน ภิกฺขุนา ตํ จีวรํ นิกฺขิปิตพฺพํ อูนสฺส ปาริปูริยา สติยา ปจฺจาสายา’’ติ (ปารา. 499) วุตฺตตฺตา ‘‘ปจฺจาสา สติ มาสก’’นฺติ วุตฺตํฯ นุปฺปาทยตีติ อนธิฏฺฐิตํ อวิกปฺปิตํ นิสฺสคฺคิํ น ชนยตีติ อตฺโถฯ วิกปฺปนาวินิจฺฉโยฯ

วิกปฺปนานิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

32. นิสฺสยนิทฺเทสวณฺณนา

[230] พฺยตฺตสฺสาติ เอตฺถ กิตฺตาวตา พฺยตฺโต โหตีติ เจ? นิสฺสยมุจฺจนเกน ปน สพฺพนฺติเมน ธมฺมปริจฺเฉเทน อตฺถโต จ พฺยญฺชนโต จ ทฺเว มาติกา ปคุณา วาจุคฺคตา กาตพฺพา, ปกฺขทิวเสสุ ธมฺมสฺสาวนตฺถาย สุตฺตนฺตโต จตฺตาโร ภาณวารา, สมฺปตฺตานํ ปริสานํ ปริกถนตฺถาย อนฺธกวินฺทมหาราหุโลวาทธมฺมกฺขนฺธสทิโส เอโก กถามคฺโค, สงฺฆภตฺตมงฺคลามงฺคเลสุ อนุโมทนตฺถาย ติสฺโส อนุโมทนา, อุโปสถปฺปวารณาทิวิชานนตฺถํ กมฺมากมฺมวินิจฺฉโย , สมณธมฺมกรณตฺถํ สมาธิวเสน วา วิปสฺสนาวเสน วา อรหตฺตปริโยสานํ เอกํ กมฺมฏฺฐานํ เอตฺตกํ อุคฺคเหตพฺพํฯ เอตฺตาวตา พฺยตฺโต นาม โหติ จาตุทิโส, อิตรถา อพฺยตฺโตฯ

[231] อิทานิ นิสฺสยคฺคหณาการํ ทสฺเสตุํ ‘‘เอกํส’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ เอตฺถ (มหาว. 103) อายสฺมโตติ อายสฺมนฺตํฯ

[232] อิทานิ ปฏิปฺปสฺสทฺธิวิธานํ ทสฺเสตุํ ‘‘ปกฺกนฺเต’’ติอาทิ วุตฺตํ, ‘‘ปญฺจิมา, ภิกฺขเว, นิสฺสยปฺปฏิปฺปสฺสทฺธิโย อุปชฺฌายมฺหาฯ อุปชฺฌาโย ปกฺกนฺโต วา โหติ วิพฺภนฺโต วา กาลกโต วา ปกฺขสงฺกนฺโต วา อาณตฺติเยว ปญฺจมี’’ติ (มหาว. 83), ‘‘ฉยิมา, ภิกฺขเว, นิสฺสยปฺปฏิปฺปสฺสทฺธิโย อาจริยมฺหาฯ อาจริโย ปกฺกนฺโต วา โหติ วิพฺภนฺโต วา กาลกโต วา ปกฺขสงฺกนฺโต วา อาณตฺติเยว ปญฺจมี, อุปชฺฌาเยน วา สโมธานคโต โหตี’’ติ อิทํ ปน อุภยํ อิธ ทสฺสิตํฯ สเจ อาจริยุปชฺฌายา สามนฺตวิหาเรสุปิ อปริกฺขิตฺเตสุ เลฑฺฑุปาตทฺวยพฺภนฺตเร วสนฺติ, นิสฺสโย น ปฏิปฺปสฺสมฺภติฯ ปริกฺขิตฺเตสุปิ น ปฏิปฺปสฺสมฺภตีติ เอเกฯ อาจริยา ปน น อิจฺฉนฺติฯ กสฺมาติ เจ? นิสฺสยคฺคหณปฺปฏิปฺปสฺสทฺธีนํ อุปจารสีมาย ปริจฺฉินฺนตฺตาฯ เลฑฺฑุปาเตน อุปจารสีมาปริจฺเฉโท ปน อปริกฺขิตฺเตสุ เอว ลพฺภติ, น ปริกฺขิตฺเตสุฯ ตสฺมา อาจริยานํ วินิจฺฉเยว ฐาตพฺพํฯ

ปกฺกนฺเตติ เอตฺถ (มหาว. อฏฺฐ. 83) สเจ อาจริโย อนฺเตวาสิกํ อนามนฺเตตฺวาว อุปจารสีมํ อติกฺกมติ, นิสฺสโย ปฏิปฺปสฺสมฺภติฯ สเจ อุปจารสีมํ อนติกฺกมิตฺวาว นิวตฺตติ, น ปฏิปฺปสฺสมฺภติฯ อาจริยํ อนามนฺเตตฺวา อนฺเตวาสิกสฺส คมเนปิ เอเสว นโยฯ สเจ อาจริโย กตฺถจิ คนฺตุกาโม อนฺเตวาสิกํ อาปุจฺฉติ, อนฺเตวาสิโกปิ ‘‘สาธุ สาธู’’ติ สมฺปฏิจฺฉติ, ตงฺขเณ เอว ปฏิปฺปสฺสมฺภติฯ เอวํ อาจริยํ อาปุจฺฉิตฺวา อนฺเตวาสิกสฺส คมเนปิฯ ทฺวีสุปิ อนฺโตวิหาเรเยว ฐิเตสุ อาจริโย วา อนฺเตวาสิกํ, อนฺเตวาสิโก วา อาจริยํ อนาปุจฺฉิตฺวาว สเจ ทฺเว เลฑฺฑุปาเต อติกฺกมติ, ปฏิปฺปสฺสมฺภติฯ

ปกฺขสงฺกนฺเต วา วิพฺภนฺเต วา กาลกเต วา ตงฺขเณเยว ปฏิปฺปสฺสมฺภติ ฯ อาณตฺติ นาม นิสฺสยปฺปณามนาฯ ทสฺสนสวนวเสน ทุวิธํ สโมธานํฯ

[233] อลชฺชินฺติ เอตฺถ –

‘‘สญฺจิจฺจ อาปตฺติํ อาปชฺชติ;

อาปตฺติํ ปริคูหติ;

อคติคมนญฺจ คจฺฉติ;

เอทิโส วุจฺจติ อลชฺชิปุคฺคโล’’ติฯ (ปริ. 359) –

เอวํ วุตฺตํฯ ‘‘น ภิกฺขเว อลชฺชินํ นิสฺสาย วตฺถพฺพํฯ โย วเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ (มหาว. 120) หิ วุตฺตํฯ

[234] ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺเนน ภิกฺขุนา นิสฺสยํ อลภมาเนน อนิสฺสิเตน วตฺถุ’’นฺติ (มหาว. 121) วุตฺตตฺตา ‘‘อทฺธิกสฺสา’’ติ วุตฺตํฯ คิลานุปฏฺฐากสฺส จ ยาจิตสฺสาติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คิลานุปฏฺฐาเกน ภิกฺขุนา นิสฺสยํ อลภมาเนน ยาจิยมาเนน อนิสฺสิเตน วตฺถุ’’นฺติ (มหาว. 121) หิ วุตฺตํฯ สลฺลกฺเขนฺเตน ผาสุกนฺติ ผาสุวิหารํ สลฺลกฺเขนฺเตนฯ อิทํ ปน ปริหารํ (มหาว. อฏฺฐ. 121) โสตาปนฺนาทิอริยสาวโก วา ถามคตสมถวิปสฺสนาลาภี วา พาลปุถุชฺชโน วา น ลภติฯ ยสฺส โข ปน สมถวิปสฺสนา ตรุณา โหติ, น ถามคตา, อยํ ลภติฯ อสนฺเต นิสฺสยทายเก ‘‘ยทา ปฏิรูโป นิสฺสยทายโก อาคจฺฉิสฺสติ, ตทา ตสฺส นิสฺสาย วสิสฺสามี’’ติ อาโภคํ กตฺวา ยาว อาสาฬฺหีปุณฺณมา, ตาว วสิตุํ ลภติฯ สเจ ปน อาสาฬฺหีมาเส นิสฺสยทายกํ น ลภติ, ยตฺถ อตฺถิ, ตตฺถ คนฺตพฺพํฯ อนฺโตวสฺเส ปน อนิสฺสิเตน วตฺถุํ น วฏฺฏติฯ

สภาเค ทายเก อสนฺเต วสิตุํ ลพฺภตีติ สพฺพปเทสุ โยชนา กาตพฺพาฯ นิสฺสยวินิจฺฉโยฯ

นิสฺสยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

33. กายพนฺธนนิทฺเทสวณฺณนา

[235] อกายพนฺธโนติ กายพนฺธนํ อพนฺธิตฺวาติ อตฺโถฯ ตโต ปฏฺฐาย จีวรํ ปารุปิตพฺพํ, ตโต ปฏฺฐาย เอว กายพนฺธนํ พนฺธิตพฺพํฯ ‘‘น ภิกฺขเว อกายพนฺธเนน คาโม ปวิสิตพฺโพฯ โย ปวิเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ (จูฬว. 278) หิ วุตฺตํฯ ตตฺเถวาสติยา คโตติ อสติยา คโต ยตฺถ สรติ, ตตฺเถว พนฺธิตพฺพํฯ สริตฺวา ปน ยาว น พนฺธติ, ตาว ปิณฺฑาย จริตุํ น วฏฺฏติฯ ยทิ อนฺโตคาเม สรติ, กายพนฺธเน สติ เอกมนฺเต ฐตฺวา พนฺธิตพฺพํ, อสติ เจ นิกฺขมิตฺวา พนฺธิตฺวา ปุน ปิณฺฑาย ปวิสิตพฺพนฺติ วทนฺติฯ

[236] ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทฺเว กายพนฺธนานิ ปฏฺฏิกํ สูกรนฺตก’’นฺติ (จูฬว. 278) วุตฺตตฺตา ‘‘ทุวิธ’’นฺติ วุตฺตํฯ ตตฺถ สูกรนฺตํ นาม กุญฺจิกาโกสกา วิย อนฺเต สุสิรํ กตฺวา โกฏฺฏิตํฯ รชฺชุ จ เอกาติ เอกวฏฺฏา รชฺชุ จฯ ตทนุโลมิกาติ เตสํ ทฺวินฺนํ อนุโลมิกาฯ

[237] มจฺฉกณฺฑกขชฺชุรี-ปตฺตา มฏฺฐา จ ปฏฺฏิกาติ เอตฺถ (จูฬว. อฏฺฐ. 278) เอเต มจฺฉกณฺฏกาทโย มฏฺฐา วิการรหิตา ปฏฺฏิกา จ ตทนฺโตคธาติ อธิปฺปาโยฯ ลพฺภา ทสา จตสฺโสติ เอกาย วา ทฺวีสุ วา ตีสุ วา กถา เอว นตฺถีติ อธิปฺปาโย, ตโต ปรํ น วฏฺฏติฯ อนฺเตสูติ อุโภสุ อนฺเตสุฯ คุณสุตฺตกนฺติ ทิคุณสุตฺตกํฯ