กถินตฺถารวคฺควณฺณนา

[467] กถินตฺถารวคฺเค โอตมสิโกติ เอตฺถ อวตมํ คโต โอตมสิโกติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อนฺธการคโต’’ติฯ อนฺธการสทฺเทน ตมสทฺโท อนฺธการปริยาโยติ ทสฺเสติฯ ตนฺติ โอตมสิกํ ฯ อสมนฺนาหรนฺโตติ ตํ อสมนฺนาหรนฺโต, กสฺมา อสมนฺนาหรนฺโตติ อาห ‘‘กิจฺจยปสุตตฺตา วนฺทน’’นฺติฯ เอกโตติ โกเปน สทฺธิํฯ เวรี วิสภาคปุคฺคโล เอกโต อาโกเธน วตฺตนฏฺเฐน เอกาวตฺโตติ วุจฺจติฯ ปหเรยฺยาติ วนฺทนฺตํ ปหเรยฺยฯ ‘‘อญฺญํ จินฺตยมาโน’’ติ อิมินา อญฺญสฺมิํ อารมฺมเณ จิตฺตํ วิทหติ ฐเปตีติ อญฺญวิหิโตติ ทสฺเสติฯ

สงฺฆโต อุทฺธริตฺวา ขิปิตพฺโพ อปเนตพฺโพติ อุกฺขิตฺโต, โสเยว อุกฺขิตฺตโกฯ เตหีติ จตูหิฯ อวนฺทิเยสุ ปนฺนรสปุคฺคเลสูติ สมฺพนฺโธฯ อนฺตรา วุตฺตการเณน จาติ อนฺตเร วุตฺเตน ‘‘ตญฺหิ วนฺทนฺตสฺส มญฺจปาทาทีสุปิ นลาฏํ ปฏิหญฺเญยฺยา’’ติอาทินา การเณน จฯ อิโตติ ปนฺนรสปุคฺคลมฺหา ฯ อิตีติ เอวํฯ สเจ อุทฺเทสาจริโย จ โอวาทาจริโย จ นวโก โหติ, น วนฺทนีโยฯ สพฺพตฺถาติ กถินตฺถารวคฺเคฯ

อิติ กถินตฺถารวคฺควณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

นิฏฺฐิตา จ อุปาลิปญฺจกวณฺณนาย โยชนาฯ

อาปตฺติสมุฏฺฐานวณฺณนา

[470] ‘‘อจิตฺตโก อาปชฺชตี’’ติอาทีสุ เอวมตฺโถ เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ อจิตฺตโก อาปชฺชตีติ อจิตฺตโก หุตฺวา อาปชฺชติฯ เอเสว นโย อจิตฺตโก วุฏฺฐาตีติ เอตฺถาปิฯ ยํกิญฺจิ อาปตฺตินฺติ สมฺพนฺโธฯ อิตรํ อาปตฺตินฺติ โยชนาฯ ธมฺมทานํ กโรมีติ ‘‘สพฺพทานํ ธมฺมทานํ ชินาตี’’ติ (ธ. ป. 354) จ ‘‘อมตํทโท จ โส โหติ, โย ธมฺมมนุสาสตี’’ติ (สํ. นิ. 1.42) จ ภควตา วุตฺตวจนํ สุตฺวา ธมฺมทานํ กโรมิฯ โทมนสฺสิโกติ โทมนสฺเสน ยุตฺโต, โทมนสฺสวนฺโต วาฯ เอตฺถาติ อพฺยากตมูเลฯ

[473] ยสฺส ยสฺสาติ สิกฺขาปทสฺสฯ ตํ สพฺพนฺติ สพฺพํ ตํตํสมุฏฺฐานสิกฺขาปทํฯ

อปรทุติยคาถาสงฺคณิกํ

(1) กายิกาทิอาปตฺติวณฺณนา

[474] ฉ อาปตฺติโย กายิกาติ เอตฺถ ฉ อาปตฺติโย นาม กาติ อาห ‘‘อนฺตรเปยฺยาเล’’ติอาทิฯ อนฺตรเปยฺยาเล วุตฺตาติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘กายทฺวาเร สมุฏฺฐิตตฺตา’’ติ อิมินา กาเย สมุฏฺฐนฺตีติ กายิกาติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ตสฺมิํเยว อนฺตรเปยฺยาเล วุตฺตาติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘วชฺชปฏิจฺฉาทิกายา’’ติอาทินา ฉาเทนฺตสฺส ติสฺโสติ เอตฺถ ติณฺณํ สรูปํ ทสฺเสติฯ ‘‘ภิกฺขุนิยา’’ติอาทินา ปญฺจ สํสคฺคปจฺจยาติ เอตฺถ ปญฺจนฺนํ สรูปํ ทสฺเสติฯ

‘‘เอกรตฺต’’อิติอาทินา อรุณุคฺเค ติสฺโสติ เอตฺถ ติณฺณํ สรูปํ ทสฺเสติฯ ทฺเว ยาวตติยกาติ สํวณฺเณตพฺเพน ‘‘เอกาทส ยาวตติยกา นามา’’ติ สํวณฺณนาย วิรุทฺธภาวํ ปฏิกฺขิปนฺโต อาห ‘‘ปญฺญตฺติวเสน ปนา’’ติอาทิฯ ‘‘อิมสฺมิํ สาสเน’’ติ อิมินา เอตฺถสทฺทสฺส วิสยํ ทสฺเสติฯ เอเกน สพฺพสงฺคโหติ เอตฺถ เอโก นาม โก, สพฺพานิ นาม กานีติ อาห ‘‘ยสฺส สิยา’’ติอาทิฯ ‘‘นิทานุทฺเทเสนา’’ติ อิมินา เอกสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ ‘‘สิกฺขาปทานญฺจ ปาติโมกฺขุทฺเทสานญฺจา’’ติ อิเมหิ ปเทหิ สพฺพสรูปํ ทสฺเสติฯ สงฺคห สทฺเทน กมฺมฉฏฺฐีสมาโสฯ

‘‘วชฺชปฏิจฺฉาทิกายา’’ติอาทินา ทฺเว ทุฏฺฐุลฺลจฺฉาทนาติ เอตฺถ ทฺวินฺนํ สรูปํ ทสฺเสติฯ

‘‘ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา’’ติอาทินา คามนฺตเร จตสฺโสติ เอตฺถ จตสฺสนฺนํ สรูปํ ทสฺเสติฯ ปุน ‘‘ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา’’ติอาทินา เจตสฺสา นทิปารปจฺจยาติ เอตฺถ จตสฺสนฺนเมว สรูปํ ทสฺเสติฯ ‘‘จีวรทาเน ปาจิตฺติย’’นฺติ อิมินา ปาจิตฺติยภาเวน สทิสตฺตา สงฺขฺยาวิเสโส น กาตพฺโพติ ทสฺเสติฯ