[169-171] กุฏฺฏตฺถมฺภตรุฏฺฏาเนติ เอตฺถ (จูฬว. 243; จูฬว. อฏฺฐ. 243) กุฏฺเฏ วา ถมฺเภ วา ตรุมฺหิ วา อฏฺฏานผลเก วา กายํ น ฆํสเยติ อตฺโถฯ คนฺธพฺพหตฺโถ นาม มกฺกฏหตฺถสทิโส ทารุอาทิมโยฯ กุรุวินฺทกสุตฺติยาติ กุรุวินฺทสุตฺติยาฯ มลฺลเกน วา อญฺญมญฺญํ วาฯ ‘‘น ภิกฺขเว วิคฺคยฺห ปริกมฺมํ การาเปตพฺพํฯ โย การาเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ (จูฬว. 243) เอวํ วุตฺตํ วิคฺคหปริกมฺมํ สนฺธาย ‘‘อญฺญมญฺญํ วา’’ติ วุตฺตํฯ

อิทานิ กปฺปิยานิ ทสฺเสตุํ ‘‘กปาลิฏฺฐกขณฺฑานี’’ติอาทิมาหฯ สพฺเพสํ วฏฺฏตีติ สมฺพนฺโธ ฯ คิลานสฺสปิ (จูฬว. อฏฺฐ. 243) อคิลานสฺสปิ อิมานิ กปาลิฏฺฐกขณฺฑาทีนิ กายฆํสเน วฏฺฏนฺติฯ ปุถุปาณีติ (จูฬว. 244) หตฺถปริกมฺมํ วุจฺจติฯ ตสฺมา สพฺเพสํ หตฺเถน ปิฏฺฐิปริกมฺมํ กาตุํ วฏฺฏติฯ อกตมลฺลกํ นาม เอกทาฐิมํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา กตํฯ ปาสาณาทโย ปาทฆํสเน เอว กปฺปิยาฯ นฺหานกปฺปวินิจฺฉโยฯ

นฺหานกปฺปนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

20. อวนฺทิยนิทฺเทสวณฺณนา

[172] ‘‘นานาสํวาสโก วุฑฺฒตโร อธมฺมวาที อวนฺทิโย’’ติ (จูฬว. 312; ปริ. 467) เอวํ วุตฺตตฺตา ลทฺธินานาสํวาสโก อิธ นานาสํวาสโกฯ ปาริวาสิยมูลายปฏิกสฺสนารหมานตฺตารหมานตฺตจาริอพฺภานารหา ครุกฏฺฐาติ อิธ คหิตาฯ อิเม ปน อญฺญมญฺญํ ยถาวุฑฺฒํ วนฺทนาทีนิ ลภนฺติ, ปกตตฺเตน อวนฺทนียาติ อธิปฺปาโยฯ อวนฺทนียวินิจฺฉโยฯ

อวนฺทิยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

21. จมฺมนิทฺเทสวณฺณนา

[173] อิทานิ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สพฺพปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ จมฺมานิ อตฺถรณานิ เอฬกจมฺมํ อชจมฺมํ มิคจมฺม’’นฺติ (มหาว. 259) เอวํ วุตฺตจมฺมานิ ทสฺเสตุํ ‘‘มิคาเชฬกจมฺมานี’’ติอาทิมาหฯ ปริภุญฺชิตุนฺติ (มหาว. อฏฺฐ. 262) มญฺจาทีสุ ยตฺถ กตฺถจิ อตฺถริตฺวา นิปชฺชิตุํ วา นิสีทิตุํ วา วฏฺฏนฺตีติ อตฺโถฯ โรหิเตณีปสทา จ กุรุงฺคา จ จ-สทฺเทน อญฺเญปิ วาฬมิคา มิคมาตุกาทโยปิ มิคชาติกา เอวาติ อธิปฺปาโยฯ

[174] อนุญฺญาตตฺตยา อญฺญนฺติ –

‘‘มกฺกโฏ กาฬสีโห จ, สรโภ กทลีมิโค;

เย จ วาฬมิคา เกจิ, เตสํ จมฺมํ น วฏฺฏตี’’ติฯ –

เอตฺถ วาฬมิคคฺคหเณน วุตฺตาวเสสา อนฺตมโส โคมหิํสาทโย คหิตาติ เวทิตพฺพาฯ ถวิกาติ อุปาหนโกสกสตฺถโกสกกุญฺจิกโกสกาติ เวทิตพฺพา, น ปตฺตตฺถวิกาทโยฯ จมฺมวินิจฺฉโยฯ

จมฺมนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ