เมนู

10. ทนฺตโปนสิกฺขาปทํ

[263] ทสเม ทนฺตกฏฺฐนฺติ ทนฺตโปนํฯ ตญฺหิ ทนฺโต กสียติ วิเลขียติ อเนนาติ ‘‘ทนฺตกฏฺฐ’’นฺติ วุจฺจติฯ ‘‘สพฺพ’’นฺติ อาทินา สพฺพเมว ปํสุกูลํ สพฺพปํสุกูลํ, ตมสฺสตฺถีติ ‘‘สพฺพปํสุกูลิโก’’ติ อตฺถํ ทสฺเสติฯ โสติ ภิกฺขุ ปริภุญฺชติ กิราติ สมฺพนฺโธฯ สุสาเนติ อาฬหเนฯ ตญฺหิ ฉวานํ สยนฏฺฐานตฺตา ‘‘สุสาน’’นฺติ วุจฺจติ นิรุตฺตินเยนฯ ตตฺถาติ สุสาเนฯ ปุน ตตฺถาติ เอวเมวฯ อยฺยสรูปญฺจ โวสาฏิตกสรูปญฺจ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘อยฺยโวสาฏิตกานีติ เอตฺถา’’ติฯ ตตฺถ ‘‘อยฺยา…เป.… ปิตามหา’’ติอิมินา อยฺยสรูปํ ทสฺเสติฯ ‘‘โว…เป.… โภชนียานี’’ติอิมินา โวสาฏิตกสรูปํฯ อยฺยสงฺขาตานํ ปิติปิตามหานํ อตฺถาย, เต วา อุทฺทิสฺส ฉฑฺฑิตานิ โวสาฏิตกสงฺขตานิ ขาทนียโภชนียานิ อยฺยโวสาฏิตกานีติ วิคฺคโห กาตพฺโพฯ มนุสฺสา ฐเปนฺติ กิราติ สมฺพนฺโธฯ นฺติ ขาทนียโภชนียํฯ เตสนฺติ ญาตกานํฯ ปิณฺฑํ ปิณฺฑํ กตฺวาติ สงฺฆาฏํ สงฺฆาฏํ กตฺวาฯ อญฺญนฺติ วุตฺตขาทนียโภชนียโต อญฺญํฯ อุมฺมาเรปีติ สุสานสฺส อินฺทขีเลปิฯ โส หิ อุทฺธโฏ กิเลสมาโร เอตฺถาติ ‘‘อุมฺมาโร’’ติ วุจฺจติฯ โพธิสตฺโต หิ อภินิกฺขมนกาเล ปุตฺตํ จุมฺพิสฺสามีติ โอวรกสฺส อินฺทขีเล ฐตฺวา ปสฺสนฺโต มาตรํ ปุตฺตสฺส นลาเฏ หตฺถํ ฐเปตฺวา สยนฺติํ ทิสฺวา ‘‘สเจ เม ปุตฺตํ คณฺเหยฺยํ, มาตา ตสฺส ปพุชฺเฌยฺย, ปพุชฺฌมานาย อนฺตราโย ภเวยฺยา’’ติ อภินิกฺขมนนฺตรายภเยน ปุตฺตทาเร ปริจฺจชิตฺวา อินฺทขีลโต นิวตฺติตฺวา มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมิฯ ตสฺมา โพธิสตฺตสฺส ฐตฺวา ปุตฺตทาเรสุ อเปกฺขาสงฺขาตสฺส มารสฺส อุทฺธฏฏฺฐานตฺตา โส อินฺทขีโล นิปฺปริยาเยน ‘‘อุมฺมาโร’’ติ วุจฺจติ, อญฺเญ ปน รูฬฺหีวเสนฯ ถิโรติ ถทฺโธฯ ฆนพทฺโธติ ฆเนน พทฺโธฯ กถิเนน มํเสน อาพทฺโธติ อตฺโถฯ วฐติ ถูโล ภวตีติ วโฐ, มุทฺธชทุติโยยํ, โส อสฺสตฺถีติ วฐโรติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘วฐโรติ ถูโล’’ติฯ ‘‘สลฺลกฺเขมา’’ติอิมินา ‘‘มญฺเญ’’ติ เอตฺถ มนธาตุ สลฺลกฺขณตฺโถ, มการสฺเสกาโรติ ทสฺเสติฯ หีติ สจฺจํฯ เตสนฺติ มนุสฺสานํฯ

[264] สมฺมาติ อวิปรีตํฯ อสลฺลกฺเขตฺวาติ อาหารสทฺทสฺส ขาทนียโภชนียาทีสุ นิรูฬฺหภาวํ อมญฺญิตฺวาฯ ภควา ปน ฐเปสีติ สมฺพนฺโธฯ ยถาอุปฺปนฺนสฺสาติ เยนากาเรน อุปฺปนฺนสฺส ฯ ปิตา ปุตฺตสงฺขาเต ทารเก สญฺญาเปนฺโต วิย ภควา เต ภิกฺขู สญฺญาเปนฺโตติ โยชนาฯ

[265] เอตเทวาติ ติณฺณมาการานมญฺญตรวเสน อทินฺนเมว สนฺธายาติ สมฺพนฺโธฯ หีติ สจฺจํฯ มาติกายํ ‘‘ทินฺน’’นฺติ วุตฺตฏฺฐานํ นตฺถิ, อถ กสฺมา ปทภาชเนเยว วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ทินฺนนฺติ อิท’’นฺติอาทิฯ ‘‘ทินฺน’’นฺติ อิทํ อุทฺธฏนฺติ สมฺพนฺโธฯ อสฺสาติ ‘‘ทินฺน’’นฺติ ปทสฺสฯ นิทฺเทเส จ ‘‘กาเยน…เป.… เทนฺเต’’ติ อุทฺธฏนฺติ โยชนาฯ เอวนฺติ อิเมหิ ตีหากาเรหิ ททมาเนติ สมฺพนฺโธฯ