เมนู

5. ภตฺตคฺควตฺตกถา

[364] ภตฺตคฺควตฺเตติ ภตฺตํ คณฺหนฺติ เอตฺถาติ ภตฺตคฺคํ, ปริวิสนฏฺฐานํฯ ตสฺมิํ กตฺตพฺพํ วตฺตํ ภตฺตคฺควตฺตํ, ตสฺมิํ ภตฺตคฺควตฺเต เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ มนุสฺสานํ ปริวิสนฏฺฐานํ นาม ยตฺถ มนุสฺสา สปุตฺตทารา อาวสิตฺวา ภิกฺขูโภเชนฺติฯ ‘‘อติอลฺลียิตฺวา’’ติ อิมินา อนุปขชฺชาติ เอตฺถ ขทธาตุสฺส หิํสนํ นาม อติอลฺลียนนฺติ ทสฺเสติฯ อาสเนสุ สตีติ อาสเนสุ สนฺเตสุฯ นิสีทนฺตสฺส นวกสฺสาติ สมฺพนฺโธฯ อาปชฺชตีติ อาปตฺติํ อาปชฺชติฯ อาปุจฺฉิเต อนนุชานนฺโต เถโร อาปชฺชตีติ โยชนาฯ สงฺฆาฏินฺติ ปารุตสงฺฆาฏิํฯ

ปตฺตโธวนอุทกนฺติ ภุญฺชนตฺถาย ปตฺตานํ โธวนอุทกํฯ คเหตพฺพนฺติ หตฺเถน คเหตพฺพํฯ

ยถา คณฺหิยมาเนติ โยชนาฯ มตฺตายาติ ปมาณายฯ สพฺพิอาทีสุ เอวาติ เอวสทฺโท อชฺฌาหริตพฺโพฯ สพฺพิอาทีสูติ สพฺพิเตลอุตฺตริภงฺเคสุ, นิทฺธารเณ ภุมฺมํฯ นฺติ สพฺพิอาทิกํฯ อปฺปโหตีติ สพฺเพสํ ภิกฺขูนํ นปฺปโหติฯ นฺติ สพฺพิอาทิกํ, สมฺปาเทหีติ สมฺพนฺโธฯ ตาทิสํ สพฺพิอาทิกนฺติ สมฺพนฺโธฯ

ยํ ภตฺตคฺคนฺติ โยชนาฯ หตฺถโธวนอุทกนฺติ ภุตฺตาวีนํ หตฺถสฺส โธวนอุทกํฯ อนฺตราติ โภชนสฺส มชฺเฌฯ ปิปาสิเตนาติ ปิวิตุํ อิจฺฉนฺเตนฯ คเลติ กณฺเฐฯ

นิวตฺตนฺเตนาติ เอตฺถ กสฺมา ฐานา นิวตฺตนฺเตนาติ อาห ‘‘ภตฺตคฺคโต’’ติฯ กถํ เกนากาเรน นิวตฺติตพฺพนฺติ โยชนาฯ กสฺมา นวเกหิ ภิกฺขูหิ ปฐมตรํ นิวตฺติตพฺพนฺติ อาห ‘‘สมฺพาเธสุ หี’’ติอาทิฯ นิกฺขมโนกาโสติ ปฐมตรํ นิกฺขนฺโตกาโสฯ ปฏิปาฏิยาติ วุฑฺฒปฏิปาฏิยาฯ ธุเรติ เคหทฺวารสฺส สมีเปฯ ธุรสทฺโท หิ อิธ สมีปวาจโกฯ นวกา อนฺโตเคเห เจ นิสินฺนา โหนฺตีติ โยชนาฯ อนฺตเรนาติ ภิกฺขูนํ วิวเรน, มชฺเฌน วาฯ วิรฬายาติ ตนุกายฯ

6. ปิณฺฑจาริกวตฺตกถา

[366] ปิณฺฑจาริกวตฺเต เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ กปฺปาสํ วา คเหตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ ยญฺจาติ ยญฺจ กิญฺจิ วตฺถุํ, คเหตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ กโรนฺตี ฐิตา วาติ กโรนฺตี หุตฺวา ฐิตา วาฯ นฺติ กมฺมํฯ น จ ภิกฺขาทายิกายาติ อิตฺถิลิงฺควเสน วุตฺตตฺตา อิตฺถิยา เอว มุขํ น อุลฺโลเกตพฺพนฺติ อตฺถํ ปฏิกฺขิปนฺโต อาห ‘‘อิตฺถี วา โหตู’’ติอาทิฯ ‘‘ภิกฺขาทานสมเย’’ติ อิมินา อญฺญสฺมิํ สมเย โอโลเกนฺโตปิ นตฺถิ โทโสติ ทสฺเสติฯ เอกสฺมิํ กาเล ภิกฺขาย ททมานาย สพฺพกาลมฺปิ น โอโลเกตพฺพนฺติ อนิจฺฉิตตฺถํ ปฏิกฺขิปติฯ

7. อารญฺญิกวตฺตกถา

[368] อารญฺญิกวตฺเต เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ เสนาสนา โอตริตพฺพนฺติ เอตฺถ อรญฺเญ รุกฺขมูลาทีสุ นิสินฺนสฺส วิหาราภาวโต เสนาสนํ นาม วสนฏฺฐานํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ อาห ‘‘วสนฏฺฐานโต นิกฺขมิตพฺพ’’นฺติฯ

ปตฺตํ ถวิกาย ปกฺขิปิตฺวาติ เอตฺถ กถํ ปตฺโต ถวิกาย ปกฺขิปิตพฺโพติ อาห ‘‘สเจ พหี’’ติอาทิฯ ตตฺถ ปตฺโต ปกฺขิปิตพฺโพติ สมฺพนฺโธฯ โธวิตฺวา กตฺวาติ ปเทสุ ‘‘ปตฺตํ โวทก’’นฺติ วิภตฺติปริณามํ กตฺวา สมฺพนฺธิตพฺพํฯ ตมฺปีติ เวฬุนาฬิกมฺปิฯ สมีเปติ อารญฺญกสฺส เสนาสนสฺส สมีเปฯ ยถา จ อารญฺญกสฺส อรณิสหิตํ อิจฺฉิตพฺพํ, เอวํ กนฺตารํ ปฏิปนฺนสฺสาปิ อรณิสหิตํ อิจฺฉิตพฺพนฺติ โยชนาฯ คณวาสิโนติ คเณน สห วาสิโน, อารญฺญกสฺสาติ สมฺพนฺโธฯ เตนาติ อรณิสหิเตนฯ ‘‘นกฺขตฺตาเนว นกฺขตฺตปทานี’’ติ อิมินา อสฺสยุชาทินกฺขตฺตาเนว (อภิธานปฺปทีปิกายํ 58-60 คาถาสุ) ทิสาภาคชานนสฺส, จ สมยชานนสฺส จ การณตฺตา นกฺขตฺตปทานิ นามาติ ทสฺเสติฯ