พิฬาลาทีนํ สตฺตานํ สมูโห รูฬฺหีวเสน อุกฺกปิณฺฑโกติ วุจฺจตีติ อาห ‘‘พิฬาลมูสิกโคธามงฺคุสา’’ติฯ วิฆาสาทภาเวน นิหตมานตฺตา กายวาจํ ทเมตีติ ทมโก วิฆาสาโทติ อาห ‘‘วิฆาสาทา’’ติฯ

[276] ตโต นีหฏนฺติ เอตฺถ ตสทฺทสฺส วิสยํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยตฺถา’’ติอาทิฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ฐาเนฯ นีหฏนฺติ นีหริตฺวา หริตํฯ

[278] วนฏฺฐํ โปกฺขรฏฺฐนฺติ เอตฺถ วเน ติฏฺฐตีติ วนฏฺโฐ, โปกฺขเร ติฏฺฐตีติ โปกฺขรฏฺโฐติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘วเน เจวา’’ติอาทิฯ ‘‘ปทุมินิคจฺเฉ’’ติ อิมินา โปกฺขรสทฺโท ปทุมวาจโกติ ทสฺเสติฯ ยสฺส พีชํ องฺกุรํ น ชเนติ, ตํ ผลํ อพีชํ นามาติ โยชนาฯ

167. สตฺถกมฺมปฏิกฺเขปกถา

[279] ทุกฺเขน รุปตีติ ทุโรปโยติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ทุกฺเขน รุหตี’’ติฯ สตฺถกมฺมํ วา วตฺถิกมฺมํ วาติ เอตฺถ สตฺเถน กาตพฺพํ กมฺมํ สตฺถกมฺมํ, วตฺถิปีฬนํ กาตพฺพํ กมฺมํ วตฺถิกมฺมนฺติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยถา ปฏิจฺฉนฺเน’’ติอาทิฯ ‘‘สูจิยา วา’’ติอาทินา สตฺถกมฺมนฺติ เอตฺถ ‘‘สตฺถ’’นฺติ ปทํ อุปลกฺขณมตฺตนฺติ ทสฺเสติฯ ‘‘สตฺเถน วา’’ติ ปทํ ‘‘ฉินฺทนํ วา ผาลนํ วา’’ติปเทหิ โยเชตพฺพํฯ ‘‘สูจิยา วา กณฺฏเกน วา สตฺติกาย วา’’ติปทานิ ‘‘วิชฺฌนํ วา’’ติ ปเทน โยเชตพฺพานิฯ ‘‘ปาสาณสกฺขลิกาย วา นเขน วา’’ติ ปทานิ ‘‘เลขนํ วา’’ติ ปเทน โยเชตพฺพานิฯ เอตนฺติ สตฺเถน ฉินฺทนาทิกมฺมํฯ เอตฺถ จาติ สตฺถกมฺมวตฺถิกมฺเมสุฯ ตตฺถ ปนาติ สมฺพาเธ ปนฯ เตนาติ ขาราทินาฯ วจฺจมคฺเค ยาย เภสชฺชมกฺขิตาทานวฏฺฏิยา ขารกมฺมํ วา กโรนฺติ, ยาย เวฬุนาฬิกาย เตลํ วา ปเวเสนฺติ, สา เภสชฺชมกฺขิตาทานวฏฺฏิ วา สา เวฬุนาฬิกา วา วฏฺฏติเยวาติ โยชนาฯ