เมนู

7. อตฺตาทานองฺคกถา

[398] อตฺตาทานํ อาทาตุกาเมนาติ เอตฺถ กิํ อตฺตาทานนฺติ อาห ‘‘สาสนํ โสเธตุกาโม’’ติอาทิฯ อิมินา ปรํ โจเทตุํ อตฺตนา อาทาตพฺพํ อธิกรณํ อตฺตาทานนฺติ วุจฺจตีติ ทสฺเสติฯ อกาโล อิมํ อตฺตาทานํ อาทาตุนฺติ เอตฺถ อกาลํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ราชภย’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ วสฺสารตฺโตติ วสฺสกาโลฯ โส หิ วสฺโส อติวิย รญฺชติ เอตฺถ กาเลติ วสฺสารตฺโตติ วุจฺจติฯ วสฺสารตฺโตปิ อธิกรณวูปสมตฺถํ ลชฺชิปริสาย ทูรโต อานยนสฺส ทุกฺกรตฺตา อกาโล นามฯ อิตีติ อยํ ราชภยาทิกาโลติ อตฺโถฯ วิปรีโตติ ราชภยาทีนํ อภาวกาโลฯ

อภูตํ อิทํ อตฺตาทานนฺติ เอตฺถ อภูตสทฺโท อวิชฺชมานปริยาโยติ อาห ‘‘อสนฺตมิท’’นฺติ, อิทํ อตฺตาทานํ อวิชฺชมานนฺติ อตฺโถฯ มยา คหิโตติ สมฺพนฺโธฯ สีลวา ปุคฺคโลติ โยชนาฯ นฺติ อตฺตาทานํ สํวตฺตตีติ สมฺพนฺโธฯ อิทนฺติ อตฺตาทานํฯ

น ลภิสฺสามิ สนฺทิฏฺเฐ, ลภิสฺสามิ สนฺทิฏฺเฐติ เอตฺถ ‘‘น ลภิสฺสามิ, ลภิสฺสามี’’ติ อิทํ กิํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ อาห ‘‘อปฺเปกทา หี’’ติอาทิฯ ตตฺถ อปฺเปกทาติ อปิ เอกทาฯ หิสทฺโท วิตฺถารโชตโกฯ เอวรูปาติ สนฺทิฏฺฐสมฺภตฺตสภาวาฯ นฺติ อุปตฺถมฺภกภิกฺขุลภนํ สนฺธายาติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘น ลภิสฺสามี’’ติ อิทํ วจนํ วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ

โกสมฺพกานํ ภณฺฑนาทิ ภวติ วิย ภณฺฑนาทิ ภวิสฺสตีติ โยชนาฯ ปจฺฉาปิ อวิปฺปฏิสารกรํ ภวิสฺสตีติ เอตฺถ เกสํ อวิปฺปฏิสารกรํ ภวติ วิย ปญฺจงฺคสมฺปนฺนาคตํ อตฺตาทานํ อาทิยโต ปจฺฉาปิ อวิปฺปฏิสารกรํ ภวตีติ อาห ‘‘สุภทฺทํ วุฑฺฒปพฺพชิต’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ ปญฺจสติกสงฺคีตินฺติ ปญฺจสเตหิ มหากสฺสปาทีหิ กตฺตพฺพํ สงฺคีติํฯ มหากสฺสปตฺเถรสฺส ปจฺฉา สมนุสฺสรณกรํ โหติ อิว โหตีติ โยชนาฯ เอเสว นโย เสเสสุปิฯ สมนุสฺสรณกรนฺติ สมฺโมทวเสน ปุนปฺปุนํ อนุสฺสรณสฺส กรํฯ อิมินา ‘‘อวิปฺปฏิสารกร’’นฺติ ปทสฺส อตฺถํ ทสฺเสติฯ ปจฺฉาปีติ เอตฺถ ปิสทฺทสฺส อวุตฺตสมฺปิณฺฑนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สาสนสฺส จา’’ติอาทิฯ ตตฺถ สาสนสฺส จ สสฺสิริกตายาติ สมฺพนฺโธฯ วิคตอุปกฺกิเลสจนฺทิมสูริยานํ วิย สาสนสฺส จ สสฺสิริกตาย สํวตฺตตีติ อธิปฺปาโยฯ

8. โจทเกน ปจฺจเวกฺขิตพฺพธมฺมกถา

[399] ‘‘อจฺฉิทฺเทน อปฺปฏิมํเสนา’’ติอาทีสุ เอวมตฺโถ เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ ฉิทฺทสปฺปฏิมํสํ ปฐมํ ทสฺเสตฺวา วิปรีตวเสน อจฺฉิทฺทอปฺปฏิมํสํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘เยนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ เยน กตานีติ สมฺพนฺโธฯ ฉิชฺชตีติ ฉิทฺโท, ปฏิ ปุนปฺปุนํ มสิยติ อามสิยตีติ ปฏิมํโส, นิคฺคหิตาคโม, ภาวปฺปธาโนยํ กมฺมนิทฺเทโสฯ สห ปฏิมํเสนาติ สปฺปฏิมํโส, กายสมาจาโรฯ วิปรีโตติ วิปริวตฺตวเสน อิโต ปวตฺโต, กายสมาจาโรติ อตฺโถฯ อมูลกานุทฺธํสนาทีหีติ อาทิสทฺเทน ทุฏฺฐุลฺลวาจาทโย สงฺคณฺหาติฯ

เมตฺตํ นุ โข เม จิตฺตนฺติ เอตฺถ อปฺปนาภาวปฺปตฺตํ เมตฺตจิตฺตเมวาธิปฺเปตนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปลิโพเธ ฉินฺทิตฺวา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ปลิโพเธติ อาวาสปลิโพธาทิเก ปลิโพเธฯ ‘‘วิกฺขมฺภนวเสน วิหตาฆาต’’นฺติ อิมินา อปฺปนาภาวปฺปตฺตํ เมตฺตจิตฺตเมว ทสฺเสติฯ อิทํ ปนาวุโส กตฺถ วุตฺตํ ภควตาติ เอตฺถ อิทํสทฺทกิํสทฺทานํ วิสยํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อิทํ สิกฺขาปทํ กตรสฺมิํ นคเร’’ติฯ