โอทาตํ ปน เนว ปาฬิยํ, น อฏฺฐกถายํ ปฏิกฺขิตฺตํ, อนุโลมวเสน ปน อิธ ปฏิกฺขิตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ มหารงฺครตฺตา สตปทิปิฏฺฐิวณฺณาฯ มหานามรงฺครตฺตา มนฺทรตฺตาฯ มญฺเชฏฺฐิกา กณเวรปุปฺผวณฺณาฯ ปุปฺผลตาทีหิ วิจิตฺตา จิตฺราฯ นีลปีตาทิวทฺธิกาติ เอตฺถ อาทิ-สทฺเทน โอทาตโลหิตมญฺเชฏฺฐิกมหารงฺคมหานามรงฺครตฺตาทิวเสน วทฺธิกา คหิตาฯ สีหพฺยคฺฆุทฺทาชินทีปีนํ จมฺเมหิ จาติ สมฺพนฺโธฯ โกจีติ คิลาโนปิ อคิลาโนปิฯ

[180] สกลํ วา เอกเทสกํ วา รชนํ โจเฬน (มหาว. อฏฺฐ. 246) ปุญฺฉิตฺวา วฬญฺเชยฺยาติ อตฺโถฯ ขลฺลกาทิกํ ปน สพฺพํ หาริตฺวา วฬญฺเชตพฺพํฯ อุปาหนวินิจฺฉโยฯ

อุปาหนนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

23. อโนโลกิยนิทฺเทสวณฺณนา

[181] อิตฺถิยาติ ตทหุชาตายปิ ทาริกายฯ อาทาเส (จูฬว. 247) วา อุทกปตฺเต วา อตฺตโน มุขํ อวโลเกยฺย, อสฺส ทุกฺกฏนฺติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาพาธปจฺจยา อาทาเส วา อุทกปตฺเต วา มุขนิมิตฺตํ โอโลเกตุ’’นฺติ (จูฬว. 247) วุตฺตตฺตาวณาทีนิ วา ‘‘ชิณฺโณ นุ โขมฺหิ, โน วา’’ติ เอวํ อายุสงฺขารํ วา โอโลเกตุํ วฏฺฏติฯ อโนโลกิยวินิจฺฉโยฯ

อโนโลกิยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

24. อญฺชนีนิทฺเทสวณฺณนา

[182] วฏฺฏา วา อฏฺฐโสฬสํสา วา มฏฺฐา ปุปฺผลตาทีหิ อจิตฺตกา อญฺชนี วฏฺฏตีติ อตฺโถฯ ติสฺโสปิ วฏฺฏนฺติ, เอกาย วา ทฺวีสุ วา กถา เอว นตฺถีติ อธิปฺปาโยฯ เลขาติ วฏฺฏเลขาฯ พนฺธิตุนฺติ ปิธานกพนฺธนตฺถํฯ

[183] รูปนฺติ สกุณรูปาทิฯ ยทิ จ เอทิสํ อญฺเญหิ กตํ ลภติ, ฆํสิตฺวา วา ฉินฺทิตฺวา วา ยถา วา น ปญฺญายติ, ตถา สุตฺเตน เวเฐตฺวา วฬญฺเชตพฺพํฯ

[184] ถวิกาติ อญฺชนิถวิกาฯ อญฺชนิสลากาปิ ลพฺภตีติ สมฺพนฺโธฯ

[185-6] อฏฺฐีติ (มหาว. 266; มหาว. อฏฺฐ. 264) มนุสฺสฏฺฐิํ ฐเปตฺวา อวเสสฏฺฐิฯ วิสาณทนฺเตสุ อกปฺปิยํ นาม นตฺถิฯ อามลกกกฺกาทีหิ กตา ผลมยาฯ ตมฺมยาติ อิธ วุตฺเตเหว นิพฺพตฺตาฯ อญฺชนีวินิจฺฉโยฯ

อญฺชนีนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ