สํวิธาตุนฺติ เอตฺถ สํวิปุพฺโพ ธาธาตุ กรธาตฺวตฺโถ, กรธาตุ จ สพฺพธาตฺวตฺโถ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘เภสชฺชํ โยเชตุ’’นฺติ ฯ อสฺสาติ คิลานุปฏฺฐากสฺสฯ อนฺตรสทฺทสฺส มชฺฌตฺถาทโย ปฏิกฺขิปนฺโต อาห ‘‘การณํ วุจฺจตี’’ติฯ

225. มตสนฺตกกถา

[367] กาลงฺกเตติ เอตฺถ กรณํ กตนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘กาลกิริยายา’’ติฯ อปโลเกตฺวาติ ‘‘อิตฺถนฺนาโม ภนฺเต ภิกฺขุ กาลงฺกโต, ตสฺส ติจีวรญฺจ ปตฺตญฺจ คิลานุปฏฺฐากานํ ทาตุํ สงฺฆํ อปโลเกมี’’ติ อปโลเกตฺวาฯ

[369] คิลานุปฏฺฐากลาเภติ คิลานุปฏฺฐากานํ ลภิตพฺเพฯ

สพฺเพปิ ภิกฺขูติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถาติ ตสฺมิํ กาลงฺกเตฯ กิํ วทนฺติ? ‘‘สพฺเพปิ…เป.… สามิโน’’ติ วทนฺตีติ โยชนาฯ ทฺวีสุ วาเทสุ ปจฺฉิมวาโท อฏฺฐกถาจริเยน รุจฺจตีติ วทนฺติฯ ยนฺติ ยํ วตฺถุฯ ‘‘ยํ อตฺถิ, ตํ ทาตพฺพ’’นฺติ วุตฺตเมวตฺถํ อาวิกโรนฺโต อาห ‘‘อญฺญสฺมิํ…เป.… ทาตพฺพ’’นฺติฯ ตนฺติ ปริกฺขารํฯ

สมโกติ สมํ ปมาณเมตสฺส ภาคสฺสาติ สมโกฯ สํวิทหนมตฺตเมวาติ อิทญฺจิทญฺจ กโรหีติ สชฺชนมตฺตเมวฯ เชฏฺฐกภาโคติ ทิคุณภาโคฯ

โย ปนาติ ภิกฺขุ ปนฯ เอตฺถาติ พหูสุ ภิกฺขูสุฯ เยนาติ เยน เกนจิ, ทินฺนํ ปฏิยาทิตนฺติ สมฺพนฺโธฯ เอกทิวสมฺปีติ ปิสทฺโท ปเคว ทฺวีหาทิเกติ ทสฺเสติฯ โสปีติ ปิสทฺโท น เกวลํ พหุทิวสํ อุปฏฺฐาโกเยว, อถ โข โสปีติ ทสฺเสติฯ สมีปนฺติ คิลานสฺส สนฺติกํฯ อาคจฺฉตีติ สมีปมาคจฺฉติฯ

ปจฺจาสีสายาติ ภาคสฺส ปจฺจาสีสายฯ ‘‘ปุน อาคนฺตฺวา ชคฺคิสฺสามี’’ติ อิมินา ‘‘ปุน อาคนฺตฺวา น ชคฺคิสฺสามี’’ติ คจฺฉนฺตสฺส น ทาตพฺพนฺติ ทสฺเสติฯ ธุรํ นิกฺขิปิตฺวาติ อุปฏฺฐหเน ธุรํ นิกฺขิปิตฺวาฯ

มาตุคาโมปิ โหตูติ โยชนาฯ ตสฺส ภิกฺขุโนติ กาลงฺกตสฺส ตสฺส ภิกฺขุโนฯ

สเจปิ สหสฺสํ อคฺฆติ, คิลานุปฏฺฐากานํเยว ทาตพฺพนฺติ โยชนาฯ อญฺญนฺติ ปตฺตจีวรโต อญฺญํฯ เตติ คิลานุปฏฺฐากาฯ อวเสสนฺติ ปตฺตจีวรโต อวเสสํฯ ตโตติ พหุกมหคฺฆโตฯ ติจีวรปริกฺขาโรติ ติณฺณํ จีวรานํ ปริวาโรฯ สพฺพญฺเจตนฺติ สพฺพเมว เอตํ ปริกฺขารํฯ ลภตีติ คิลานุปฏฺฐาโก ลภติฯ

โสติ กาลงฺกโตฯ กสฺสจีติ คหฏฺฐสฺส วา ปพฺพชิตสฺส วาฯ ตสฺเสวาติ ทินฺนคาหกสฺเสวฯ รุจิยา เอวาติ กามา เอวฯ ตตฺถ ตตฺถ สงฺฆสฺเสวาติ ตสฺมิํ ตสฺมิํ วิหาเร ฐิตสฺส สงฺฆสฺเสวฯ อิทํ วิหาเร ฐปิตปริกฺขาเร สนฺธาย วุตฺตํฯ สเจ คาเม วา อรญฺเญ วา ฐปิตา โหนฺติ, สกโลว สงฺโฆ อิสฺสโรฯ กสฺมา? สงฺฆสฺเสว ทายชฺชภาวโตฯ พหูนมฺปีติ ตีหิ ปฏฺฐาย พหูนมฺปิฯ อีทิสวจนํ อุปนิธาย สาสเนปิ เอโก ทฺเว พหูติ ตีณิ วจนานิ อตฺเถ ทิสฺสนฺติ, สทฺเท ปน ทฺวิวจนพหุวจนานํ วิเสสาภาวโต ทฺวิวจนํ นตฺถีติ ทฏฺฐพฺพํฯ อทินฺนเมวาติ อตฺตโนเยว อสนฺตกตฺตา, อญฺเญสมฺปิ สาธารณตฺตา จ อทินฺนเมวฯ สเจ สพฺเพ มตา อนุมติยา เทนฺติ, สุทินฺนเมวฯ ตนฺติ สนฺตกํฯ เตสูติ เตสุ สพฺเพสุฯ

227. กุสจีราทิปฏิกฺเขปกถา

[371] ‘‘อกฺกนาฬมย’’นฺติ อิมินา อกฺกนาเฬน นิพฺพตฺตํ อกฺกนาฬนฺติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ มกจิมโยติ เอตฺถ มกจิสทฺเทน โปตฺถกสทฺทสฺส คนฺถาทโย อตฺเถ นิวตฺเตติฯ มยสทฺเทน ปุริมนเยเนว นิพฺพตฺตตทฺธิตํ ทสฺเสติฯ เสสานีติ อกฺกนาฬโปตฺถเกหิ เสสานิ กุสจีราทีนิฯ เตสูติ กุสจีราทีสุฯ

[372] ติปฏฺฏจีวรสฺส วาติ อิทํ ทฺวิปฏฺฏจีวรสฺส มชฺเฌ ทานํ สนฺธาย วุตฺตํฯ เตสนฺติ สพฺพนีลกาทีนํฯ กญฺจุกนฺติ วารณํฯ ตญฺหิ กจิยติ กาเย พนฺธิยตีติ กญฺจุโกติ วุจฺจติฯ เวฐเนปีติ อุณฺหีเสปิฯ ตญฺหิ ยสฺมา เยน สีเส เวฐิยติ, ตสฺมา เวฐนนฺติ วุจฺจติฯ รุกฺขฉลฺลิมยนฺติ เอตฺถ รุกฺขฉลฺลิสทฺเทน ติรีฏสทฺทสฺส วกฺกลตฺถํ ทสฺเสติฯ