[280] ตํ ทิวสนฺติ ตสฺมิํ ทิวเสฯ กิญฺจิ สตฺถนฺติ โยชนาฯ อิมายาติ สุปฺปิยาย อญฺญํ กิญฺจิ อเทยฺยํ กิมฺปิ ภวิสฺสตีติ โยชนาฯ ยตฺร นามาติ เอตฺถ ตฺรปจฺจโย การณตฺเถ โหตีติ อาห ‘‘ยสฺมา นามา’’ติฯ ‘‘วีมํสี’’ติ อิมินา ปฏิเวกฺขีติ เอตฺถ ปฏิอวปุพฺโพ อิกฺขธาตุ วีมํสนตฺโถติ ทสฺเสติฯ อสุกมํสนฺติ อสุกํ มํสํ, อสุกสฺส วา สตฺตสฺส มํสํฯ

169. หตฺถิมํสาทิปฏิกฺเขปกถา

[281] อรญฺญโกกา นามาติ สสพิฬาลาทโย สตฺเต ขาทนตฺถาย กุกติ อาททาตีติ โกโก อรญฺเญ ชาโต โกโก อรญฺญโกโก, สุนขสทิสาติ คามสุนเขน สทิสาฯ เตสนฺติ อรญฺญโกกานํฯ โย ปนาติ สุนโข ปน, อุปฺปนฺโนติ สมฺพนฺโธฯ คามสุนขิยาติ สามฺยตฺเถ สามิวจนํฯ โกเกนาติ สหาทิโยเค กรณวจนํฯ ตานิ ปทานิ ‘‘สํโยเคนา’’ติ ปเทน โยเชตพฺพานิฯ ตสฺสาติ สุนขสฺสฯ

เอตฺถาติ มนุสฺสมํสาทีสุฯ สชาติกตายาติ สมานชาติกภาวโตฯ อนุปทฺทวตฺถายาติ อนุปทฺทวตฺถํ, ปฏิกฺขิตฺตานีติ สมฺพนฺโธฯ อาปตฺตีติ มนุสฺสมํเส ถุลฺลจฺจเยน, เสเส ทุกฺกเฏน อาปตฺติฯ อุทฺทิสฺส กตํ ปนาติ ภิกฺขุํ อุทฺทิสฺส กตมํสํ ปนฯ

170. ยาคุมธุโคฬกาทิกถา

[282] เอกโกติ เอตฺถ เอกโต อสหายตฺเถ กปจฺจโยติ อาห ‘‘นตฺถิ เม ทุติโย’’ติฯ โสติ พฺราหฺมโณฯ วยํ กตฺวาติ ปริพฺพยํ กตฺวา, ปฏิยาทาเปสิ กิราติ โยชนาฯ อนุโมทนคาถายาติ อนุโมทนปกาสกาย คาถายฯ ‘‘ปตฺถยตํ อิจฺฉต’’นฺติ ปทานํ อลมตฺถปโยเค สมฺปทานตฺตา วุตฺตํ ‘‘อลเมว ทาตุนฺติ อิมินา สมฺพนฺโธ’’ติฯ โสเยว คเหตพฺโพติ ‘‘ทาตุ’’นฺติภาวสฺส กตฺตุภาเวน โส เอว ปาโฐ คเหตพฺโพติ อตฺโถฯ

[283] ยา ยาคุ ปวารณํ ชเนติ, สา ยาคุ โภชฺชยาคุ นามาติ โยชนาฯ ยนฺติ กาลํฯ ‘‘อาทิํ กตฺวา’’ติ อิมินา ยทคฺเคนาติ เอตฺถ อคฺคสทฺโท อาทฺยตฺโถ กิริยาวิเสสนตฺเถ กรณวจนนฺติ ทสฺเสติฯ ‘‘สคฺคนิพฺพตฺตกปุญฺญ’’นฺติ อิมินา สคฺคาติ เอตฺถ ผลูปจารํ ทสฺเสติฯ โสติ คุโฬฯ

[284] ตถารูเปนาติ ตถาสภาเวนฯ คุฬสฺส อนุรูปสภาเวนาติ อตฺโถฯ

173. ปาฏลิคามวตฺถุกถา

[285] ยถา สพฺพํ สนฺถตํ โหติ, เอวํ ตถา สพฺพสนฺถริสนฺถตนฺติ โยชนาฯ

[286] สุนิโธ จ วสฺสกาโร จาติ เอตฺถ จกาเรหิ ทฺวนฺทวากฺยํ ทสฺเสติฯ อายมุขปจฺฉินฺทนตฺถนฺติ สุงฺกมุขสฺส ปจฺเฉทนตฺถํฯ ‘‘ฆรวตฺถูนี’’ติ อิมินา วตฺถุสทฺทสฺส การณทพฺพตฺเถ ปฏิกฺขิปิตฺวา ภูเภทตฺถํ ทีเปติฯ ตา เทวตา นาเมนฺติ กิราติ โยชนาฯ ยถานุรูปนฺติ ยํ ยํ โภคพลานุรูปํฯ โลเกติ สตฺตโลเกฯ สทฺโทติ กิตฺติโฆโสฯ เตเนวาติ เตน สทฺทสฺส อพฺภุคฺคตเหตุนา เอวฯ ‘‘โอสรณฏฺฐานํ นามา’’ติ อิมินา อริยํ อายตนนฺติ เอตฺถ อายตนสทฺโท สโมสรณฏฺฐานตฺโถติ ทสฺเสติฯ ยตฺตกํ กยวิกฺกยฏฺฐานํ นามาติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘วาณิชานํ…เป.… กยวิกฺกยฏฺฐานํ นามา’’ติ อิมินา วณิชา ปตนฺติ สนฺนิปตนฺติ เอตฺถาติ วณิปฺปโตติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘วณิชปโต’’ติ วตฺตพฺเพ ชการโลโปติ ทฏฺฐพฺโพฯ ปาฬิยํ ‘‘เตส’’นฺติ ปาฐเสสสฺส อชฺฌาหริตพฺพภาวํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘เตสํ อริยายตนวาณิชปตาน’’นฺติฯ เตสนฺติ จ สามฺยตฺเถ สามิวจนํ, นิทฺธารณตฺเถ วา วิภตฺตอปาทานตฺเถ วาฯ