เมนู

เอตฺถ หิ ภิทิธาตุ ทฺวิธากรณตฺถวาจโก, ธาตฺวตฺถพาธเกน สํตฺยูปสคฺเคน สมฺพนฺธวาจโก โหตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ ตตฺถาติ ตาสุ ทฺวีสุ สีมาสุฯ อิตีติ เอวํฯ ตาสูติ สีมาสุฯ

[487-8] ยมฺปิ กมฺมปฺปตฺตฉนฺทารหลกฺขณนฺติ โยชนาฯ ตตฺถาติ ตสฺสํ ปริสโต กมฺมวิปตฺติยํฯ ตมฺปีติ กมฺมปฺปตฺตฉนฺทารหลกฺขณมฺปิ, วุตฺตเมวาติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถาติ ‘‘จตฺตาโร ภิกฺขู ปกตตฺตา กมฺมปฺปตฺตา’’ติ ปาเฐฯ อนุกฺขิตฺตาติ สงฺเฆน อุกฺเขปนียกมฺมสฺส อกตตฺตา อนุกฺขิตฺตาฯ ปริสุทฺธสีลาติ ปาราชิกํ อนชฺฌาปนฺนตฺตา ปริสุทฺธสีลาฯ อิเมหิ ปเทหิ ปกติ อตฺตา สภาโว เอเตสนฺติ ปกตตฺตาติ อตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘กมฺมสฺส อรหา’’ติ อิมินา ‘‘กมฺมปฺปตฺตา’’ติ ปทสฺส ฉฏฺฐีสมาสญฺจ ปตฺตสทฺทสฺส อรหอนุจฺฉวิกตฺถภาวญฺจ ทสฺเสติฯ เตหีติ จตูหิ ปกตตฺเตหิฯ เอตีติ อาคจฺฉติฯ อวเสสาติ จตูหิ ปกตตฺเตหิ อวเสสาฯ ยสฺส ปนาติ ปุคฺคลสฺส ปนฯ กมฺมารโหติ กมฺมสฺส อรโหฯ

[489] เอตฺถาติ ปณฺฑกาทีนํ อวตฺถุภาวทสฺสนฏฺฐาเนฯ

อปโลกนกมฺมกถา

[495-6] ตตฺถาติ จตูสุ กมฺเมสุฯ เอตฺถาติ โอสารณาทิปาเฐฯ ปทสิลิฏฺฐตายาติ โลเก ปทานํ สิลิฏฺฐภาวโตฯ ตตฺถาติ โอสารณาทีสุ ปญฺจสุฯ กณฺฏกสามเณรสฺส ยา สา ทณฺฑกมฺมนาสนา อตฺถิ, สา นิสฺสารณาติ โยชนาฯ ‘‘มิจฺฉาทิฏฺฐิโก โหตี’’ติ วตฺวา ตเมวตฺถํ ทสฺเสตุํ ‘‘อนฺตคฺคาหิกาย ทิฏฺฐิยา สมนฺนาคโต’’ติ วุตฺตํฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ หิ ลิงฺคนาสนาย การณํ โหติฯ โสติ สามเณโร, ‘‘นิสฺสชฺชาเปตพฺโพ’’ติ ปเท การิตกมฺมํ, วุตฺตกมฺมํ วาฯ ตํ ลทฺธินฺติ ธาตุกมฺมํ, อวุตฺตกมฺมํ วาฯ กินฺติ กาตพฺพนฺติ อาห ‘‘เอวญฺจ ปน กมฺมํ กาตพฺพ’’นฺติฯ

กาตพฺพาการํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สงฺฆํ ภนฺเต’’ติอาทิฯ ยํ สหเสยฺยํ ลภนฺตีติ โยชนาฯ ตสฺสาติ สหเสยฺยสฺสฯ

อลาภายาติ อลาภตฺถายฯ ‘‘จร ปิเร วินสฺสา’’ติ อิมินา นิสฺสารณาการํ ทสฺเสติฯ อตฺโถ ปนสฺส เหฏฺฐา วุตฺโตเยวฯ

โสติ สมเณโร, โอสาเรตพฺโพติ สมฺพนฺโธฯ

สฺวายนฺติ โส อยํ สามเณโร, อจฺจยํ เทเสตีติ สมฺพนฺโธฯ โสรโตติ สุนฺทรลทฺธิยํ รโต, ทุลทฺธิโต วา สุฏฺฐุ โอรโตฯ ยถา ปุเรติ ยถา ปุพฺเพ รุจฺจติ, ตถาติ โยชนาฯ กายสมฺโภคสามคฺคิทานนฺติ กาเยน จ สมฺโภเคน จ สามคฺคิยา ทานํฯ

เอวนฺติอาทิ นิคมนํฯ ยสฺมา ปน พฺรหฺมทณฺโฑ ปญฺจสติกกฺขนฺธเก (จูฬว. 445) ฉนฺนสฺเสว ปญฺญตฺโต, ตสฺมา ตสฺเสว ทาตพฺโพติ อาห ‘‘น เกวล’’นฺติอาทิฯ เอสาติ พฺรหฺมทณฺโฑ, อญฺโญปิ โย ภิกฺขุ วิหรติ, ตสฺสปิ ทาตพฺโพติ สมฺพนฺโธฯ กินฺติ ทาตพฺโพติ อาห ‘‘เอวญฺจ ปน ทาตพฺโพ’’ติฯ ทาตพฺพาการํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สงฺฆมชฺเฌ’’ติอาทิฯ

ยํ วจนํ อิจฺเฉยฺย, ตํ วจนนฺติ โยชนาฯ ขมาเปนฺตสฺสาติ สงฺฆํ ขมาเปนฺตสฺส ตสฺส ภิกฺขุสฺสาติ โยชนาฯ

ปฏิสงฺขาติ ปฏิสงฺขาย, ญาเณน ปจฺจเวกฺขิตฺวาติ อตฺโถฯ

นฺติ อวนฺทิยกมฺมํ, อนุญฺญาตนฺติ สมฺพนฺโธฯ เกน อนุญฺญาตนฺติ อาห ‘‘ภควตา’’ติฯ กิสฺมิํ ขนฺธเก อนุญฺญาตนฺติ อาห ‘‘ภิกฺขุนิกฺขนฺธเก’’ติฯ เกสุ วตฺถูสุ อนุญฺญาตนฺติ อาห ‘‘เตน โข ปน…เป.… อิเมสุ วตฺถูสู’’ติ (จูฬว. 411)ฯ กิํ กตฺวา อนุญฺญาตนฺติ อาห ‘‘ทุกฺกฏํ ปญฺญเปตฺวา’’ติฯ กินฺติ อนุญฺญาตนฺติ อาห ‘‘อนุชานามิ…เป.… กาตพฺโพ’’ติฯ ตสฺสาติ อวนฺทิยสฺสฯ ‘‘น โอสารณาทีนี’’ติ อิมินา เอวสทฺทสฺส ฉฑฺเฑตพฺพตฺถํ ทสฺเสติฯ ตสฺสาติ กมฺมลกฺขณภูตสฺส อวนฺทิยสฺสฯ ตตฺเถวาติ ภิกฺขุนิกฺขนฺธเกเยวฯ นนฺติ กมฺมลกฺขณํฯ อิธาปีติ ปริวาเร กมฺมวคฺเคปิฯ

อปาสาทิกนฺติ อปสาทาวหํ, อปสาทชนกํ วาฯ

ตโตติ อวนฺทิยกรณโตฯ อิมนฺติ ภิกฺขุํฯ วนฺทิยนฺติ วนฺทิตพฺพํ, วนฺทนํ วาฯ

เอตฺถาติ อปโลกนกมฺเม, ภิกฺขุนิสงฺฆมูลกํ กตฺวา ปญฺญตฺตนฺติ โยชนาฯ ภิกฺขุสงฺฆสฺสาปีติ ปิสทฺโท น ภิกฺขุนิสงฺฆสฺเสวาติ ทสฺเสติฯ ปนสทฺโท สมฺภาวนตฺโถ, ตถา ภิกฺขุนิสงฺฆมูลกํ ปญฺญตฺตมฺปีติ อตฺโถ, ลภิตพฺพภาวํ วิตฺถาเรน ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยํ หี’’ติอาทิฯ ยํ อปโลกนกมฺมํ กโรตีติ โยชนาฯ อปฺปมตฺตกวิสฺสชฺชเกน ปน ทาตพฺพานีติ สมฺพนฺโธฯ เตสนฺติ สูจิอาทีนํฯ โสเยวาติ อปฺปมตฺตกวิสฺสชฺชโกเยวฯ ตโตติ อปฺปมตฺตกโตฯ ตตฺถาติ เสนาสนกฺขนฺธกวณฺณนายํ (จูฬว. อฏฺฐ. 321)ฯ วุตฺตปฺปการํ คิลานเภสชฺชมฺปีติ สมฺพนฺโธฯ โยปิ จาติ ภิกฺขุปิ จ โหตีติ สมฺพนฺโธฯ ตสฺส ทาตพฺพาติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺรุปฺปาทโตติ ตสฺมิํ มหาวาเส อุปฺปาทปจฺจยโต, คเหตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘เปสลสฺสา’’ติอาทินา ทุสฺสีลาทีนํ ทาตุํ น วฏฺฏตีติ ทสฺเสติฯ

ชคฺคาเปตุํ วฏฺฏตีติ เอตฺถ อปุจฺฉิตฺวา ชคฺคาเปตุํ วฏฺฏตีติ อาห ‘‘อยํ ภิกฺขู’’ติอาทิฯ โอทิสฺสาติ อุทฺทิสิตฺวาฯ

อาสนฆรํ วาติ ปฏิมาฆรํ วา, การโก มนุสฺโสติ สมฺพนฺโธฯ อุปนิกฺเขปโต คเหตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ สงฺฆิเกนปีติ ปิสทฺโท น เกวลํ เจติยสฺส อุปนิกฺเขเปเนว, อถ โข สงฺฆิเกนปีติ ทสฺเสติฯ

ยาปนมตฺตํ อลภนฺเตหิ กโรนฺเตหีติ โยชนา, ปริภุญฺชนฺเตหิ หุตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘วตฺตํ กโรมา’’ติอาทินา ‘‘ยาปนมตฺต’’นฺติ ปทสฺส อตฺถํ ทสฺเสติฯ วิหาเร โรปิตา เย ผลรุกฺขาติ โยชนาฯ เยสนฺติ รุกฺขานํฯ เตสูติ รุกฺเขสุฯ เย ปนาติ รุกฺขา ปน, อปริคฺคหิตา โหนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ ตํ ปนาติ อปโลกนกมฺมํ ปนฯ สลากํ คณฺหนฺติ เอตฺถาติ สลากคฺคํ, ฐานํฯ

‘‘ยาคคฺคภตฺตคฺค’’อิติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ อุโปสถคฺเคติ อุโปสถสฺส คหณฏฺฐาเน, อุโปสถเคเหติ อตฺโถฯ ตตฺถาติ อุโปสถคฺเคฯ นฺติ อปโลกนกมฺมํฯ

ยํ มูลตจปตฺตองฺกุรปุปฺผผลขาทนียาทีติ โยชนาฯ อนฺโตสีมายาติ อนฺโต อุปจารสีมายฯ

สุกตเมวาติ สงฺเฆน กตเมวฯ อุโปสถทิวเสติ นิทสฺสนมตฺตํ ยสฺมิํ กสฺมิํจิ ทิวเสปิ กตตฺตาฯ

ผลวาเรนาติ รุกฺขานํ ผลคหณวาเรนฯ รุกฺขา ธรนฺตีติ รุกฺขา ติฏฺฐนฺติ, สํวิชฺชนฺติ วา เยหีติ ภิกฺขูหิ โรปิตา, โหนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ สา เอว กติกาติ ปุพฺเพ กตา สา เอว กติกา, อญฺญา กติกา น กาตพฺพาติ อธิปฺปาโยฯ

อญฺญสฺมิํ วิหาเรติ รุกฺขานํ ฐิตวิหารโต อญฺญสฺมิํ วิหาเรฯ เตสนฺติ รุกฺขานํ, สามีติ สมฺพนฺโธฯ เยปีติ รุกฺขาปิ, โรปิตาติ สมฺพนฺโธฯ อญฺญโต ฐานโตติ โยชนาฯ เตสูติ รุกฺเขสุฯ เอตฺถาติ วิหาเรฯ เตหิ ปนาติ ปริเวณสามิเกหิ ภิกฺขูหิ ปนฯ ทสภาคนฺติ ทสมภาคํฯ ‘‘เอเสว นโย’’ติ อิมินา ทสภาคํ ทตฺวาติ อตฺถํ อติทิสติฯ

สมฺภาวนียภิกฺขุโนติ สีลสุตาทีหิ สมฺภาวนียสฺส ภิกฺขุโนฯ ตตฺถาติ โปราณวิหาเรฯ มูเลติ ปุพฺเพ, อาทิกาเลติ อตฺโถฯ นิกฺกุกฺกุจฺเจนาติ ‘‘อภาชิตมิท’’นฺติ กุกฺกุจฺจวิรเหนฯ ขิยฺยนมตฺตเมว ตนฺติ ตํ ขิยฺยนํ ขิยฺยนมตฺตเมว, น สามเณรานํ ขิยฺยนํ รุหตีติ อตฺโถฯ

ปนสรุกฺขนฺติ กณฺฏกีผลรุกฺขํฯ อยํ สามีจีติ อยํ ภาเชตฺวา ขาทนํ อนุธมฺมตาฯ ขายิตนฺติ ขาทิตํฯ ทฺวินฺนํ ติณฺณํ กติกปฏิปฺปสฺสมฺภนํ นเยน ญาตุํ สกฺกุเณยฺยตฺตา ตํ อทสฺเสตฺวา เอกสฺเสว กติกปฏิปฺปสฺสมฺภนํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘เอกภิกฺขุเก ปนา’’ติอาทิฯ ปุริมกติกาติ ‘‘ยถาสุขํ ปริภุญฺชิตุํ รุจฺจตี’’ติ (ปริ. อฏฺฐ. 495-496) ปุเร กตา กติกาฯ

เตสนฺติ สามเณรานํ, ผาติกมฺมนฺติ สมฺพนฺโธฯ ภาเชตฺวาติ สามเณรานํ ภาเชตฺวาฯ อิมินา สามเณรานํ ผาติกมฺมํ น ทาตพฺพมฺปิ ภาคํ ภาเชตพฺพนฺติ ทสฺเสติฯ

สามนฺตคาเมหีติ อาสนฺนคาเมหิ, อาคนฺตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ เอกํ อมฺพํ เอกํ ลพุชนฺติ โยชนาฯ อทิยฺยมาเน โทเส ทสฺสิเต ทิยฺยมาเน อานิสํสมฺปิ อตฺถโต ญาตพฺพนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อทิยฺยมาเน หี’’ติอาทิฯ

คณฺหนฺตานํ มนุสฺสานนฺติ สมฺพนฺโธฯ ตโตติ กติกวตฺตฏฺฐปนโตฯ น วตฺตพฺพาติ ผลทานกุลทูสกตฺตา น วตฺตพฺพาฯ กินฺติ อาจิกฺขิตพฺพนฺติ อาห ‘‘นาฬิเกราทีนี’’ติอาทิฯ อนุวิจริตฺวาติ ปทานมนุกฺกเมน วิจริตฺวาฯ อุปฑฺฒภาโคติ ภิกฺขูนํ ลทฺธภาคโต อุปฑฺโฒ ภาโคฯ อปโลเกตฺวาติ สงฺฆํ อาปุจฺฉิตฺวาฯ

มคฺคคมิยสตฺถวาโหติ มคฺคํ คมิโก สตฺถวาโหฯ โสติ พลกฺกาเรน คเหตฺวา ขาทนฺโตฯ ฉายาทีนนฺติอาทิสทฺเทน อารามวนานิ สงฺคเหตพฺพานิฯ สเจ อตฺถีติ สเจ อตฺโถ อตฺถิฯ ผลภริตาติ ผเลน ปริปุณฺณาฯ ‘‘ผลภาริตา’’ติปิ ปาโฐฯ ผลสงฺขาเตน ภาเรน สมนฺนาคตาติ อตฺโถฯ อปจฺจาสีสนฺเตนาติ เตสํ สนฺติกา ทานปฏิทานํ อปจฺจาสีสนฺเตนฯ ปุพฺเพ วุตฺตเมวาติ ปุพฺเพ สงฺฆิกฏฺฐาเน ‘‘กุทฺโธ หิ โส’’ติอาทินา วุตฺตเมวฯ เอตฺถาติ ปุคฺคลิกฏฺฐาเนฯ

นฺติ ผลารามํฯ โสติ ปฏิพโล ภิกฺขุฯ ภาริยํ กมฺมนฺติ ชคฺคนกมฺมํ ภาริยํฯ เอตฺตเกนาติ ตติยภาคอุปฑฺฒภาคมตฺเตนฯ สพฺพํ ผลารามนฺติ สมฺพนฺโธฯ มูลภาคนฺติ ปฐมภาคํฯ ‘‘ทสภาคมตฺต’’นฺติ อิมินา ตทตฺถํ ทสฺเสติฯ ทตฺวาติ สงฺฆสฺส ทตฺวาฯ โสติ ภิกฺขุฯ อกตาวาสนฺติ ปุพฺเพ อกตํ นวํ เสนาสนํฯ อารามนฺติ สงฺฆสฺส อารามํฯ เตหิปีติ นิสฺสิตเกหิปิฯ ปิสทฺโท อาจริยํ อเปกฺขติฯ เตสนฺติ นิสฺสิตกานํฯ ชคฺคิตกาเลติ ชคฺคิตานํ รุกฺขานํ ปุปฺผผลภริตกาเลฯ

ชคฺคนกาเลติ ชคฺคนมตฺตกาเล, ชคฺคนมตฺตเมว, น ชคฺคนการณา กิญฺจิ ปุปฺผํ วา ผลํ วา โหติ, ตสฺมิํ กาเลติ อตฺโถฯ ‘‘พหุ’’นฺติอาทินา วาเรตพฺพาการํ ทสฺเสติฯ

ผาติกมฺเมน ชคฺคนฺโต น อตฺถีติ โยชนาฯ อนาปุจฺฉิตฺวาวาติ สงฺฆํ อนปโลเกตฺวาวฯ อิตีติ เอวํฯ

ญตฺติกมฺมฏฺฐานเภเท ปน เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ โอสาเรติ สงฺฆมชฺฌํ ปเวเสติ อิมาย ญตฺติยาติ โอสารณา

นิสฺสาริยติ สงฺฆโต พหิ กริยติ อิมายาติ นิสฺสารณาฯ ญตฺติ อุโปสโถ นามาติ อิทํ การณูปจารวเสน วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘อุโปสถกมฺมวเสน ฐปิตา’’ติฯ เอเสว นโย ญตฺติปวารณา นามาติ เอตฺถาปิฯ

อนุสาเสยฺยาติอาทินา ปฐมปุริสเอยฺยวิภตฺติวเสน ฐปิตา ญตฺติ อตฺตนา ปรํ สมฺมนิตุํ ฐปิตา ญตฺติ นามฯ อนุสาเสยฺยนฺติอาทินา อุตฺตมปุริสเอยฺยํวิภตฺติวเสน ฐปิตา ญตฺติ อตฺตนาว อตฺตานํ สมฺมนิตุํ ฐปิตา ญตฺติ นามฯ อตฺตนาว อตฺตา วา ปโร วา สมฺมนิยติ อิมาย ญตฺติยาติ สมฺมุติฯ นิสฺสฏฺฐปตฺตจีวราทีนิ ทียนฺติ อเนนาติ ทานํ, ญตฺติฯ วจฺจํ อนเปกฺขิตฺวา วาจกสฺส นิยตนปุํสกลิงฺคตฺตา นปุํสกลิงฺควเสน วุตฺตํฯ

อาปตฺติ ปฏิคฺคณฺหิยติ อเนนาติ ปฏิคฺคโห

ปฏิมุขํ อุปริ กฑฺฒิยติ อิมายาติ ปจฺจุกฺกฑฺฒนา

กมฺมเมวาติ ลกฺขิยติ อเนนาติ กมฺมลกฺขณํ

‘‘ตถา’’ติ ปเทน ‘‘กมฺมลกฺขณํ นามา’’ติ ปทํ อติทิสติฯ ตโตติ สพฺพสงฺคาหิกญตฺติโตฯ ปรา ทฺเว ญตฺติโย กมฺมลกฺขณํ นามาติ โยชนาฯ อิตีติอาทิ นิคมนํฯ

ญตฺติทุติยกมฺมฏฺฐานเภเท โอสารณาทีนํ วิเสสํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘วฑฺฒสฺส ลิจฺฉวิโน’’ติอาทิฯ สีมาสมฺมุติ จาติอาทินา โยชนา กาตพฺพาฯ

ยา ปน ทฺเว ญตฺติทุติยกมฺมวาจา วุตฺตาติ โยชนาฯ อิตีติอาทิ นิคมนํฯ

ญตฺติจตุตฺถกมฺมฏฺฐานเภเท โยชนานโย ปากโฏเยวฯ

[497] จตุวคฺคกรเณ กมฺเมติอาทิกาย เทสนาย สมฺพนฺธํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อิติ กมฺมานิ จา’’ติอาทิฯ ตตฺถ อิตีติ เอวํ ทสฺเสตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ ตสฺสตฺโถติ ตสฺส ‘‘จตุวคฺคกรเณ กมฺเม’’ติอาทิวจนสฺส อตฺโถ เวทิตพฺโพติ สมฺพนฺโธฯ

อิติ กมฺมวคฺควณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

อตฺถวสวคฺคาทิวณฺณนา

[498] เอวํ กมฺมวคฺควณฺณนํ ทสฺเสตฺวา ตสฺสานนฺตเร วุตฺตาย ‘‘ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจา’’ติอาทิกาย เทสนาย อนุสนฺธิํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อิทานี’’ติอาทิ, อิทานิ อารทฺธนฺติ สมฺพนฺโธฯ ยานิ ตานิ สิกฺขาปทานีติ โยชนาฯ ทิฏฺฐธมฺมิกเวรานนฺติ ทิฏฺฐธมฺเม ปวตฺตตฺตา จ วิรมิตพฺพตฺตา จ ทิฏฺฐธมฺมิกานํ เวรานํฯ สํวรายาติ เอตฺถ สํปุพฺโพ วรธาตุ ปิทหนตฺโถ, อายสทฺโท จ ตทตฺโถติ อาห ‘‘ปิทหนตฺถายา’’ติฯ วิปากทุกฺขสงฺขาตานนฺติ ปาณาติปาตาทีนํ วิปากภูตานํ ทุกฺขสงฺขาตานํฯ สมฺปรายิกานนฺติ สมฺปราเย ปวตฺตานํฯ อิธาติ อิมสฺมิํ สิกฺขาปทปญฺญตฺตานิสํสฏฺฐาเนฯ ‘‘วชฺชนียภาวโต’’ติ อิมินา วชฺเชตพฺพานีติ วชฺชานีติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ภายนฺติ เอเตหีติ ภยานิฯ อกฺขมฏฺเฐนาติ อสหณียฏฺเฐนฯ ‘‘อกุสลานีติ วุจฺจนฺตี’’ติ อิมินา วิปากทุกฺขานิ ผลูปจาเรน อกุสลานิ นามาติ ทสฺเสติฯ คณพนฺธเภทนตฺถาย สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตนฺติ เอวเมว ปาโฐฯ โปตฺถเกสุ ปน ‘‘คณโภชนสิกฺขาปทํ ปญฺญตฺต’’นฺติ ปาโฐ ลิขิโตฯ สพฺพตฺถาติ สพฺพสฺมิํ อตฺถวสวคฺเคฯ นฺติ วจนํฯ เอตฺถาติ อิมสฺมิํ วคฺเคฯ

อิติ อตฺถวสวคฺควณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

[499] วตฺเตสุ วตฺตมาโน ปุคฺคโล โอสารียติ อเนนาติ โอสารณียํ, กมฺมํฯ