เมนู

8. สนฺนิธิการกสิกฺขาปทํ

[252] อฏฺฐเม อพฺภนฺตเร ชาโต อพฺภนฺตโรฯ มหาเถโรติ มหนฺเตหิ ถิรคุเณหิ ยุตฺโตฯ อิมินา ‘‘เพลฏฺโฐ’’ติ สญฺญานามสฺส สญฺญินามิํ ทสฺเสติฯ ปธานฆเรติ สมถวิปสฺสนานํ ปทหนฏฺฐานฆรสงฺขาเต เอกสฺมิํ อาวาเสฯ สุกฺขกุรนฺติ เอตฺถ โสสนกุรตฺตา น สุกฺขกุรํ โหติ, เกวลํ ปน อสูปพฺยญฺชนตฺตาติ อาห ‘‘อสูปพฺยญฺชนํ โอทน’’นฺติฯ โสสนกุรมฺปิ ยุตฺตเมวฯ วกฺขติ หิ ‘‘ตํ ปิณฺฑปาตํ อุทเกน เตเมตฺวา’’ติฯ ‘‘โอทน’’นฺติอิมินา กุรสทฺทสฺส โอทนปริยายตํ ทสฺเสติฯ โอทนญฺหิ กโรติ อายุวณฺณาทโยติ ‘‘กุร’’นฺติ วุจฺจติฯ โสติ เพลฏฺฐสีโสฯ ตญฺจ โขติ ตญฺจ สุกฺขกุรํ อาหรตีติ สมฺพนฺโธฯ ปจฺจยคิทฺธตายาติ ปิณฺฑปาตปจฺจเย ลุทฺธตายฯ เถโร ภุญฺชตีติ สมฺพนฺโธฯ มนุสฺสานํ เอกาหารสฺส สตฺตาหมตฺตฏฺฐิตตฺตา ‘‘สตฺตาห’’นฺติ วุตฺตํฯ ตโตติ ภุญฺชนโต ปรนฺติ สมฺพนฺโธฯ จตฺตาริปีติ เอตฺถ ปิสทฺเทน อธิกานิปิ สตฺตาหานิ คเหตพฺพานิฯ

[253] อิตีติ อิทํ ตยํฯ ‘‘สนฺนิธิ กาโร อสฺสา’’ติ สมาโส วิเสสนปรนิปาตวเสน คเหตพฺโพฯ ‘‘สนฺนิธิกิริยนฺติ อตฺโถ’’ติ อิมินา กรียตีติ กาโรติ กมฺมตฺถํ ทสฺเสติฯ เอกรตฺตนฺติ อนฺติมปริจฺเฉทวเสน วุตฺตํ ตทธิกานมฺปิ อธิปฺเปตตฺตาฯ อสฺสาติ ‘‘สนฺนิธิการก’’นฺติ ปทสฺสฯ

สนฺนิธิการกสฺส สตฺตาหกาลิกสฺส นิสฺสคฺคิยปาจิตฺติยาปตฺติยา ปจฺจยตฺตา สนฺนิธิการกํ ยามกาลิกํ ขาทนียโภชนียํ อสมานมฺปิ สุทฺธปาจิตฺติยาปตฺติยา ปจฺจโย โหตีติ อาห ‘‘ยามกาลิกํ วา’’ติฯ ปฏิคฺคหเณติ ปฏิคฺคหเณ จ คหเณ จฯ อชฺโฌหริตุกามตาย หิ ปฏิคฺคหเณ จ ปฏิคฺคเหตฺวา คหเณ จาติ วุตฺตํ โหติฯ ยํ ปตฺตํ องฺคุลิยา ฆํสนฺตสฺส เลขา ปญฺญายติ, โส ปตฺโต ทุทฺโธโต โหติ สเจติ โยชนา อุตฺตรวากฺเย ยํสทฺทํ ทิสฺวา ปุพฺพวากฺเย ตํสทฺทสฺส คมนียตฺตาฯ คณฺฐิกปตฺตสฺสาติ พนฺธนปตฺตสฺสฯ โสติ สฺเนโหฯ ปคฺฆรติ สนฺทิสฺสตีติ สมฺพนฺโธฯ ตาทิเสติ ทุทฺโธเต, คณฺฐิเก วาฯ ตตฺถาติ โธวิตปตฺเต อาสิญฺจิตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ หีติ สจฺจํฯ อพฺโพหาริกาติ น โวหริตพฺพา, โวหริตุํ น ยุตฺตาติ อตฺโถฯ นฺติ ขาทนียโภชนียํ ปริจฺจชนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ตโตติ อปริจฺจตฺตขาทนียโภชนียโต นีหริตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ

อกปฺปิยมํเสสูติ นิทฺธารณสมุทาโยฯ สติ ปจฺจเยติ ปิปาสสงฺขาเต ปจฺจเย สติฯ อนติริตฺตกตนฺติ อติริตฺเตน อกตํ สนฺนิธิการกํ ขาทนียโภชนียนฺติ โยชนาฯ เอกเมว ปาจิตฺติยนฺติ สมฺพนฺโธฯ วิกปฺปทฺวเยติ สามิสนิรามิสสงฺขาเต วิกปฺปทฺวเยฯ สพฺพวิกปฺเปสูติ วิกาลสนฺนิธิอกปฺปิยมํสยามกาลิกปจฺจยสงฺขาเตสุ สพฺเพสุ วิกปฺเปสุฯ

[255] อามิสสํสฏฺฐนฺติ อามิเสน สํสฏฺฐํ สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํฯ

[256] จตุพฺพิธกาลิกสฺส สรูปญฺจ วจนตฺถญฺจ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘วิกาลโภชนสิกฺขาปเท’’ติอาทิฯ ตตฺถ นิทฺทิฏฺฐํ ขาทนียโภชนีย’’นฺติอิมินา ยาวกาลิกสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ ‘‘ยาว…เป.… กาลิก’’นฺติอิมินา วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘สทฺธิํ…เป.… ปาน’’นฺติอิมินา ยามกาลิกสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ ‘‘ยาว…เป.… กาลิก’’นฺติอิมินา วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘สพฺพิอาทิ ปญฺจวิธํ เภสชฺช’’นฺติอิมินา สตฺตาหกาลิกสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ ‘‘สตฺตาหํ…เป.… กาลิก’’นฺติอิมินา วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘ฐเปตฺวา…เป.… สพฺพมฺปี’’ติอิมินา ยาวชีวิกสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ ‘‘ยาว…เป.… ชีวิก’’นฺติอิมินา วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ สพฺพวจนตฺโถ ลหุกมตฺตเมว, ครุโก ปเนวํ เวทิตพฺโพ – ยาว ยตฺตโก มชฺฌนฺหิโก กาโล ยาวกาโล, โส อสฺสตฺถี, ตํ วา กาลํ ภุญฺชิตพฺพนฺติ ยาวกาลิกํฯ ยาโม กาโล ยามกาโล, โส อสฺสตฺถิ, ตํ วา กาลํ ปริภุญฺชีตพฺพนฺติ ยามกาลิกํฯ สตฺตาโห กาโล สตฺตาหกาโล, โส อสฺสตฺถิ, ตํ วา กาลํ นิทหิตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพนฺติ สตฺตาหกาลิกํฯ ยาว ยตฺตโก ชีโว ยาวชีโว, โส อสฺสตฺถิ, ยาวชีวํ วา ปริหริตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพนฺติ ยาวชีวิกนฺติฯ

ตตฺถาติ จตุพฺพิเธสุ กาลิเกสุฯ สตกฺขตฺตุนฺติ อเนกวารํฯ ยาว กาโล นาติกฺกมติ, ตาว ภุญฺชนฺตสฺสาติ โยชนาฯ อโหรตฺตํ ภุญฺชนฺตสฺสาติ สมฺพนฺโธติฯ อฏฺฐมํฯ

9. ปณีตโภชนสิกฺขาปทํ

[257] นวเม ปกฏฺฐภาวํ นีตนฺติ ปณีตนฺติ วุตฺเต ปณีตสทฺโท อุตฺตมตฺโถติ อาห ‘‘อุตฺตมโภชนานี’’ติฯ สมฺปนฺโน นาม น มธุรคุโณ, อถ โข มธุรคุณยุตฺตํ โภชนเมวาติ อาห ‘‘สมฺปตฺติยุตฺต’’นฺติฯ กสฺสาติ กรณตฺเถ เจตํ สามิวจนํ, เกนาติ หิ อตฺโถฯ ‘‘สุรส’’นฺติอิมินา สาทียติ อสฺสาทียตีติ สาทูติ วจนตฺถสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ

[259] ‘‘โย ปน…เป.… ภุญฺเชยฺยา’’ติ เอตฺถ วินิจฺฉโย เอวํ เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ สุทฺธานีติ โอทเนน อสํสฏฺฐานิฯ โอทนสํสฏฺฐานิ สพฺพิอาทีนีติ สมฺพนฺโธฯ เอตฺถาติ อิมสฺมิํ สิกฺขาปเทฯ หีติ สจฺจํฯ ‘‘ปณีตสํสฏฺฐานี’’ติอิมินา ปณีเตหิ สพฺพิอาทีหิ สํสฏฺฐานิ โภชนานิ ปณีตโภชนานีติ อตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘สตฺตธญฺญนิพฺพตฺตานี’’ติ อิมินา โภชนานํ สรูปํ ทสฺเสติฯ

‘‘สพฺพินา ภตฺต’’นฺติอาทีนํ ปญฺจนฺนํ วิกปฺปานํ มชฺเฌ ตีสุปิ วิกปฺเปสุ ‘‘ภตฺต’’นฺติ โยเชตพฺพํฯ เอวํ วากฺยํ กตฺวา วิญฺญาปเน อาปตฺติํ ทสฺเสตฺวา สมาสํ กตฺวา วิญฺญาปเน ตํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สพฺพิภตฺตํ เทหี’’ติอาทิฯ

อิโตติ คาวิโต ลทฺเธนาติ สมฺพนฺโธฯ วิสงฺเกตนฺติ สงฺเกตโต ญาปิตโต วิคตํ วิรหิตนฺติ อตฺโถฯ หีติ สจฺจํฯ อิมินา วิสงฺเกตสฺส คุณโทสํ ทสฺเสติฯ

กปฺปิยสพฺพินา เทหีติ กปฺปิยสพฺพินา สํสฏฺฐํ ภตฺตํ เทหีติ โยชนาฯ เอเสว นโย เสเสสุปิฯ เยน เยนาติ เยน เยน สพฺพิอาทินาฯ ตสฺมิํ ตสฺสาติ เอตฺถาปิ วิจฺฉาวเสน อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ ปาฬิยํ อาคตสพฺพิ นาม โคสพฺพิ, อชิกาสพฺพิ, มหิํสสพฺพิ, เยสํ มํสํ กปฺปติ, เตสํ สพฺพิ จฯ นวนีตํ นาม เอวเมวฯ เตลํ นาม ติลเตลํ, สาสปเตลํ, มธุกเตลํ, เอรณฺฑเตลํ, วสาเตลญฺจฯ มธุ นาม มกฺขิกามธุฯ ผาณิตํ นาม อุจฺฉุมฺหา นิพฺพตฺตํฯ มจฺโฉ นาม อุทกจโรฯ ปาฬิอนาคโต มจฺโฉ นาม นตฺถิฯ