‘‘สมฺโมหํ กตฺวา’’ติ อิมินา วิกฺขิตฺวาติ ปทสฺส วิกฺเขปํ กตฺวาติ อตฺถํ ทสฺเสติฯ โน เจ ลเภถาติ เอตฺถ กิมตฺถาย น ลเภถาติ อาห ‘‘พหิสีมํ คนฺตุ’’นฺติฯ ‘‘ภณฺฑนการกานํ…เป.… โหนฺตี’’ติ อิมินา อลภนสฺส การณํ ทสฺเสติฯ ยนฺติ อาคมํ ชุณฺหํฯ โกมุทิยา จาตุมาสินิยาติ ปจฺฉิมกตฺติกปุณฺณมายํฯ สา หิ กุมุทานมตฺถิตาย โกมุที, จตุนฺนํ วสฺสิกานํ มาสานํ ปูรณตฺตา จาตุมาสินีติ วุจฺจติฯ ตทา หิ กุมุทานิ สุปุปฺผิตานิ โหนฺติ, ตสฺมา กุมุทานํ สมูหา, กุมุทานิ เอว วา โกมุทา, เต เอตฺถ อตฺถีติ โกมุทีติ วุจฺจติ, กุมุทวตีติ วุตฺตํ โหติ ฯ อวสฺสํ ปวาเรตพฺพนฺติ ธุวํ ปวาเรตพฺพํฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ตนฺติ โกมุทิํ จาตุมาสินิํฯ

145. ปวารณาสงฺคหกถา

[241] อญฺญตโร ผาสุวิหาโรติ เอตฺถ ผาสุวิหาโร นาม โกติ อาห ‘‘ตรุณสมโถ วา ตรุณวิปสฺสนา วา’’ติฯ อิมินา ตรุณสมถวิปสฺสนา ผาสุํ วิหรติ อเนนาติ ผาสุวิหาโรติ ทสฺเสติฯ ปริพาหิรา ภวิสฺสามาติ เอตฺถ กสฺมา อิมมฺหา ผาสุวิหารา ปริพาหิรา ภวิสฺสนฺตีติ อาห ‘‘อนิพทฺธรตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานาทิภาเวนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ อนิพทฺธรตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานาทิภาเวนาติ อนิพทฺธทิวาฏฺฐานาทิภาเวน เหตุภูเตน, อสกฺโกนฺตาติ สมฺพนฺโธฯ อาทิสทฺเทน อนิพทฺธจงฺกมาทโย สงฺคณฺหาติฯ ‘‘ฉนฺททานํ ปฏิกฺขิปตี’’ติ อิมินา ‘‘สพฺเพเหว เอกชฺฌํ สนฺนิปติตพฺพ’’นฺติ วากฺยสฺส อญฺญตฺถาโปหนํ ทสฺเสติฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ อิเมสุ ตีสุ ฉนฺททานํ น วฏฺฏติ, ตสฺมา ปฏิกฺขิปตีติ โยชนาฯ อยํ ปวารณาสงฺคโห นาม น ทาตพฺโพติ โยชนาฯ ตรุณสมถวิปสฺสนาลาภี เอกปุคฺคโล วา โหตูติ โยชนาฯ ‘‘เอกสฺสปิ ทาตพฺโพเยวา’’ติ อิมินา อยํ ปวารณาสงฺคโห เอกสฺส ทินฺโนปิ สพฺเพสํ ทินฺโน โหตีติ ทสฺเสติฯ ปวารณาสงฺคเห ทินฺเน สตีติ โยชนาฯ อาคนฺตุกาติ สฏฺฐิวสฺสาปิ อาคนฺตุกาฯ เตสนฺติ ทินฺนปวารณาสงฺคหานํฯ อนฺตราปีติ โกมุทิยา จาตุมาสินิยา อนฺตราปิฯ

อิติ ปวารณากฺขนฺธกวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

5. จมฺมกฺขนฺธกํ

147. โสณโกฬิวิสวตฺถุกถา

[242] จมฺมกฺขนฺธเก อิสฺสริยาธิปจฺจนฺติ เอตฺถ อิสฺสรสฺส ภาโว อิสฺสริยํ, อธิปติโน ภาโว อาธิปจฺจํ, อิสฺสริยญฺจ อาธิปจฺจญฺจ, เตหิ สมนฺนาคตํ อิสฺสริยาธิปจฺจนฺติ อตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อิสฺสรภาเวน จ อธิปติภาเวน จ สมนฺนาคต’’นฺติฯ ‘‘ราชภาว’’นฺติ อิมินา รชฺชนฺติ เอตฺถ รญฺโญ ภาโว รชฺชนฺติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘รญฺญา กตฺตพฺพกิจฺจ’’นฺติ อิมินา รญฺโญ อิทํ รชฺชนฺติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘โกฬิวีโสติ โคตฺต’’นฺติ อิทํ อฏฺฐกถาวาทวเสน วุตฺตํ , อปทาเน ปน ตสฺส ชาตกฺขเณ ปิตรา โกฏิวีสธนสฺส ทินฺนตฺตา ‘‘โกฬิวีโส นามา’’ติ วุตฺตํฯ วุตฺตญฺหิ ตตฺถ

‘‘ชาตปุตฺตสฺส เม สุตฺวา, ปิตุ ฉนฺโท อยํ อหุ;

ททามหํ กุมารสฺส, วีสโกฏี อนูนกา’’ติฯ

อิมินา ปาฬินเยน ‘‘โกฏิวีโส’’ติ วตฺตพฺเพ ‘‘จกฺกวาฬ’’นฺติอาทีสุ วิย ฏการสฺส ฬการํ กตฺวา โกฬิวีโสติ วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ อญฺชนวณฺณานีติ อญฺชนสฺส วณฺโณ วิย วณฺโณ เอเตสนฺติ อญฺชนวณฺณานิฯ โลมานิ ชาตานิ โหนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ โสติ โสโณฯ ฐเปสิ กิราติ สมฺพนฺโธฯ เตหีติ อสีติสหสฺสปุริเสหิฯ ปณฺณสาลนฺติ ปณฺเณน ฉาทิตํ, เตน จ ปริกฺขิตฺตํ สาลํฯ อุณฺณปาวารณนฺติ อุณฺณมยํ อุตฺตราสงฺคํฯ ปาทปุญฺฉนิกนฺติ ปาทํ ปุญฺฉติ โสเธติ อเนนาติ ปาทปุญฺฉนิยํ, ตเทว ปาทปุญฺฉนิกํฯ สพฺเพวาติ โสเณน สห อสีติสหสฺสปุริสา เอวฯ ตสฺส จาติ โสณสฺส จฯ ปุพฺพโยโคติ ปุพฺพูปาโยฯ

อสีติคามิกสหสฺสานีติ เอตฺถ คาเมสุ วสนฺตีติ คามิกา, เตสํ อสีติสหสฺสานิ อสีติคามิกสหสฺสานีติ อตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘เตสู’’ติอาทิฯ