สเมน ปุพฺพาปรสฺส อญฺญาเณน กตากตํ น ชานาตีติ อตฺโถฯ เอวนฺติอาทิ นิคมนํ ฯ ยํ ปเนตํ วจนํ วุตฺตนฺติ โยชนาฯ ‘‘ตตฺถา’’ติ จ ‘‘อาการอโกวิโท’’ติ จ อาธาราเธยฺยานมเภโท โหติ, ตสฺมา อวยวี อาธาโร, อวยโว อาเธยฺโยติ ทฏฺฐพฺพํฯ อาการสทฺโท อิงฺคิตตฺโถติ อาห ‘‘การณาการเณ’’ติฯ การณอการณสงฺขาเต อิงฺคิเตติ อตฺโถฯ อาการสฺสาติ ภุมฺมตฺเถ สามิวจนํฯ อาการสฺมินฺติ หิ อตฺโถฯ

ตเถวาติ ยถา วตฺถุอาทีนิ น ชานาติ, ตเถวฯ อิตีติ เอวํฯ ยฺวายนฺติ โย อยํ ภิกฺขุฯ ‘‘ภเยนา’’ติ อิมินา ภยาติ เอตฺถ การณตฺเถ นิสฺสกฺกวจนนฺติ ทสฺเสติฯ ภยา ภเยน คจฺฉตีติ โยชนาฯ เอเสว นโย สมฺโมเหน โมหา คจฺฉตีติ เอตฺถาปิฯ ฉนฺทาติ ฉนฺเทนฯ โทสาติ โทเสนฯ อตฺตนา ญาตุํ อสมตฺถตาย น สญฺญตฺติยา กุสโลติ อาห ‘‘ปรํ สญฺญาเปตุํ อสมตฺถตายา’’ติฯ กสฺมา นิชฺฌตฺติยา จ อโกวิโทติ อาห ‘‘การณา…เป.… ตายา’’ติฯ ‘‘ปริสาย ลทฺธตฺตา’’ติ อิมินา ลทฺโธ ปริสสงฺขาโต ปกฺโข เยนาติ ลทฺธปกฺโขติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ สเจ ตาทิสโก ภิกฺขุ โหติ, โส ภิกฺขุ ‘‘อปฏิกฺโข’’ติ วุจฺจตีติ โยชนาฯ เอเสว นโย เหฏฺฐาปิฯ ‘‘น ปฏิกฺขิตพฺโพ’’ติ อิมินา ปฏิมุขํ น อิกฺขิตพฺโพติ อปฏิกฺโขติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘น โอโลเกตพฺโพ’’ติ อิมินา อิกฺขธาตุยา ทสฺสนตฺถํ ทสฺเสติฯ

อิติ จูฬสงฺคามวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

มหาสงฺคามํ