22. อุปาหนนิทฺเทสวณฺณนา

[175] คุณงฺคุณูปาหนาติ (มหาว. อฏฺฐ. 245) จตุปฏลโต ปฏฺฐาย วุจฺจติ, น เอกทฺวิติปฏลโต ปฏฺฐาย ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เอกปลาสิกํ อุปาหนํ, น ภิกฺขเว ทิคุณา อุปาหนา ธาเรตพฺพา, น ติคุณา อุปาหนา ธาเรตพฺพา, น คุณงฺคุณูปาหนา ธาเรตพฺพา, โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ (มหาว. 245) วุตฺตตฺตาฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โอมุกฺกํ คุณงฺคุณูปาหนํ, น ภิกฺขเว นวา คุณงฺคุณูปาหนา ธาเรตพฺพา, โย ธาเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ (มหาว. 247) วุตฺตตฺตา ‘‘นวา’’ติ วุตฺตํฯ สพฺพตฺถาปิ มชฺฌิมเทเส คิลาโนปิ นวํ คุณงฺคุณูปาหนํ น ลภติ, เอกวารมฺปิ อญฺเญหิ ปริภุตฺตํ โอมุกฺกอุปาหนสงฺขาตํ ลภติ, ปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ คิลาโน นวมฺปิ ลภตีติ เวทิตพฺพํ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สพฺพปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ คุณงฺคุณูปาหน’’นฺติ (มหาว. 259) อวิเสเสน วุตฺตตฺตาฯ

สพฺพสฺสาติ คิลานสฺสาปิ อคิลานสฺสาปีติ อตฺโถฯ มชฺฌิมเทเสปิ ปจฺจนฺติมเทเสปิ อาราเม อารามูปจาเร คิลานสฺสาปิ อคิลานสฺสาปิ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อชฺฌาราเม อุปาหนํ ธาเรตุ’’นฺติ (มหาว. 249) วุตฺตตฺตา กปฺปิยนฺติ อตฺโถฯ สพฺพตฺถาติ อาราเมปิ คาเมปิฯ อกลฺลกสฺสาติ คิลานสฺสฯ เอตฺถ ปน มชฺฌิมเทเส คิลานสฺส คุณงฺคุณูปาหนา ปริภุตฺตาว อาราเมปิ คาเมปิ วฏฺฏติ, ปจฺจนฺติมเทเส อปริภุตฺตาปิฯ มชฺฌิมเทเสปิ ปจฺจนฺติมเทเสปิ ภควตา คิลานสฺเสว อุปาหนา อนุญฺญาตา ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ยสฺส ปาทา วา ทุกฺขา, ปาทา วา ผลิตา, ปาทขิโล วา อาพาโธ, อุปาหนํ ธาเรตุ’’นฺติ (มหาว. 249) จ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คิลาเนน ภิกฺขุนา สอุปาหเนน คามํ ปวิสิตุ’’นฺติ (มหาว. 256) วุตฺตตฺตา จฯ มชฺฌิมเทเส จ คิลาโน นวํ คุณงฺคุณูปาหนํ ธาเรตุํ ยทิ ลภติ, กถํ ปเทสปญฺญตฺติ โหตีติ? สพฺพตฺถ ปน ภควตา คิลานสฺเสว อุปาหนา อนุญฺญาตา, ตสฺมา มชฺฌิมเทเส คิลาโน นวํ คุณงฺคุณูปาหนํ ลภตีติ คเหตพฺพนฺติ วทนฺติฯ

[176-9] สพฺพาว นีลกา (มหาว. 246; มหาว. อฏฺฐ. 246) สพฺพนีลกาฯ เอส นโย สพฺพตฺถ โอทาตกาทีสุปิฯ

โอทาตํ ปน เนว ปาฬิยํ, น อฏฺฐกถายํ ปฏิกฺขิตฺตํ, อนุโลมวเสน ปน อิธ ปฏิกฺขิตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ มหารงฺครตฺตา สตปทิปิฏฺฐิวณฺณาฯ มหานามรงฺครตฺตา มนฺทรตฺตาฯ มญฺเชฏฺฐิกา กณเวรปุปฺผวณฺณาฯ ปุปฺผลตาทีหิ วิจิตฺตา จิตฺราฯ นีลปีตาทิวทฺธิกาติ เอตฺถ อาทิ-สทฺเทน โอทาตโลหิตมญฺเชฏฺฐิกมหารงฺคมหานามรงฺครตฺตาทิวเสน วทฺธิกา คหิตาฯ สีหพฺยคฺฆุทฺทาชินทีปีนํ จมฺเมหิ จาติ สมฺพนฺโธฯ โกจีติ คิลาโนปิ อคิลาโนปิฯ

[180] สกลํ วา เอกเทสกํ วา รชนํ โจเฬน (มหาว. อฏฺฐ. 246) ปุญฺฉิตฺวา วฬญฺเชยฺยาติ อตฺโถฯ ขลฺลกาทิกํ ปน สพฺพํ หาริตฺวา วฬญฺเชตพฺพํฯ อุปาหนวินิจฺฉโยฯ

อุปาหนนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

23. อโนโลกิยนิทฺเทสวณฺณนา

[181] อิตฺถิยาติ ตทหุชาตายปิ ทาริกายฯ อาทาเส (จูฬว. 247) วา อุทกปตฺเต วา อตฺตโน มุขํ อวโลเกยฺย, อสฺส ทุกฺกฏนฺติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาพาธปจฺจยา อาทาเส วา อุทกปตฺเต วา มุขนิมิตฺตํ โอโลเกตุ’’นฺติ (จูฬว. 247) วุตฺตตฺตาวณาทีนิ วา ‘‘ชิณฺโณ นุ โขมฺหิ, โน วา’’ติ เอวํ อายุสงฺขารํ วา โอโลเกตุํ วฏฺฏติฯ อโนโลกิยวินิจฺฉโยฯ

อโนโลกิยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ