เอตฺตกานีติ เอตปมาณานิฯ ตสฺสาติ นิกฺกฑฺฒิยมานสฺส ภิกฺขุสฺสฯ คาฬฺหนฺติ ทฬฺหํฯ

[127] อิธาปีติ อิมสฺมิมฺปิ สิกฺขาปเทฯ ปิสทฺโท ปุริมสิกฺขาปทาเปกฺโขฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ สิกฺขาปเทสุฯ ยตฺราติ ยสฺมิํ สิกฺขาปเทฯ

[128] โสติ ภณฺฑนการกกลหการโก ภิกฺขุฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ปกฺขนฺติ อตฺตโน ปกฺขํฯ นิกฺกฑฺฒิยมานปุคฺคลปกฺเข อุมฺมตฺตกสฺส นิกฺกฑฺฒติ วา นิกฺกฑฺฒาเปติ วาติ สมฺพนฺธิตพฺพํฯ นิกฺกฑฺฒกปุคฺคลปกฺเข อุมฺมตฺตกสฺส อนาปตฺตีติ สมฺพนฺธิตพฺพนฺติฯ สตฺตมํฯ

8. เวหาสกุฏิสิกฺขาปทํ

[129] อฏฺฐเม อจฺฉนฺนตลตฺตา อุปริ เวหาโส เอติสฺสาติ อุปริเวหาสา, สา จ สา กุฏิ เจติ อุปริเวหาสกุฏีติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อุปริอจฺฉนฺนตลายา’’ติฯ ตสฺสา กุฏิยา สรูปํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘ทฺวิภูมิกกุฏิยา วา’’ติอาทิฯ ‘‘มญฺจ’’นฺติ ปทํ ‘‘อภี’’ติอุปสคฺเคน สมฺพนฺธิตพฺพนฺติ อาห ‘‘อภิภวิตฺวา’’ติฯ ‘‘นิสีทตี’’ติ กิริยาปเทน วา โยเชตพฺโพติ อาห ‘‘ภุมฺมตฺเถ วา’’ติอาทิฯ เอตนฺติ ‘‘มญฺจ’’นฺติปเท เอตํ วจนํ อุปโยควจนํฯ อถ วา เอตนฺติ ‘‘มญฺจ’’นฺติปทํ อุปโยควจนวนฺตํฯ เอตฺถ จ ปจฺฉิมสมฺพนฺเธ อภีตฺยูปสคฺโค ปทาลงฺการมตฺโต ปทวิภูสนมตฺโตติ อาห ‘‘อภีติ อิทํ ปนา’’ติอาทิฯ ปทโสภณตฺถนฺติ ปทสฺส อลงฺการตฺถํ วิภูสนตฺถํ ปทสฺส ผุลฺลิตตฺถนฺติ อธิปฺปาโยฯ นิปติตฺวาติ เอตฺถ นีตฺยูปสคฺโค ธาตฺวตฺถานุวตฺตโกติ อาห ‘‘ปติตฺวา’’ติฯ อถ วา นิกฺขนฺตตฺถวาจโกติ อาห ‘‘นิกฺขมิตฺวา วา’’ติฯ อิมินา นีตฺยูปสคฺคสฺส ธาตฺวตฺถวิเสสกตํ ทีเปติ, นิกฺขนฺโต หุตฺวา ปติตฺวาติ อตฺโถฯ หีติ ยสฺมาฯ อาณีติ อคฺคขีลาฯ

[131] ยา กุฏิ สีสํ น ฆฏฺเฏติ, สา อสีสฆฏฺฏา นามาติ โยชนาฯ ‘‘ปมาณมชฺฌิมสฺสา’’ติอิมินา ถามมชฺฌิมํ นิวตฺเตติฯ

สพฺพเหฏฺฐิมาหีติ สพฺเพสํ ทพฺพสมฺภารานํ เหฏฺฐา ฐิตาหิฯ ตุลาหีติ เคหถมฺภานมุปริ วิตฺถารวเสน ฐิเตหิ กฏฺฐวิเสเสหิฯ อิมินา อฏฺฐกถาวจเนน จ ตุลาย สรูปํ ปากฏํฯ เกจิ ปน ตุลาย สรูปํ อญฺญถา วทนฺติฯ เอเตนาติ ‘‘มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส อสีสฆฏฺฏา’’ติวจเนน ทสฺสิตา โหตีติ สมฺพนฺโธฯ หีติ สจฺจํฯ ยา กาจิ กุฏิ วุจฺจตีติ โยชนาฯ อุปรีติ ทฺวิภูมิกกุฏิยํ ภูมิโต อุปริ ภูมิยํฯ อจฺฉนฺนตลาติ อนุลฺโลจตลา, อวิตานตลาติ อตฺโถฯ อิธ ปนาติ อิมสฺมิํ ปน สิกฺขาปเทฯ

[133] หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ยายนฺติ ยา อยํ กุฏิฯ ตตฺถาติ ตสฺสํ สีสฆฏฺฏกุฏิยํฯ อโนณเตน ภิกฺขุนาติ โยชนาฯ ยสฺสาติ กุฏิยาฯ อปริโภคนฺติ น ปริภุญฺชิตพฺพํ, น ปริภุญฺชนารหนฺติ อตฺโถฯ ปตาณีติ ปตนสฺส นิวารณา อาณิ อคฺคขีลาฯ สา หิ อาพนฺธํ นยติ ปวตฺเตตีติ อาณีติ วุจฺจติฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ มญฺจปีเฐ ฯ น นิปฺปตนฺตีติ นิกฺขนฺโต หุตฺวา น ปตนฺติฯ อาหจฺจปาทเกติ องฺเค อาหนิตฺวา วิชฺฌิตฺวา ตตฺถ ปเวสิตปาทเกฯ นาคทนฺตกาทีสูติ นาคสฺส ทนฺโต วิยาติ นาคทนฺตโก, สทิสตฺเถ โก, โส อาทิ เยสํ เตติ นาคทนฺตกาทโย, เตสุฯ อาทิสทฺเทน ภิตฺติขีลาทโย สงฺคณฺหาตีติฯ อฏฺฐมํฯ

9. มหลฺลกวิหารสิกฺขาปทํ

[135] นวเม ปิฏฺฐสงฺฆาฏสฺสาติ ทฺวารพาหายฯ สา หิ ปิฏฺเฐ ทฺวินฺนํ กวาฏานํ สํ เอกโต ฆาโฏ ฆฏนํ สมาคโม เอตสฺสตฺถีติ ปิฏฺฐสงฺฆาโฏติ วุจฺจติฯ กุรุนฺทิยํ วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ มหาอฏฺฐกถายํ วุตฺตนฺติ โยชนาฯ ตนฺติ มหาอฏฺฐกถาย วุตฺตวจนํฯ เอวํ ‘‘ตเทวา’’ติ เอตฺถาปิฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ภควตาปีติ น มหาอฏฺฐกถาจริเยหิ เอว วุตฺตํ, อถ โข ภควตาปิ กโตติ โยชนาฯ ทฺวารพนฺเธน อคฺคฬสฺส อวินาภาวโต ‘‘อคฺคฬฏฺฐปนายา’’ติ วุตฺเตปิ อคฺคเฬน สห ทฺวารพนฺธฏฺฐปนายาติ อตฺโถว คเหตพฺโพติ อาห ‘‘สกวาฏกทฺวารพนฺธฏฺฐปนายา’’ติฯ อคฺคโฬติ กวาฏผลโกฯ อิมเมวตฺถนฺติ มยา วุตฺตํ อิมํ เอว อตฺถํ สนฺธายาติ สมฺพนฺโธฯ เอตฺถาติ ‘‘อคฺคฬฏฺฐปนายา’’ติวจเนฯ อธิปฺปาโยติ ภควโต อภิสนฺธิฯ หิ-สทฺโท วิตฺถารโชตโกฯ กมฺปตีติ ภุสํ กมฺปติฯ จลตีติ อีสํ จลติฯ เตนาติ เตน สิถิลปตนเหตุนาฯ มาติกายํ, ปทภาชนียญฺจ ‘‘อคฺคฬฏฺฐปนายา’’ติปทสฺส สมฺพนฺธาภาวโต ตสฺส สมฺพนฺธํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘ตตฺถา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ตตฺถาติ ‘‘อคฺคฬฏฺฐปนายา’’ติวจเน น วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ อตฺถสฺส การณสฺส อุปฺปตฺติ อตฺถุปฺปตฺติ, สาเยว อฏฺฐุปฺปตฺตีติ วุจฺจติ ตฺถการสฺส ฏฺฐการํ กตฺวาฯ อธิการโต ทฏฺฐพฺโพติ โยชนาฯ

ยํ ปน วจนํ วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ ยสฺสาติ มหาวิหารสฺสฯ อุปรีติ ทฺวารโต อุปริฯ ตีสุ ทิสาสูติ อุโภสุ ปสฺเสสุ, อุปรีติ ตีสุ ทิสาสุฯ ตตฺราปีติ ขุทฺทเก วิหาเรปิฯ สาติ ภิตฺติฯ อปริปูรอุปจาราปีติ สมนฺตา กวาฏปมาเณน อปริปูรอุปจาราปิฯ อุกฺกฏฺฐปริจฺเฉเทนาติ อุกฺกํสปมาเณนฯ หตฺถปาสโต อติเรกํ น ลิมฺปิตพฺโพติ อธิปฺปาโยฯ ตีสุ ทิสาสุ เอว ลิมฺปิตพฺโพ น โหติ, เลโปกาเส สติ อโธภาเคปิ ลิมฺปิตพฺโพติ อาห ‘‘สเจ ปนสฺสา’’ติอาทิฯ อสฺสาติ วิหารสฺสฯ อาโลกํ สนฺเธนฺติ ปิทหนฺตีติ ‘‘อาโลกสนฺธี’’ติ วุตฺเต วาตปานกวาฏกาเยวาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘วาตปานกวาฏกา วุจฺจนฺตี’’ติฯ วาตํ ปิวตีติ วาตปานํ, ทฺวารํ, ตสฺมิํ ฐิตา กวาฏกา วาตปานกวาฏกาฯ เตติ วาตปานกวาฏกา ปหรนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ เอตฺถาติ อาโลกสนฺธิมฺหิฯ สพฺพทิสาสูติ อุโภสุ ปสฺเสสุ, เหฏฺฐา, อุปรีติ จตูสุ ทิสาสุฯ ‘‘ตสฺมา’’ติปทํ ‘‘ลิมฺปิตพฺโพ วา เลปาเปตพฺโพ วา’’ติปททฺวเย เหตุฯ เอตฺถาติ ‘‘อาโลกสนฺธิปริกมฺมายา’’ติปเทฯ

อิมินาติ เสตวณฺณาทินาฯ สพฺพเมตนฺติ เอตํ สพฺพํ เสตวณฺณาทิกํฯ

ยนฺติ กิจฺจํฯ กตฺตพฺพํ กิจฺจนฺติ สมฺพนฺโธฯ สทฺทนฺตรพฺยวหิโตปิ ทฺวตฺติสทฺโท ปริยายสทฺเทน สมาโส โหตีติ อาห ‘‘ฉทนสฺส ทฺวตฺติปริยาย’’นฺติฯ