เมนู

271. โกสมฺพกวิวาทกถา

[451] โกสมฺพกกฺขนฺธเก อยมนุปุพฺพิกถา เอวํ เวทิตพฺพาติ โยชนาฯ วินยํ ปาฬิโต จ, ตทตฺถโต จ ธาเรตีติ วินยธโร, ตถา สุตฺตนฺตํ ธาเรตีติ สุตฺตนฺติโกฯ เตสูติ ทฺวีสุ ภิกฺขูสุฯ สุตฺตนฺติโก ภิกฺขุ นิกฺขมีติ สมฺพนฺโธฯ อาจมนอุทกาวเสสนฺติ อาจเมติ โธวติ อเนนาติ อาจมนํ, ตเมว อุทกํ อาจมนอุทกํ, ตเมว อวเสสํ อาจมนอุทกาวเสสํ, อวเสสอาจมนอุทกนฺติ อตฺโถฯ ตํ ภิกฺขุนฺติ สุตฺตนฺติกํ ภิกฺขุํฯ เอตฺถาติ อาจมนอุทกาวเสสฏฺฐปเนฯ ‘‘สเจ โหติ, เทเสสฺสามี’’ติ อิมินา อตฺตโน สุพฺพจภาวญฺจ สิกฺขากามตญฺจ ทสฺเสติฯ เตติ ตยา, กถนฺติ สมฺพนฺโธฯ อถ วา เตติ ตุยฺหํ, นตฺถีติ สมฺพนฺโธฯ อสญฺจิจฺจ อสติยา กตตฺตา อนาปตฺติปกฺโขปิ ภเวยฺยาติ อาห ‘‘นตฺถิ อาปตฺตี’’ติฯ เอตฺถ ปน อาปตฺติเยวฯ โสติ สุตฺตนฺติโกฯ

วินยธโรปีติ วินยธโร ปน, อาโรเจสีติ สมฺพนฺโธฯ อาปชฺชมาโนปีติ ปิสทฺโท ครหตฺโถฯ เตติ วินยธรสฺส นิสฺสิตกา, อาหํสูติ สมฺพนฺโธฯ ตสฺสาติ สุตฺตนฺติกสฺสฯ เตติ สุตฺตนฺติกสฺส นิสฺสิตกา, อาโรเจสุนฺติ สมฺพนฺโธฯ โสติ สุตฺตนฺติโกฯ มุสาวาทีติ อภูตโต, อภูตํ วา วจนํ วทนสีโลฯ เอโสติ วินยธโรฯ เตติ สุตฺตนฺติกสฺส นิสฺสิตกา, อาหํสูติ สมฺพนฺโธฯ ตโตติ กลหวฑฺฒนการณาฯ วินยธโร อกาสีติ สมฺพนฺโธฯ

[453] ‘‘น ตาว ภินฺโน’’ติ อิมินา ภินฺโนติ เอตฺถ ตปจฺจยสฺส อวสฺสมฺภาวิยตฺเถ อนาคตกาลิกตํ ทสฺเสติฯ ตเมวตฺถํ สห อุปมาย ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อปิจา’’ติอาทิฯ นฺติ สสฺสํฯ ‘‘ภิชฺชิสฺสตี’’ติ อิมินา ภิชฺชิสฺสตีติ ภินฺโนติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ โส จ โขติ สงฺโฆฯ กลหวเสน ภิชฺชิสฺสตีติ สมฺพนฺโธฯ สมฺภมอตฺถวเสนาติ สํเวคอตฺถวเสนฯ สมฺภมสทฺโท หิ ตีสุ อตฺเถสุ วตฺตติ คารเว, ภีติยํ, สํเวเค จาติฯ อิธ ปน สํเวเค วตฺตติฯ ภิกฺขุสงฺฆสฺส ภินฺเน สํเวคอตฺถวเสนาติ อธิปฺปาโยฯ อิทํ เหฏฺฐา กถิตาย ‘‘ภเย โกเธ ปสํสาย’’นฺติ คาถาย (ปารา. อฏฺฐ. 1.15) จสทฺเทน สมฺปิณฺฑิตํ สมฺภมอตฺถํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ เอตฺถาติ ‘‘ภินฺโน ภิกฺขุสงฺโฆ ภินฺโน ภิกฺขุสงฺโฆ’’ติ ปาเฐฯ อาเมฑิตนฺติ อา ปุนปฺปุนํ ภยาทิปีฬิตตฺตา เมเฑน อุมฺมาเทน อิตํ กถิตํ อาเมฑิตํฯ

[454] หีติ วิตฺถาโรฯ ภควา วเทยฺยาติ สมฺพนฺโธฯ อุกฺขิปนฺติ อปเนนฺตีติ อุกฺเขปกาฯ อุกฺขิตฺตมนุวตฺตนฺตีติ อุกฺขิตฺตานุวตฺตกาฯ เอเตสนฺติ อุกฺขิตฺตานุวตฺตกานํฯ ปุน เอเตสนฺติ อุกฺเขปกานํฯ ปกฺโขติ สขาฯ ตนฺติเมวาติ ปาฬิเมว, พฺยาปารเมว วาฯ

[455] โยติ ภิกฺขุฯ จิตฺตํ อุปฺปาเทตีติ สมฺพนฺโธฯ ตุมฺเหติ ธมฺมวาทิโน สนฺธาย วุตฺตํฯ กิํ ภณถาติ กิํ วจนํ ภณถฯ