เมนู

234. กสฺสปโคตฺตภิกฺขุวตฺถุกถา

[380] จมฺเปยฺยกฺขนฺธเก คคฺคราย โปกฺขรณิยาติ เอตฺถ คคฺครสทฺทสฺส นามสทฺทภาวํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘คคฺครนามิกาย อิตฺถิยา’’ติฯ อิมินา คคฺครสทฺโท คคฺครอิติ นามํ ปวตฺตินิมิตฺตํ กตฺวา อิตฺถิทพฺพํ วทตีติ ทสฺเสติฯ ตนฺติปฏิพทฺโธติ ตนฺติยา ปฏิพทฺโธฯ ‘‘อุสฺสุกฺกมฺปิ อกาสิ ยาคุยา’’ติอาทีสุ เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพติ โยชนา ตสฺส ภิกฺขุโนติ กสฺสปโคตฺตนามกสฺส ตสฺส ภิกฺขุโนฯ ตตฺเถวาติ วาสภคาเมเยวฯ

[382] อธมฺเมน วคฺคกมฺมํ กโรนฺตีติอาทีนํ นานากรณนฺติ สมฺพนฺโธฯ

236. ญตฺติวิปนฺนกมฺมาทิกถา

[385] อญฺญตฺราปิ ธมฺมาติ เอตฺถ ธมฺมาติ อุปโยคตฺเถ นิสฺสกฺกวจนเมตนฺติ อาห ‘‘อญฺญตฺร ธมฺม’’นฺติฯ ‘‘อญฺญตฺรา’’ติ นิปาตปโยเค ทุติยาตติยาปญฺจมีสุ อญฺญตรสฺส สมฺภวโต อุปโยควจนมฺปิ โหติฯ ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘อยเมว วา ปาโฐ’’ติฯ ‘‘ภูเตน วตฺถุนา’’ติ อิมินา ธมฺมสทฺทสฺส สจฺจตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘เอเสว นโย’’ติ อิมินา สทฺทสภาวเมว สนฺธาย อติทิสติ, น อตฺถํฯ เตน วุตฺตํ ‘‘เอตฺถ ปนา’’ติอาทิฯ สตฺถุสาสนนฺติ สตฺถุ อาณาฯ สตฺถุอาณา นาม ญตฺติอนุสาวนานํ สมฺปทาติ อาห ‘‘ญตฺติสมฺปทา อนุสาวนสมฺปทา จา’’ติฯ ‘‘ปฏิกุฏฺฐญฺเจว กตญฺจา’’ติ อิมินา ปฏิกุฏฺฐกตนฺติ ปทสฺส ทฺวนฺทวากฺยํ ทสฺเสติฯ ปฏิกุสิตพฺพนฺติ ปฏิกุฏฺฐํ, กตฺตพฺพนฺติ กตํ, กมฺมํฯ ตเมวตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยํ อญฺเญสู’’ติอาทิฯ ตตฺถ นฺติ กมฺมํฯ

[387] ปาฬิยาติ วินยปาฬิยาฯ นฺติ กมฺมํ, น กริยตีติ สมฺพนฺโธฯ เอตฺถาติ อฏฺฐกถายํฯ โส จ โขติ โส จ วิตฺถาโร, อาคโตติ สมฺพนฺโธฯ กสฺมา ญตฺติทุติยญตฺติจตุตฺถกมฺมานเมว วเสน อาคโต, นนุ ญตฺติอปโลกนกมฺมวเสนปิ อาคเตน ภวิตพฺพนฺติ อาห ‘‘ยสฺมา ปนา’’ติอาทิฯ ญตฺติทุติยญตฺติจตุตฺเถสุ หาปนํ วา อญฺญถา กรณํ วา อตฺถิ วิย ญตฺติกมฺเม นตฺถีติ โยชนาฯ ญตฺติกมฺเม ญตฺติฏฺฐปนโต อญฺญกิจฺจสฺส อสมฺภวโต หาปนํ วา อญฺญถา กรณํ วา นตฺถีติ อธิปฺปาโยฯ ตานีติ ญตฺติกมฺมอปโลกนกมฺมานิฯ สพฺเพสมฺปิ กมฺมานนฺติ สพฺเพสมฺปิ จตุนฺนํ กมฺมานํฯ ปรโตติ ปรสฺมิํ ปริวาราวสาเน (ปริ. อฏฺฐ. 482)ฯ

237. จตุวคฺคกรณาทิกถา

[388] ยทิทํ กมฺมนฺติ โยชนาฯ เตสนฺติ สงฺฆานํฯ กมฺมปฺปตฺโตติ เอตฺถ กมฺเมน, กมฺมสฺส วา ปตฺโตติ อตฺถํ ปฏิกฺขิปนฺโต อาห ‘‘กมฺมํ ปตฺโต’’ติฯ ‘‘สพฺพกมฺเมสุ กมฺมปตฺโต’’ติ ปาฬินเยน ‘‘กมฺเมสุ ปตฺโต’’ติ อตฺโถปิ ยุชฺชติฯ โลกโวหารวเสน ‘‘กมฺเมน กมฺมสฺส วา ปตฺโต’’ติ อตฺโถปิ ยุชฺชเตวฯ

[389] ปริสโตติ ปริสการณาฯ ตตฺถาติ ‘‘จตุวคฺคกรณญฺเจ ภิกฺขเว’’ติอาทิปาเฐ, จตุวีสติปุคฺคเลสุ วาฯ กมฺมนานาสํวาสโกติ อุกฺเขปนียกมฺมกโตฯ ลทฺธินานาสํวาสโกติ อุกฺขิตฺตานุวตฺตโกฯ ‘‘หุตฺวา’’ติ อิมินา ‘‘ภิกฺขุนีจตุตฺโถ’’ติอาทีสุ จตุวีสติยา ฐาเนสุ กิริยาวิเสสนภาวํ ทสฺเสติฯ ภิกฺขุนี จตุตฺถี เอตสฺสาติ ภิกฺขุนีจตุตฺโถ, จตุวคฺโค สงฺโฆติอาทินา วจนตฺโถ กาตพฺโพฯ

[393] ปริวาสาทีติอาทิสทฺเทน มูลายกสฺสนมานตฺตอพฺภานานิ สงฺคณฺหาติฯ เตสนฺติ ปริวาสาทิกมฺมานํฯ ปรโตติ ปรสฺมิํ จูฬวคฺเค (จูฬว. อฏฺฐ. 75 อาทโย)ฯ

[394] ปฏิกุฏฺฐกตกมฺมสฺสาติ ปฏิกุฏฺฐสฺส หุตฺวา กตสฺส กมฺมสฺสฯ ปกตตฺตสฺสาติ เอตฺถ ปกติสีลสงฺขาโต อตฺตา สภาโว เอตสฺสาติ ปกตตฺโตติ อตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อวิปนฺนสีลสฺสา’’ติฯ สงฺฆาทิเสสํ อนาปชฺชนฺตสฺสาปิ อวิปนฺนสีลตฺตา วุตฺตํ ‘‘ปาราชิกํ อนชฺฌาปนฺนสฺสา’’ติฯ อิมินา สงฺฆาทิเสสํ อาปชฺชนฺโตปิ ปกตตฺโตเยวาติ ทสฺเสติฯ โสปิ หิ อิธ อวิปนฺนสีโล นาม, อญฺญตฺถ ปน สงฺฆาทิเสสสฺส สีลวิปตฺติภาวโต ตํ อาปชฺชนฺโตปิ วิปนฺนสีโลเยว นามฯ อานนฺตริกสฺสาติ เอตฺถ อนนฺตรสทฺทสฺส สมฺพนฺธญฺจ ณิกปจฺจยสฺส อตฺถญฺจ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อตฺตโน อนนฺตรํ นิสินฺนสฺสา’’ติฯ ตตฺถ ‘‘อตฺตโน’’ติ อิมินา อนนฺตรสทฺทสฺส สมฺพนฺธํ ทสฺเสติฯ ‘‘นิสินฺนสฺสา’’ติ อิมินา ณิกปจฺจยสฺส อตฺถํ ทสฺเสติฯ