สลากภตฺตกถา

สลากภตฺตํ ปน เอวํ เวทิตพฺพนฺติ โยชนาฯ ‘‘วจนโต’’ติ ปทํ ‘‘ทาตพฺพา’’ติ ปเท ญาปกเหตุฯ สลากาย วาติ กุสทณฺเฑ วาฯ อสุกสฺส นามาติ อสุกสฺส นาม อุปาสกสฺสฯ อุปนิพนฺธิตฺวาติ ลิขิตฺวา, ฉินฺทิตฺวาติ อตฺโถฯ ‘‘โอปุญฺชิตฺวา’’ติ ปทสฺส อตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปุนปฺปุนํ เหฏฺฐุปริยวเสน อาโลเฬตฺวา’’ติฯ ภตฺตุทฺเทสเกน ทาตพฺพาติ สมฺพนฺโธฯ

น พหุกาติ อปฺปกาฯ คามวเสนปีติ เยภุยฺเยน สมานลาภคามวเสนปิฯ ปิสทฺเทน กุลํ อเปกฺขติฯ คาเหนฺเตน คาหิตาเนวาติ สมฺพนฺโธฯ สฏฺฐิสลากภตฺตานิ โหนฺตีติ โยชนาฯ เตสนฺติ ทฺวินฺนํ ติณฺณํ สลากภตฺตานํฯ

ตนฺติ พหุสลากภตฺตคามํฯ ตํ ปนาติ เอกสลากภตฺตํ ปนฯ เอเตสูติ ภิกฺขูสุฯ นิคฺคเหนาติ ทูรตฺตา อนิจฺฉนฺตสฺสปิ เอกสฺส นิคฺคเหนฯ ตนฺติ สลากภตฺตํฯ โอริมคาเมติ โอรภาเค ฐิเต คาเมฯ คาหิตสญฺญายาติ คาหิตา อิติ สญฺญายฯ ปุน วิหารํ อาคนฺตฺวาติ ปุน วิหารํ อนาคนฺตฺวา โอริมคาเม สลากภตฺตานิ ปฐมํ คเหตฺวา ปจฺฉา วิหารํ อาคนฺตฺวา อตฺตโน ปาเปตฺวา ภุญฺชิตุมฺปิ วฏฺฏติฯ กสฺมา ปุน วิหาโร อาคนฺตพฺโพ, นนุ อคาหิโตปิ อตฺตโน ปตฺตตฺตา คเหตฺวา ภุญฺชิตุํ วฏฺฏตีติ อาห ‘‘น หี’’ติอาทิฯ หิ ยสฺมา พหิสีมาย สงฺฆลาโภ คาเหตุํ น ลพฺภติ, ตสฺมา วิหาโร อาคนฺตพฺโพติ โยชนาฯ เอกพาหวเสน วาติ เอกาย ฆรปาฬิสงฺขาตาย พาหายวเสน วาฯ วีถิอาทีสุ จาติ วีถิพาหกุเลสุ จ, นิทฺธารเณ ภุมฺมํฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ฐาเนฯ สลากาสุ อสติ อสนฺตาสูติ โยชนาฯ อุทฺทิสิตฺวาปีติ ‘‘อสุกคามสฺส สลากภตฺตานิ ตุยฺหํ ปาปุณนฺตี’’ติ คามาทีนิ อุทฺทิสิตฺวาปิฯ

ตเมวตฺถํ วิตฺถาเรนฺโต อาห ‘‘เตน หี’’ติอาทิฯ ตตฺถ เตนาติ สลากทายเกน ภิกฺขุนาฯ คาเหตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธฯ วารคาเมติ อติทูรตฺตา วาเรน คนฺตพฺเพ คาเมฯ ตตฺราติ ตํ คามํฯ

อติเรกคาวุเตติ คาวุตโต อติเรเก ฐาเนฯ ตํทิวสนฺติ ตสฺมิํ สลากภตฺตคหณทิวเสฯ โย น คจฺฉติ, ตสฺส น ทาตพฺพาติ โยชนาฯ หีติ ยสฺมาฯ ตีณิ ปน ทิวสานีติ อจฺจนฺตสํโยเค เจตํ อุปโยควจนํฯ ตนฺติ โอริมวารคามสลากํฯ ทณฺฑกมฺมํ ปน กินฺติ คาฬฺหํ กาตพฺพนฺติ อาห ‘‘สฏฺฐิโต วา ปณฺณาสโต วา น ปริหาเปตพฺพ’’นฺติฯ วิหารวาโรติ วิหารสฺส รกฺขนตฺถาย วาโรฯ วิหารวาริกสฺสาติ วิหารํ วาเรน, วารํ คเหตฺวา วา รกฺขตีติ วิหารวาริโก, ตสฺส ทาตพฺพาติ สมฺพนฺโธฯ วิหารโคปกาติ วิหารํ โคเปนฺตีติ วิหารโคปกาฯ อญฺญถตฺตนฺติ ปสาทญฺญถตฺตํฯ อญฺเญสุ กุเลสุ ทาตพฺพาติ อญฺเญสํ กุลานํ ยาคุอาทโย ทาตพฺพาฯ

วารํ คาเหตฺวาติ อญฺเญหิ วารํ คาหาเปตฺวาฯ เนสนฺติ วิหารวาริกานํฯ สลากาติ ปกติกตฺตารํ อเปกฺขิตฺวา ‘‘ภวนฺตี’’ติ พหุวจนวเสน วุตฺตํฯ ผาติกมฺมเมวาติ วิหารรกฺขนตฺถาย สงฺเฆน ทาตพฺพผาติกมฺมเมวฯ อญฺญมฺปีติ ปิสทฺเทน น เกวลํ ผาติกมฺมเมว, อญฺญมฺปีติ ทสฺเสติฯ อติเรกอุตฺตริภงฺคสฺสาติ อติเรกํ อุตฺตริภงฺคเมตสฺสาติ อติเรกอุตฺตริภงฺคํ, ตสฺสฯ

สลากา ลทฺธาติ สลากา เอว ลทฺธาฯ ตํทิวสนฺติ ตสฺมิํ สลากลทฺธทิวเสฯ เอกสฺเสวาติ เอเกกสฺเสวฯ วิชเฏตฺวาติ ตานิ ทฺเว ตีณิ เอกจาริกภตฺตานิ วิชฏํ นิคุมฺพํ กตฺวาฯ

เอกสมฺโภคาติ เอกโต สมฺโภคาฯ คาเหนฺเตน ทาตุนฺติ สมฺพนฺโธฯ สมฺมุขีภูตสฺสาติ อุปจารสีมายํ ฐิตสฺส ยสฺส กสฺสจิ, ปาเปตฺวาติ โยชนาฯ รสสลากนฺติ อุจฺฉุสลากํฯ ‘‘รสาลสลาก’’นฺติปิ ปาโฐ, อยเมวตฺโถฯ ขุทฺทกวิหาเร คาเหตพฺพวิธานํ ทสฺเสตฺวา มหาอาวาเส ตํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘มหาอาวาเส’’ติอาทิฯ

‘‘ตกฺกสลากมฺปิ …เป.… ทาตุํ วฏฺฏตี’’ติ อิทํ ขุทฺทกวิหารํ สนฺธาย วุตฺตํ, เตน วุตฺตํ ‘‘มหาอาวาเส’’ติอาทิฯ เภสชฺชาทิสลากาโยติ เอตฺถ อาทิสทฺเทน คนฺธมาลาสลากาโย สงฺคณฺหาติฯ เอตฺถาติ สลากาสุฯ อคฺคภิกฺขมตฺตนฺติ อคฺคโต ทาตพฺพํ ภิกฺขามตฺตํฯ ตาทิสานิ ภตฺตานีติ อคฺคภิกฺขามตฺตสภาวานิ ภตฺตานิฯ โน เจติ ตาทิสานิ ภตฺตานิ พหูนิ โน เจ โหนฺติฯ ลทฺธา วา อลทฺธา วาติ ลภิตฺวา วา อลภิตฺวา วาฯ

สลากาสุ คาหิตาสูติ อญฺญาสุ สลากาสุ คาหิตาสุฯ สมีเป ฐิตสฺสาติ หตฺถํ อปสาเรตฺวา สมีเป ฐิตสฺสฯ อสฺสาติ ภิกฺขุสฺสฯ อยํ สลากาติ ‘‘อยํ ตสฺส สลากา’’ติ ฐเปตุํ วฏฺฏติฯ อธมฺมิกาติ กติกา อธมฺมยุตฺตาฯ อนาคตสฺส เทถาติ อนาคตสฺส ภิกฺขุสฺส สลากํ เทถฯ

โสติ ภตฺตุทฺเทสโก, วเทยฺยาติ สมฺพนฺโธฯ มยา มยฺหํ ปาปิตนฺติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถาติ คาเมฯ ภุญฺเชยฺยาถ อิติ วเทยฺย, วฏฺฏตีติ โยชนาฯ ตตฺเถวาติ อสนสาลายเมวฯ ตตฺราติ ตสฺมิํ คาเมฯ วิหารํ อาเนตฺวาติ วิหารํ สลากภตฺตํ อาเนตฺวาฯ สลากคฺคาหณกาเลติ สลากาย ภิกฺขูหิ คาหาปนกาเลฯ

ตตฺถาติ ตสฺมิํ ทิสาภาเคฯ อญฺเญนาติ อตฺตนา อญฺเญน, ลทฺธา โหตีติ สมฺพนฺโธฯ เตน ปนาติ คมิกโต อิตเรนฯ ตสฺมินฺติ คมิเกฯ อุปจารสีมํ อนติกฺกนฺเตเยวาติ โยชนาฯ

ตตฺถาติ ฉฑฺฑิตวิหาเรฯ เตสูติ อาวาสิเกสุ ภิกฺขูสุ, คเตสูติ สมฺพนฺโธฯ โสวาติ อาคนฺตุโก เอวฯ โย ปน คจฺฉตีติ สมฺพนฺโธฯ ตนฺติ สลากภตฺตํ, น ปาปุณาตีติ สมฺพนฺโธฯ

ปุญฺเญนาติ ปุญฺญสฺมาฯ ตา จ โข ปนาติ สลากาโย ปนฯ ปจฺฉิํ ปนาติ สลากปจฺฉิํ ปนฯ ตตฺถาติ ปจฺฉิยํฯ เอตฺโตวาติ อากิรณฏฺฐานโตวฯ เอกนฺติ เอกํ สลากํฯ วตฺตพฺพนฺติ สลากทายเกน วตฺตพฺพํฯ

ภิกฺขู คตาติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถาติ อญฺญสฺมิํ วิหาเรฯ มหาเถโรปิ คจฺฉตีติ สมฺพนฺโธฯ

คตวิหาเร อภุญฺชิตฺวาว โคจรคามํ อนุปฺปตฺเตหิ ภิกฺขูหิ ปตฺตา น ทาตพฺพาติ โยชนาฯ วิหารฏฺฐกํ ภตฺตนฺติ วิหาเร ฐิตํ ภตฺตํฯ

ปกฺขิกภตฺตาทิกถา

ยนฺติ ภตฺตํ ทิยฺยตีติ สมฺพนฺโธฯ จาตุทฺทสีปญฺจทฺทสีปญฺจมีอฏฺฐมีติ อภิลกฺขิเตสูติ โยชนาฯ กมฺมปฺปสุเตหีติ กมฺมูปจเยหิฯ อิเมหิ ปาเฐหิ ปกฺเขสุ ทาตพฺพํ ปกฺขิกนฺติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ตนฺติ ปกฺขิกภตฺตํฯ ‘‘โหตี’’ติ ปเท วุตฺตกตฺตา, ‘‘คาเหตฺวา’’ติ ปเท ธาตุกมฺมํ, ‘‘ภุญฺชิตพฺพ’’นฺติ ปเท วุตฺตกมฺมํฯ สพฺเพสนฺติ ภิกฺขูนํฯ เยสนฺติ ภิกฺขูนํฯ มนฺทาติ อปฺปาฯ ตนฺติ สลากภตฺตํฯ ปณีตํ เทนฺตีติ ปณีตํ กตฺวา เทนฺติฯ ลูขภตฺตนฺติ อสินิทฺธภตฺตํฯ

ยํ ภตฺตํ อตฺตนา ภุญฺชติ, ตเทว ทิยฺยตีติ โยชนาฯ อิมินา อุโปสเถ ทาตพฺพํ อุโปสถิกนฺติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ อุโปสเถติ อุโปสถทิวเสฯ เอตฺถ จ ปญฺจทฺทสิยํ สเจ ทายกา ‘‘ปกฺขิก’’นฺติ วตฺวา เทนฺติ, ปกฺขิกํ นามฯ อถ ‘‘อุโปสถิก’’นฺติ วตฺวา เทนฺติ, อุโปสถิกํ นามาติ วิเสโสฯ ปาฏิปเทติ ปาฏิปททิวเสฯ อุโปสถกมฺเมนาติ อุโปสถกมฺเมน เหตุภูเตนฯ ‘‘ปาฏิปเท ทิยฺยนกทาน’’นฺติ อิมินา ปาฏิปเท ทาตพฺพํ ปาฏิปทิกนฺติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ตมฺปิ อุภยนฺติ อุโปสถิกปาฏิปทิกวเสน อุภยมฺปิ ตํ ภตฺตํฯ อิติ อิมานีติ เอตฺถ อิมสทฺเทน อิติสทฺทสฺส อิมสทฺทตฺถภาโว ทสฺสิโต โหติฯ สตฺตปิ ภตฺตานีติ อิมสฺมิํ เสนาสนกฺขนฺธเก อาคตานิ สงฺฆภตฺตาทีนิ สตฺตปิ ภตฺตานิฯ

อปรานิปิ จตฺตาริ ภตฺตานีติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถาติ จตูสุ ภตฺเตสุฯ ‘‘อาคนฺตุกานํ ทินฺน’’นฺติอาทินา อาคนฺตุกภตฺตนฺติ ปทสฺส จตุตฺถีมชฺเฌโลปสมาสํ ทสฺเสติฯ อญฺญตฺถ ปน ‘‘อาคนฺตุกสฺส อตฺถาย อาภต’’นฺติอาทินา ฉฏฺฐีมชฺเฌโลปสมาสํ ทสฺเสติฯ