ยามกาลิเกน, ภิกฺขเว, สตฺตาหกาลิกํ, ยาวชีวิกํ ตทหุ ปฏิคฺคหิตํ ยาเม กปฺปติ, ยามาติกฺกนฺเต น กปฺปติฯ สตฺตาหกาลิเกน, ภิกฺขเว, ยาวชีวิกํ ปฏิคฺคหิตํ สตฺตาหํ กปฺปติ, สตฺตาหาติกฺกนฺเต น กปฺปตี’’ติ หิ เภสชฺชกฺขนฺธเก (มหาว. 305) วุตฺตํฯ เอตฺถ ปน ‘‘ตทหุ ปฏิคฺคหิต’’นฺติ วิเสสวจนสฺส นตฺถิตาย ปุเร ปฏิคฺคหิตมฺปิ วฏฺฏตีติ สิทฺธนฺติฯ กาลิกวินิจฺฉโยฯ

กาลิกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. ปฏิคฺคาหนิทฺเทสวณฺณนา

[106] อิทานิ ‘‘ปฏิคฺคาโห’’ติ ปทํ วิตฺถาเรตุํ ‘‘ทาตุกามาภิหาโร จา’’ติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถ ทาตุกามสฺส อภิหาโร ทาตุกามาภิหาโรฯ เอเตน อญฺญสฺส ปตฺเต ปกฺขิปิตุํ อาลุเลนฺตสฺส ผุสิตานิ อุฏฺฐหิตฺวา อญฺญสฺส ปตฺเต สเจ ปตนฺติ, ปฏิคฺคหณํ น รุหตีติ ทีปิตํ โหติฯ เอรณกฺขมนฺติ ถามมชฺฌิเมน ปุริเสน อุกฺขิปนกฺขมํ, ตโต มหนฺเต ปฏิคฺคหณํ น รุหติฯ ติธา เทนฺเตติ กายกายปฺปฏิพทฺธนิสฺสคฺคิยานํ วเสน ติธา เทนฺเตฯ ตสฺส ภิกฺขุโน กายกายปฺปฏิพทฺเธหิ ทฺวิธา คาโหติ อตฺโถฯ ปญฺจงฺโค เอวํ ปญฺจงฺเควํฯ ทาตุกามาภิหาโร เอกํ, หตฺถปาโส เอกํ, เอรณกฺขมตา เอกํ, เทวมนุสฺสติรจฺฉานคเตสุ เอเกน ติธา ทานเมกํ, ทฺวิธา คาโห เอกนฺติ เอวํ ปญฺจงฺคานิ โหนฺติฯ

[107] อิทานิ เยน กายปฺปฏิพทฺเธน ปฏิคฺคหณํ น รุหติ, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘อสํหาริเย’’ติอาทิมาหฯ

ขาณุเก (ปาจิ. อฏฺฐ. 265) พนฺธิตฺวา ฐปิตมญฺจาทิมฺหิ วา ผลเก วา ปาสาเณ วา อสํหาริเย น รุหตีติ อตฺโถฯ ตตฺถชาเต ปทุมินิปณฺเณ วา กิํสุกปณฺณาทิมฺหิ วา น วฏฺฏติ, สุขุเม จิญฺจอาทีนํ ปณฺเณ วา น รุหติ, ยญฺจ มชฺฌิมปุริโส สนฺธาเรตุํ น สกฺโกติ, ตสฺมิํ อสยฺหภาเร จ ปฏิคฺคโห น รุหตีติ อตฺโถฯ

[108] อิทานิ ปฏิคฺคหณวิชหนํ ทสฺเสตุํ ‘‘สิกฺขามรณลิงฺเคหี’’ติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺถายํ ปิณฺฑตฺโถ – สิกฺขาปจฺจกฺขาเนน จ มรเณน จ ลิงฺคปริวตฺตเนน จ ‘‘น ตํ ทานิ ปริภุญฺชิสฺสามี’’ติ วา ‘‘น ปุน ปฏิคฺคเหตฺวา ปริภุญฺชิสฺสามี’’ติ วา เอวํ อนเปกฺขวิสฺสชฺชเนน จ โจราทีหิ วา อจฺเฉทา จ อนุปสมฺปนฺนสฺส ทานา จ คาโห ปฏิคฺคาโห อุปสมฺมติ วิชหตีติฯ ภิกฺขุนิยา ปน สิกฺขาปจฺจกฺขานสฺส อภาวา วิพฺภมเนน จ วิชหตีติ คเหตพฺพํฯ

[109-110

. อิทานิ ปฏิคฺคเหตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพํ ทสฺเสตุํ ‘‘อปฺปฏิคฺคหิตํ สพฺพ’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ ตสฺสตฺโถ (กงฺขา. อฏฺฐ. ทนฺตโปนสิกฺขาปท) – จตุกาลิกปริยาปนฺนํ อนฺตมโส รชเรณุมฺปิ อปฺปฏิคฺคเหตฺวา สพฺพํ ปริภุญฺชโต ปาจิตฺติฯ อิทานิ อปฺปฏิคฺคเหตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพํ ทสฺเสตุํ ‘‘สุทฺธญฺจ นาติพหล’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ สุทฺธญฺจาติ อญฺเญสํ รเสน อสมฺมิสฺสํฯ หิโมทกสมุทฺโททกาทีสุ ปฏิคฺคหณกิจฺจํ นตฺถิฯ โลณญฺจ อสฺสุ จ โลณสฺสุฯ เอตฺถ โลณํ นาม สรีเร อุฏฺฐิตํฯ เอตานิ ปน สพฺพานิ อวิจฺฉินฺนาเนว กปฺปนฺติ, เนตรานิฯ

[111] อิทานิ อนงฺคลคฺคานิปิ ทสฺเสตุํ ‘‘คูถมตฺติกมุตฺตานี’’ติอาทิมาหฯ ตถาวิเธติ ตถาวิเธ กาเล, สปฺปทฏฺฐกาเลติ อตฺโถฯ อญฺเญสํ ปน อปฺปฏิคฺคหิตํ อนงฺคลคฺคํ น วฏฺฏติฯ

กสฺมา ? ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ยํ กโรนฺโต ปฏิคฺคณฺหาติ, สฺเวว ปฏิคฺคโห กโต, น ปุน ปฏิคฺคเหตพฺโพ’’ติ (มหาว. 268) วุตฺตตฺตาฯ

[112] ทุรูปจิณฺเณติ ทุปฺปรามฏฺเฐ ผลิกรุกฺขวลฺลิอาทิํ จาเลนฺตสฺส วา อามิสภริตภาชนํ อปฺปฏิคฺคหิตํ ปรามสนฺตสฺส วา ทุรูปจิณฺณทุกฺกฏํ โหตีติ อตฺโถฯ รโชกิณฺเณติ ภิกฺขาย จรนฺตสฺส ปตฺเต ปติตรชํ อปฺปฏิคฺคเหตฺวา ปุน ภิกฺขํ คณฺหโต วินยทุกฺกฏํ โหตีติ อตฺโถฯ อถุคฺคหปฺปฏิคฺคเหติ อถ อุคฺคหปฺปฏิคฺคเห, อตฺตนา เอว อุคฺคเหตฺวา คหิเตติ อตฺโถฯ อกปฺปิยกุฏิยํ อนฺโตวุตฺเถ จ ยตฺถ กตฺถจิ ภิกฺขุนา สยํปกฺเก จ อตฺตนา วา ปเรน วา อกปฺปิยกุฏิยํ อนฺโตปกฺเก จาติ สพฺพตฺถ ทุกฺกฏนฺติ อธิปฺปาโยฯ ปฏิคฺคาหวินิจฺฉโยฯ

ปฏิคฺคาหนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. อกปฺปิยมํสนิทฺเทสวณฺณนา

[113] อิทานิ มํเสสุ ปฏิปชฺชิตพฺพาการํ ทสฺเสตุํ ‘‘มํเสสุ จ อกปฺปิย’’นฺติ อุทฺธฏํฯ อกปฺปิยมํสมฺหิ ทสฺสิเต กปฺปิยมํสํ ทสฺสิตเมว โหติ ปาริเสสนเยนฯ อุรคสฺส จาติ เอตฺถ สพฺโพปิ อุรโค น กปฺปติฯ

[114] เอตฺตาวตา ชาติวเสน ทสวิธมฺปิ อกปฺปิยมํสํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ กปฺปิยมํเสสุปิ อกปฺปิยวิธิํ ทสฺเสตุํ ‘‘อุทฺทิสฺสกตมํสญฺจ, ยญฺจ อปฺปฏิเวกฺขิต’’นฺติ วุตฺตํฯ ตตฺถ ปญฺจสุ สหธมฺมิเกสุ ยสฺส กสฺสจิ ยํ กิญฺจิ อุทฺทิสฺส กตํ อุทฺทิสฺสกตํ นาม, ตํ ปน ชานิตฺวา ปริภุญฺชิตุํ สพฺเพสมฺปิ น วฏฺฏติ, อชานนฺตานํ อนาปตฺติฯ มจฺเฉสุปิ เอเสว นโยฯ