เมนู

สติ จ อกมฺมสฺส มหนฺตภาเว กมฺมํ นาม ขุทฺทกนฺติ อตฺถโต สิทฺธํ โหติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ขุทฺทกานิ เจวา’’ติฯ อการสฺส อปฺปตฺถํ คเหตฺวา ‘‘มหนฺตานิ เจว ขุทฺทกานิ จ กมฺมานี’’ติ อตฺโถปิ ยุชฺชเตวฯ โส ปน อิธ น คหิโต, อญฺญตฺถ ปน ทิสฺสติฯ ‘‘อุจฺจาวจานิ กมฺมานี’’ติ หิ วากฺยวเสน วุตฺตฏฺฐาเน อุจฺจสทฺเทน มหนฺตตฺถํ ทสฺเสติ, อวจสทฺเทน ขุทฺทกตฺถํ ทสฺเสติฯ ตสฺมา มหนฺตขุทฺทกานิ กมฺมานีติ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ สติ จ อกมฺมสฺส ขุทฺทกภาเว กมฺมํ นาม มหนฺตนฺติ อตฺถโตปิ สิทฺธนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ

สงฺฆเภทวคฺคทฺวยวณฺณนา

[459] สงฺฆเภทวคฺคทฺวเย เอเตติ สภาวาฯ เตติ อธมฺมาทโยฯ อิตีติ เอวํฯ ยํ กมฺมนฺติ โยชนาฯ ทิฏฺฐิํ วินิธายาติ สมฺพนฺโธฯ เอกสฺมิํ ปญฺจเก อยํ อตฺถโยชนา กาตพฺพาติ สมฺพนฺโธฯ เอตฺถาปีติ อิมสฺมิํ ปญฺจเกปิฯ ปิสทฺเทน เหฏฺฐา วุตฺตํ ปญฺจกํ อเปกฺขติฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ ปญฺจเกสุฯ หีติ สจฺจํฯ ปุพฺเพ อวุตฺตนยํ ยํ วจนมตฺถิ, ตํ วจนํ เอตฺถ ปญฺจเกสุ น อตฺถีติ โยชนาฯ

อาวาสิกวคฺควณฺณนา

[461] อาวาสิกวคฺเค ‘‘หริตฺวา’’ติ อิมินา ยถาภตนฺติ เอตฺถ ภรธาตุยา หรณตฺถญฺจ กิริยาวิเสสนภาวญฺจ ทสฺเสติฯ ‘‘ฐปิโต’’ติ อิมินา นิกฺขิตฺโตติ เอตฺถ ขิปธาตุยา ฐปนตฺถํ ทสฺเสติฯ

[462] ปริณาเมตีติ ปริณตํปาเปติฯ ‘‘นิยาเมติ กเถตี’’ติ อิมินา อธิปฺปายตฺถํ ทสฺเสติ, เอตฺถาติ อาวาสิกวคฺเคฯ

กถินตฺถารวคฺควณฺณนา

[467] กถินตฺถารวคฺเค โอตมสิโกติ เอตฺถ อวตมํ คโต โอตมสิโกติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อนฺธการคโต’’ติฯ อนฺธการสทฺเทน ตมสทฺโท อนฺธการปริยาโยติ ทสฺเสติฯ นฺติ โอตมสิกํ อสมนฺนาหรนฺโตติ ตํ อสมนฺนาหรนฺโต, กสฺมา อสมนฺนาหรนฺโตติ อาห ‘‘กิจฺจยปสุตตฺตา วนฺทน’’นฺติฯ เอกโตติ โกเปน สทฺธิํฯ เวรี วิสภาคปุคฺคโล เอกโต อาโกเธน วตฺตนฏฺเฐน เอกาวตฺโตติ วุจฺจติฯ ปหเรยฺยาติ วนฺทนฺตํ ปหเรยฺยฯ ‘‘อญฺญํ จินฺตยมาโน’’ติ อิมินา อญฺญสฺมิํ อารมฺมเณ จิตฺตํ วิทหติ ฐเปตีติ อญฺญวิหิโตติ ทสฺเสติฯ

สงฺฆโต อุทฺธริตฺวา ขิปิตพฺโพ อปเนตพฺโพติ อุกฺขิตฺโต, โสเยว อุกฺขิตฺตโกฯ เตหีติ จตูหิฯ อวนฺทิเยสุ ปนฺนรสปุคฺคเลสูติ สมฺพนฺโธฯ อนฺตรา วุตฺตการเณน จาติ อนฺตเร วุตฺเตน ‘‘ตญฺหิ วนฺทนฺตสฺส มญฺจปาทาทีสุปิ นลาฏํ ปฏิหญฺเญยฺยา’’ติอาทินา การเณน จฯ อิโตติ ปนฺนรสปุคฺคลมฺหา อิตีติ เอวํฯ สเจ อุทฺเทสาจริโย จ โอวาทาจริโย จ นวโก โหติ, น วนฺทนีโยฯ สพฺพตฺถาติ กถินตฺถารวคฺเคฯ

อิติ กถินตฺถารวคฺควณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

นิฏฺฐิตา จ อุปาลิปญฺจกวณฺณนาย โยชนาฯ

อาปตฺติสมุฏฺฐานวณฺณนา

[470] ‘‘อจิตฺตโก อาปชฺชตี’’ติอาทีสุ เอวมตฺโถ เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ อจิตฺตโก อาปชฺชตีติ อจิตฺตโก หุตฺวา อาปชฺชติฯ เอเสว นโย อจิตฺตโก วุฏฺฐาตีติ เอตฺถาปิฯ ยํกิญฺจิ อาปตฺตินฺติ สมฺพนฺโธฯ อิตรํ อาปตฺตินฺติ โยชนาฯ ธมฺมทานํ กโรมีติ ‘‘สพฺพทานํ ธมฺมทานํ ชินาตี’’ติ (ธ. ป. 354) จ ‘‘อมตํทโท จ โส โหติ, โย ธมฺมมนุสาสตี’’ติ (สํ. นิ. 1.42) จ ภควตา วุตฺตวจนํ สุตฺวา ธมฺมทานํ กโรมิฯ โทมนสฺสิโกติ โทมนสฺเสน ยุตฺโต, โทมนสฺสวนฺโต วาฯ เอตฺถาติ อพฺยากตมูเลฯ

[473] ยสฺส ยสฺสาติ สิกฺขาปทสฺสฯ ตํ สพฺพนฺติ สพฺพํ ตํตํสมุฏฺฐานสิกฺขาปทํฯ

อปรทุติยคาถาสงฺคณิกํ