เมนู

เอตฺถ จ ‘‘น สกฺกา เทเสตุ’’นฺติ อิมินา เทสนาคามินิยา อภาวํ ทีเปติฯ ‘‘น สกฺกา…เป.… ปติฏฺฐาตุ’’นฺติ อิมินา วุฏฺฐานคามินิยา อภาวํ ทีเปติฯ

[349] ตโตติ นยโตฯ ยตฺถ สติวินโยติอาทิกา ฉ ยมกปุจฺฉาติ สมฺพนฺโธฯ ตาสนฺติ ปุจฺฉานํฯ ปกาสิโตติ ปากโฏฯ

[351] ทฺวินฺนมฺปิ สมถานนฺติ สมฺมุขาวินยสติวินยวเสน ทฺวินฺนมฺปิ สมถานํฯ ยสฺมาติ เยน การเณน น สกฺกาติ สมฺพนฺโธฯ ปตฺตวฏฺฏีนํ นานากรณนฺติ สมฺพนฺโธฯ เตสนฺติ สมฺมุขาวินยสติวินยานํ นานากรณนฺติ สมฺพนฺโธฯ อยํ ปเนตฺถ โยชนา – ยสฺมา กทลิกฺขนฺเธ ปตฺตวฏฺฏีนํ นานากรณํ วินิพฺภุชฺชิตฺวา ทสฺเสตุํ น สกฺกา วิย เตสํ นานากรณํ วินิพฺภุชฺชิตฺวา ทสฺเสตุํ น สกฺกาติฯ เตนาติ การเณนฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ วิสฺสชฺชเนสุฯ

สตฺตสมถนิทานวณฺณนา

[352] อสฺสาติ สมฺมุขาวินยสฺสฯ ตตฺถาติ ‘‘นิทานนิทาโน’’ติ ปาเฐฯ อิทนฺติ สมฺมุขาจตุกฺกํฯ ลทฺธุปวาโทติ ลทฺโธ ปเรสํ อุปวาโท เยนาติ ลทฺธุปวาโท, ขีณาสโวฯ ยสฺส จาติ ยสฺส จ สนฺติเกติ สมฺพนฺโธฯ อุภินฺนนฺติ เทสกปฏิคฺคาหกานํ ทฺวินฺนํฯ

[353] นนุ ปุจฺฉายํ ‘‘สตฺตนฺนํ สมถาน’’นฺติ วุตฺตํ, กสฺมา ปน วิสฺสชฺชนายํ สมฺมุขาวินยสฺส สมุฏฺฐานํ น วุตฺตนฺติ อาห ‘‘กิญฺจาปี’’ติอาทิฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ วุตฺตนฺติ โยชนาฯ เอตฺถ กิญฺจาปิสทฺโท สมฺภาวนตฺโถ, ปนสทฺโท ครหตฺโถฯ ตถา วุตฺตมฺปีติ โยชนาฯ กมฺมสงฺคหาภาเวนาติ กมฺเม สงฺคหสฺส อภาเวนฯ ตตฺถาติ ตสฺมิํ ‘‘กมฺมสฺส กิริยา’’ติอาทิปาเฐฯ กมฺมํ กรียติ อิมายาติ กิริยา, ญตฺติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘กมฺมสฺส กิริยาติ ญตฺติ เวทิตพฺพา’’ติฯ กริยเต ฐปิยเต กรณํฯ สยํ อุปคมิยเต อุปคมนํฯ อชฺเฌสเนน ปรํ อุปคมาปิยเต อชฺฌุปคมนํฯ อธิวาสิยเต อธิวาสนาฯ อปฺปฏิกฺโกสิยเต อปฏิกฺโกสนาฯ อิติ อิมมตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘กรณนฺติ ตสฺสาเยวา’’ติอาทิฯ เอตนฺติ กมฺมํฯ เมติ มยฺหํฯ

ขมุธาตุปโยเค สมฺปทานตฺเถ สมฺปทานวจนํฯ อถ วา เมติ มยาฯ กตฺวตฺเถ กรณวจนํ, สามิวจนํ วาฯ ขมตีติ กตฺตุรูปสทิสํ กมฺมรูปํฯ รูปญฺหิ กตฺตุรูปสทิสํ กมฺมรูปํ ‘‘ขมติ สงฺฆสฺสา’’ติอาทีสุ (มหาว. 127) วิยฯ กมฺมรูปสทิสํ กตฺตุรูปํ ‘‘อุปาสโก สีลํ สมาทิยตี’’ติอาทีสุ (ปฏฺฐา. 1.1.423) วิยฯ เอตฺถ กมฺมตฺเถ ปวตฺโต ยปจฺจโย โลโปติ ทฏฺฐพฺพํฯ

สตฺตสมถนานาตฺถาทิวณฺณนา

[354] มาตาปุตฺตาทีนํ อยํ วิวาโทติ โยชนาฯ ‘‘วิรุทฺธวาทตฺตา’’ติ อิมินา วทนํ วาโท, วิรุทฺโธ วาโท วิวาโทติ นิพฺพจนํ ทสฺเสติฯ อธิกรณียตายาติ วูปสมิตตายฯ อิมินา อธิกริยติ สมเถหิ วูปสมิยตีติ อธิกรณนฺติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ อธิกรณเภเทสุฯ

อิติ อธิกรณเภทวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

ทุติยคาถาสงฺคณิกํ

โจทนาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนาวณฺณนา

[359] ทุติยคาถาสงฺคณิยํ โจทนา นาม กิํ ทสฺเสตฺวา โจทนาติ อาห ‘‘วตฺถุญฺจ อาปตฺติญฺจ ทสฺเสตฺวา โจทนา’’ติฯ โทสํ สราเปตีติ โทสสารณาฯ สงฺฆสนฺนิปาโตติ สงฺฆสฺส สนฺนิปตนํฯ อิมินา สงฺโฆติ เอตฺถ อุตฺตรปทโลปํ ทสฺเสติฯ มติกมฺมนฺติ เอตฺถ มติสทฺโท อิจฺฉตฺโถติ อาห ‘‘วุจฺจติ มนฺตคฺคหณ’’นฺติฯ นฺติ มติกมฺมํฯ

‘‘เตน จุทิตกปุคฺคเลนา’’ติ ปทํ ‘‘สารณตฺถายา’’ติ ปเท การิตกมฺมํฯ ตสฺส ปุคฺคลสฺสาติ ตสฺส จุทิตกสฺส ปุคฺคลสฺส, อิมินา ‘‘นิคฺคหตฺถายา’’ติ ปทสฺส กมฺมํ ทสฺเสติฯ ตตฺถาติ ตสฺมิํ อธิกรณวินิจฺฉยฏฺฐาเนฯ ปริคฺคหณตฺถายาติ ปริ วีมํสิตฺวา คหณตฺถายฯ