205. ราชคหเสฏฺฐิวตฺถุกถา

[332] อิริยาปถสมฺปริวตฺตเนนาติ อิริยาปถสฺส ปุนปฺปุนํ ปริวตฺตเนนฯ ตีหิ สตฺตาเหหิ นิจฺจลสฺส นิปนฺนสฺส อสฺส เสฏฺฐิสฺส มตฺถลุงฺคนฺติ โยชนาฯ อปฺเปว นิปชฺเชยฺยาติ โยชนาฯ นนฺติ เสฏฺฐิํฯ เตเนวาติ เตเนว การเณนฯ สีสํ ฉาเทตีติ สีสจฺฉวีติ วุตฺเต สีสปฏิจฺฉาทนจมฺมนฺติ อาห ‘‘สีสจมฺม’’นฺติฯ ตสฺสาติ เสฏฺฐิสฺสฯ ตีหิ สตฺตาเหนาติ เอตฺถ ปุพฺพปเทน ปจฺฉิมปทํ คุณิตฺวา คเหตพฺพนฺติ อาห ‘‘ตีหิ ปสฺเสหิ เอเกเนเกน สตฺตาเหนา’’ติฯ

[333] ชนํ นีหราเปตฺวาติ ชนํ อปกฺกมาเปตฺวาฯ

207. ปชฺโชตราชวตฺถุกถา

[334] วิจฺฉิกสฺส ชาโตติ วิจฺฉิกสฺส การณา ชาโต, วิจฺฉิกํ ปฏิจฺจ ชาโตติ อตฺโถฯ สพฺพิ จ เภสชฺชํ วิจฺฉิกานํ ปฏิกูลํ โหตีติ โยชนาฯ ปญฺญาสโยชนิกาติ เอตฺถ ณิกปจฺจยสฺส คนฺตุํ สมตฺถตฺเถ ปวตฺตภาวํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘คนฺตุํ สมตฺโถ โหตี’’ติฯ อสฺส รญฺโญติ จนฺทปชฺโชตนามกสฺส อสฺส รญฺโญฯ หตฺถินีเยวาติ ภทฺทวติกา นาม หตฺถินีเยวฯ วีสโยชนสตนฺติ วีสาธิกํ โยชนสตํฯ

ภุญฺชิตุํ นิสินฺนสฺส เอกสฺส กุลปุตฺตสฺส ทฺวาเรติ โยชนาฯ ตสฺสาติ กุลปุตฺตสฺส, อาโรเจสีติ สมฺพนฺโธฯ โสติ กุลปุตฺโต, ‘‘อาหรา’’ติ อาณาเปสีติ สมฺพนฺโธฯ อิตโรติ ปุริโสฯ ตนฺติ ปตฺตํฯ ยตฺถ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ยสฺมิํ ภเวฯ ตตฺถ ตตฺถ วาหนสมฺปนฺโน โหมีติ โยชนาฯ โสติ ปุริโสฯ ปชฺโชโต นาม อยํ ราชา ชาโตติ โยชนาฯ

สพฺพิํ ปาเยตฺวาติ อิทํ อุปลกฺขณมตฺตนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สพฺพิญฺจ ปาเยตฺวา’’ติอาทิฯ สพฺพิญฺจ ปาเยตฺวา, ปริจารกานํ อาหาราจาเร วิธิญฺจ อาจิกฺขิตฺวาติ อตฺโถฯ

โอลุมฺเปตฺวาติ ลุปิธาตุ โอทหนตฺโถติ อาห ‘‘โอทหิตฺวา’’ติฯ วิเรเจสีติ อุทฺธญฺจ อโธ จ วิเรเจสิฯ

208. สิเวยฺยกทุสฺสยุคกถา

[335] สิวถิกนฺติ สิวา ชมฺพุกา กุณปขาทนตฺถาย อาคนฺตฺวา ติฏฺฐนฺติ เอตฺถาติ สิวฏฺฐํ, ตเทว สิวถิกํ, อิมินา สิวถิกายํ อุปฺปนฺนํ สิเวยฺยกํ ถิกสทฺทสฺส โลปํ กตฺวาติ ทสฺเสติฯ ตตฺถาติ อุตฺตรกุรูสุฯ ตนฺติ มตํฯ หตฺถิโสณฺฑกสกุณาติ หตฺถิลิงฺควิหงฺคมาฯ เต หิ หตฺถิโน โสณฺโฑ วิย โสณฺโฑ เอเตสุ อตฺถีติ หตฺถีโสณฺฑกา, เต จ เต สกุณา เจติ หตฺถิโสณฺฑกสกุณาติ วุจฺจนฺติฯ รญฺโญ อาหรนฺตีติ รญฺโญ อตฺถาย, สนฺติกํ วา อาหรนฺติฯ อิทนฺติ สิเวยฺยกํ ทุสฺสยุคํฯ สิวิรฏฺเฐ วายิตํ สิเวยฺยกนฺติ จ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อถวา’’ติอาทิฯ เตนาติ การเณนฯ ‘‘สิเวยฺยกนฺติ…เป.… วทนฺตี’’ติ โปราณา อาหูติ โยชนาฯ

209. สมตฺติํสวิเรจนกถา

[336] กิํปนาติ เอตฺถ กิํสทฺโท อนิยมตฺโถฯ ลูโข กิํ, น ลูโข กินฺติ หิ อตฺโถฯ ‘‘สิเนหปานํ ปน เตเมตี’’ติ จ ‘‘กโรตี’’ติ จ สมฺพนฺโธฯ สพฺพตฺถาติ สกลกาเยฯ สิราติ กณฺฑราฯ อยนฺติ ชีวโกฯ โอฬาริกโทสหรณตฺถนฺติ โอฬาริกสฺส โทสสฺส อปนยนตฺถํฯ ปกตตฺเตติ ปกติสงฺขาเต สภาเว สตีติ สมฺพนฺโธฯ ภควา ภนฺเตติ โยชนาฯ กุโตติ กสฺส สนฺติกาฯ วฏฺฏติ นุ โขติ จินฺเตสีติ โยชนาฯ ตโตติ จินฺตนโตฯ โสโณติ โกฬิวีสโสโณ, ภุญฺชตีติ สมฺพนฺโธฯ ตโตติ โสณสฺส สนฺติกาฯ ตสฺสาติ โสณสฺสฯ โสติ โสโณฯ เถรสฺสาติ โมคฺคลฺลานตฺเถรสฺสฯ อิทํ ‘‘ปตฺต’’นฺติปเท สามี, ‘‘อทาสี’’ติ ปเท สมฺปทานํฯ อญฺญํ ปิณฺฑปาตนฺติ สมฺพนฺโธฯ

ราชาปิ โข ภุญฺชิตุกาโม อโหสีติ สมฺพนฺโธฯ