1. โอวาทสิกฺขาปท-อตฺถโยชนา

[144] ภิกฺขุนิวคฺคสฺส ปฐเม เตสนฺติ เถรานํฯ มหากุเลหิ นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิตาติ โยชนาฯ กุลธีตโร วิชฺชมานคุณํ กถยนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘ญาติมนุสฺสาน’’นฺติปทํ ‘‘กถยนฺตี’’ติปเท สมฺปทานํฯ กุโตติ กสฺส เถรสฺส สนฺติกาติ อตฺโถฯ เตสนฺติ เถรานํ คุณนฺติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘กเถตุ’’นฺติปทมเปกฺขิตฺวา ‘‘วิชฺชมานคุเณ’’ติ วตฺตพฺเพ อวตฺวา ‘‘วฏฺฏนฺตี’’ติปทมเปกฺขิย ‘‘วิชฺชมานคุณา’’ติ วุตฺตํฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ตโตติ กถนการณา อภิหริํสูติ สมฺพนฺโธฯ เตนาติ อภิหรณเหตุนาฯ

เตสนฺติ ฉพฺพคฺคิยานํฯ ตาสูติ ภิกฺขุนีสุฯ ‘‘ภิกฺขุนิโย’’ติปทํ ‘‘อุปสงฺกมิตฺวา’’ติปเท กมฺมํฯ ฉพฺพคฺคิยานํ ภิกฺขุนีสุ อุปสงฺกมนํ ลาภตณฺหาย โหติ, ภิกฺขุนีนํ ฉพฺพคฺคีสุ อุปสงฺกมนํ จลจิตฺตตาย โหตีติ อญฺญมญฺญูปสงฺกมนฺตานํ วิเสโสฯ ติรจฺฉานภูตา กถา ติรจฺฉานกถา นิรตฺถกกถาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ติรจฺฉานกถนฺตี’’ติฯ สคฺคมคฺคคมเนปีติ ปิสทฺโท โมกฺขคมเน ปน กา นาม กถาติ ทสฺเสติฯ ราชาโน อารพฺภ ปวตฺตา กถา ราชกถาฯ อาทิสทฺเทน โจรกถาทโย สงฺคณฺหาติฯ

[147] เต ภิกฺขูติ ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ภเวยฺยุนฺติ สมฺพนฺโธฯ อทิฏฺฐํ สจฺจํ เยหีติ อทิฏฺฐสจฺจา, เตสํ ภาโว อทิฏฺฐสจฺจตฺตํ, ตสฺมา อทิฏฺฐสจฺจตฺตา พนฺธิตฺวาติ โยชนาฯ เนสนฺติ ฉพฺพคฺคิยานํฯ อญฺเญเนว อุปาเยนาติ อลทฺธสมฺมุติโต อญฺเญเนว ลทฺธสมฺมุติสงฺขาเตน การเณน กตฺตุกาโมติ สมฺพนฺโธฯ ปรโตติ ปรสฺมิํ ปจฺฉา, อุปรีติ อตฺโถฯ กโรนฺโต วาติ ปริพาหิเร กโรนฺโต เอว หุตฺวา อาหาติ โยชนาฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ยสฺมา น ภูตปุพฺพานิ, อิติ ตสฺมา ปริพาหิรํ กโรนฺโต วาติ อตฺโถฯ

ตตฺถาติ ‘‘อนุชานามี’’ติอาทิวจเนฯ สีลวาติ เอตฺถ วนฺตุสทฺโท ปสํสตฺเถ จ อติสยตฺเถ จ นิจฺจโยคตฺเถ จ โหติฯ ตสฺสาติ ลทฺธสมฺมุติกสฺสฯ ตนฺติ สีลํฯ ปาติโมกฺขสํวรสทฺทานํ กมฺมธารยภาวํ, เตหิ จ สํวุตสทฺทสฺส ตปฺปุริสภาวํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘ปาติโมกฺโขวา’’ติอาทิฯ ตตฺถ เอวสทฺเทน กมฺมธารยภาวํ, เอนสทฺเทน จ ตปฺปุริสภาวํ ทสฺเสตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ