เมนู

พิฬาลาทีนํ สตฺตานํ สมูโห รูฬฺหีวเสน อุกฺกปิณฺฑโกติ วุจฺจตีติ อาห ‘‘พิฬาลมูสิกโคธามงฺคุสา’’ติฯ วิฆาสาทภาเวน นิหตมานตฺตา กายวาจํ ทเมตีติ ทมโก วิฆาสาโทติ อาห ‘‘วิฆาสาทา’’ติฯ

[276] ตโต นีหฏนฺติ เอตฺถ ตสทฺทสฺส วิสยํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยตฺถา’’ติอาทิฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ฐาเนฯ นีหฏนฺติ นีหริตฺวา หริตํฯ

[278] วนฏฺฐํ โปกฺขรฏฺฐนฺติ เอตฺถ วเน ติฏฺฐตีติ วนฏฺโฐ, โปกฺขเร ติฏฺฐตีติ โปกฺขรฏฺโฐติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘วเน เจวา’’ติอาทิฯ ‘‘ปทุมินิคจฺเฉ’’ติ อิมินา โปกฺขรสทฺโท ปทุมวาจโกติ ทสฺเสติฯ ยสฺส พีชํ องฺกุรํ น ชเนติ, ตํ ผลํ อพีชํ นามาติ โยชนาฯ

167. สตฺถกมฺมปฏิกฺเขปกถา

[279] ทุกฺเขน รุปตีติ ทุโรปโยติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ทุกฺเขน รุหตี’’ติฯ สตฺถกมฺมํ วา วตฺถิกมฺมํ วาติ เอตฺถ สตฺเถน กาตพฺพํ กมฺมํ สตฺถกมฺมํ, วตฺถิปีฬนํ กาตพฺพํ กมฺมํ วตฺถิกมฺมนฺติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยถา ปฏิจฺฉนฺเน’’ติอาทิฯ ‘‘สูจิยา วา’’ติอาทินา สตฺถกมฺมนฺติ เอตฺถ ‘‘สตฺถ’’นฺติ ปทํ อุปลกฺขณมตฺตนฺติ ทสฺเสติฯ ‘‘สตฺเถน วา’’ติ ปทํ ‘‘ฉินฺทนํ วา ผาลนํ วา’’ติปเทหิ โยเชตพฺพํฯ ‘‘สูจิยา วา กณฺฏเกน วา สตฺติกาย วา’’ติปทานิ ‘‘วิชฺฌนํ วา’’ติ ปเทน โยเชตพฺพานิฯ ‘‘ปาสาณสกฺขลิกาย วา นเขน วา’’ติ ปทานิ ‘‘เลขนํ วา’’ติ ปเทน โยเชตพฺพานิฯ เอตนฺติ สตฺเถน ฉินฺทนาทิกมฺมํฯ เอตฺถ จาติ สตฺถกมฺมวตฺถิกมฺเมสุฯ ตตฺถ ปนาติ สมฺพาเธ ปนฯ เตนาติ ขาราทินาฯ วจฺจมคฺเค ยาย เภสชฺชมกฺขิตาทานวฏฺฏิยา ขารกมฺมํ วา กโรนฺติ, ยาย เวฬุนาฬิกาย เตลํ วา ปเวเสนฺติ, สา เภสชฺชมกฺขิตาทานวฏฺฏิ วา สา เวฬุนาฬิกา วา วฏฺฏติเยวาติ โยชนาฯ

[280] ตํ ทิวสนฺติ ตสฺมิํ ทิวเสฯ กิญฺจิ สตฺถนฺติ โยชนาฯ อิมายาติ สุปฺปิยาย อญฺญํ กิญฺจิ อเทยฺยํ กิมฺปิ ภวิสฺสตีติ โยชนาฯ ยตฺร นามาติ เอตฺถ ตฺรปจฺจโย การณตฺเถ โหตีติ อาห ‘‘ยสฺมา นามา’’ติฯ ‘‘วีมํสี’’ติ อิมินา ปฏิเวกฺขีติ เอตฺถ ปฏิอวปุพฺโพ อิกฺขธาตุ วีมํสนตฺโถติ ทสฺเสติฯ อสุกมํสนฺติ อสุกํ มํสํ, อสุกสฺส วา สตฺตสฺส มํสํฯ

169. หตฺถิมํสาทิปฏิกฺเขปกถา

[281] อรญฺญโกกา นามาติ สสพิฬาลาทโย สตฺเต ขาทนตฺถาย กุกติ อาททาตีติ โกโก อรญฺเญ ชาโต โกโก อรญฺญโกโก, สุนขสทิสาติ คามสุนเขน สทิสาฯ เตสนฺติ อรญฺญโกกานํฯ โย ปนาติ สุนโข ปน, อุปฺปนฺโนติ สมฺพนฺโธฯ คามสุนขิยาติ สามฺยตฺเถ สามิวจนํฯ โกเกนาติ สหาทิโยเค กรณวจนํฯ ตานิ ปทานิ ‘‘สํโยเคนา’’ติ ปเทน โยเชตพฺพานิฯ ตสฺสาติ สุนขสฺสฯ

เอตฺถาติ มนุสฺสมํสาทีสุฯ สชาติกตายาติ สมานชาติกภาวโตฯ อนุปทฺทวตฺถายาติ อนุปทฺทวตฺถํ, ปฏิกฺขิตฺตานีติ สมฺพนฺโธฯ อาปตฺตีติ มนุสฺสมํเส ถุลฺลจฺจเยน, เสเส ทุกฺกเฏน อาปตฺติฯ อุทฺทิสฺส กตํ ปนาติ ภิกฺขุํ อุทฺทิสฺส กตมํสํ ปนฯ

170. ยาคุมธุโคฬกาทิกถา

[282] เอกโกติ เอตฺถ เอกโต อสหายตฺเถ กปจฺจโยติ อาห ‘‘นตฺถิ เม ทุติโย’’ติฯ โสติ พฺราหฺมโณฯ วยํ กตฺวาติ ปริพฺพยํ กตฺวา, ปฏิยาทาเปสิ กิราติ โยชนาฯ อนุโมทนคาถายาติ อนุโมทนปกาสกาย คาถายฯ ‘‘ปตฺถยตํ อิจฺฉต’’นฺติ ปทานํ อลมตฺถปโยเค สมฺปทานตฺตา วุตฺตํ ‘‘อลเมว ทาตุนฺติ อิมินา สมฺพนฺโธ’’ติฯ โสเยว คเหตพฺโพติ ‘‘ทาตุ’’นฺติภาวสฺส กตฺตุภาเวน โส เอว ปาโฐ คเหตพฺโพติ อตฺโถฯ