‘‘ยานิ สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธานี’’ติ อิมินา เอเกตฺถาติ เอตฺถ เอกสทฺทสฺส วิสยํ ทสฺเสติฯ ตตฺถาติ สตฺตสุ อาปตฺติกฺขนฺเธสุฯ เอตฺถ ปนาติ สมเถสุ ปนฯ หีติ สจฺจํฯ ตสฺสาติ สมฺมุขาวินยสฺสฯ อฏฺฐกถาสูติ สพฺพอฏฺฐกถาสุฯ มยํ ปนาติ สงฺคหการกา อมฺเห ปน, พุทฺธโฆสนามกา มยํ ปนาติ อตฺโถ, โรจยามาติ สมฺพนฺโธฯ กสฺส กิมตฺถํ คเหตฺวา โรเจสีติ อาห ‘‘วินาติ นิปาตสฺส ปฏิเสธนมตฺถมตฺต’’นฺติฯ ‘‘วินาติ นิปาตสฺสา’’ติ ปทํ ‘‘อตฺถมตฺต’’นฺติ ปเท วาจกสมฺพนฺโธฯ อตฺตโน สาธฺยวจนํ พุทฺธวจนสงฺขาเตน สาธกวจเนน สาเธนฺโต อาห ‘‘วุตฺตมฺปิ เจต’’นฺติอาทิฯ

อฏฺฐารส อฏฺฐกานีติ อธมฺมทิฏฺฐิเภท, ธมฺมทิฏฺฐิเภท, เวมติกเภเทสุ ตีสุ เอกเมกํ มูลํ กตฺวา ตโย ตโย มูลิํ กตฺวา นว โหนฺติ, เตสุ ธมฺมทิฏฺฐิเภเทสุ ธมฺมทิฏฺฐิเภทํ อปเนตฺวา อฏฺฐ โหนฺติ, ตานิ อฏฺฐารส เภทกรวตฺถูสุ โยเชตฺวา อฏฺฐารส อฏฺฐกานิ โหนฺตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ ฉอูนทิยฑฺฒสตนฺติ จตุจตฺตาลีสาธิกํ สตนฺติ วุตฺตํ โหติฯ

เอเกกวตฺถุสฺมินฺติ อฏฺฐารสสุ เภทกรวตฺถูสุ เอเกกสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ

อิติ คาถาสงฺคณิกวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

เสทโมจิกคาถา

(1) อวิปฺปวาสปญฺหาวณฺณนา

[479] เสทโมจิกคาถาสูติ อธิปฺปายตฺถสฺส คมฺภีรตฺตา ตํ จินฺเตนฺตานํ วินยธรานํ กาเย เสทํ โมเจตีติ เสทโมจิกา, สาเยว คาถา เสทโมจิกคาถา, ตาสุฯ ‘‘อกปฺปิยสมฺโภโค น ลพฺภตี’’ติ อิมินา กปฺปิยสมฺโภโค ลพฺภตีติ ทสฺเสติฯ กปฺปิยสมฺโภคํ ทสฺเสตุํ ‘‘นหาปนโภชนาที’’ติ วุตฺตํฯ อนาปตฺตีติ มาตุภิกฺขุนิยา อนาปตฺติฯ เอสา ปญฺหาติ เอตฺถ ปญฺหสทฺโท สภาวติลิงฺโคติ สทฺทสตฺเถสุ (สทฺทนีติธาตุมาลายํ 16 หการนฺตธาตุ; อภิธานปฺปทีปิกายํ 115 คาถายํ) วุตฺโต, อิธ อิตฺถิลิงฺควเสน วุตฺโตฯ ‘‘ปณฺฑิเตหี’’ติ อิมินา กุสลสฺส การณํ ทสฺเสติ, ปณฺฑิตตฺตา กุสโลติ อธิปฺปาโยฯ อสฺสาติ ปญฺหายฯ เอตนฺติ วิสฺสชฺชนํฯ อสฺสาติ คาถายฯ

เอกาทส วิวชฺชิยาติ อวิภตฺติกนิทฺเทโส, เอกาทส วิวชฺชิเยติ อตฺโถฯ เตน วุตฺตํ ‘‘เย’’ติอาทิฯ เตปีติ ปิสทฺโท คาถายํ ลุตฺตนิทฺทิฏฺฐคมฺยมานภาวํ ทสฺเสติฯ

อยนฺติ นฺหาปิตปุพฺพโก ภิกฺขุฯ นิมฺมิตพุทฺธนฺติ พุทฺเธน นิมฺมิตํ พุทฺธรูปํฯ

วิวชฺชิยาติ เอตฺถ ยกาโร ตฺวาปจฺจยสฺส การิโยติ อาห ‘‘วิวชฺเชตฺวา’’ติฯ อสีสกํ ยํ ตํ กพนฺธํ อตฺถีติ โยชนาฯ อสีสกตฺตา เกน สรีเรน ชีวิตํ พนฺธตีติ กพนฺโธฯ ยสฺสาติ กพนฺธสฺสฯ

หีติ สจฺจํฯ เตติ อภพฺพปุคฺคลาฯ

วาจาติ เอตฺถ ยการโลโปติ อาห ‘‘วาจายา’’ติฯ อิติ เมติ เอวํ มมฯ เอวํ วทมาเน มม วจนนฺติ โยชนาฯ อถวา อิติเมติ เอวํ อิเม, เอวํ วทมาเน อิเม ชนาติ โยชนาฯ สทฺทมฺปีติ อิมินา คิรสทฺโท สทฺทปริยาโยติ ทสฺเสติฯ หีติ สจฺจํฯ ตุณฺหีภูตสฺส นิสินฺนสฺส ตสฺส ภิกฺขุโนติ โยชนาฯ ยทิ มโนทฺวาเร อาปตฺติ นาม นตฺถิ, เอวํ สติ กสฺมา อาปชฺเชยฺย วาจสิกนฺติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ยสฺมา ปนา’’ติอาทิฯ เตนาติ ตสฺมาฯ อสฺสาติ ภิกฺขุสฺสฯ

สาติ ภิกฺขุนี, อาปชฺชตีติ สมฺพนฺโธฯ วุตฺตปฺปการนฺติ ‘‘คามนฺตรปริยาปนฺน’’นฺติ วุตฺตปฺปการํฯ

ตาสูติ ทฺวีสุ ภิกฺขุนีสุฯ

จตุโร ชนาติ เอตฺถ จตุนฺนํ ชนานํ สรูปํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อาจริโย จ ตโย จ อนฺเตวาสิกา’’ติ ฯ สาหตฺถิกาติ สหตฺถา อวหริตาฯ