107. วสฺสูปนายิกานุชานนกถา

[184] วสฺสูปนายิกกฺขนฺธเก ‘‘อนนุญฺญาโต’’ติ อิมินา อปญฺญตฺโตติ เอตฺถ ญาธาตุยา อนุชานนตฺถํ ทสฺเสติ, ‘‘อสํวิหิโต’’ติ อิมินา ญาธาตุยา ฐปนตฺถํฯ เตธาติ เต อิธฯ อิธสทฺโท สาสนญฺจ โลกญฺจ เทสญฺจ ปทปูรณญฺจ อุปาทาย วตฺตติ, อิธ ปน ปทปูรเณติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อิธสทฺโท นิปาตมตฺโต’’ติฯ สํหนนํ สงฺฆาโต, วินาโสติ อตฺโถฯ อิติ อิมมตฺถํ ทสฺเสติ ‘‘วินาส’’นฺติ อิมินาฯ สกุนฺตกสทฺโท สกุณปริยาโยติ อาห ‘‘สกุณา’’ติฯ สกุณาติ จ วิหงฺคมาฯ เต หิ อากาเส คนฺตุํ สกฺโกนฺตีติ สกุณาติ วุจฺจนฺติฯ สํกสายิสฺสนฺตีติ เอตฺถ ‘‘สํ กเส อจฺฉเน’’ติ ธาตุปาเฐสุ (สทฺทนีติธาตุมาลายํ 16 สการนฺตธาตุ) วุตฺตตฺตา สํปุพฺโพ กเสธาตุ อจฺฉนตฺโถติ อาห ‘‘วสิสฺสนฺตี’’ติฯ เอการนฺโตยํ ธาตุฯ นิพทฺธวาสนฺติ นิจฺจวาสํฯ วสฺสานนามเกติ วสฺสานอุตุนามเกฯ วสฺสานสฺส จตุมาสตฺตา ‘‘เตมาเส’’ติ วุตฺตํฯ วสฺสูปนายิกาติ เอตฺถ นีธาตุ คมนตฺโถติ อาห ‘‘วสฺสูปคมนานี’’ติฯ อปรชฺชูติ ปุณฺณมิโต อปรํ อหนฺติ อปรชฺชุ, อหตฺเถ ชฺชุปจฺจโย, อตฺถโต ปาฏิปททิวโสฯ อยํ อปรชฺชุสทฺโท ปฐมนฺตนิปาโตฯ อสฺสาติ อาสฬฺหีปุณฺณมิยาฯ อสมานาธิกรณวิสโย พาหิรตฺถสมาโสยํ, อติกฺกนฺตาย สติยาติ โยชนาฯ อปรสฺมิํ ทิวเสติ ปาฏิปททิวเสฯ อสฺสาติ สาวณมาสปุณฺณมิยาฯ ตสฺมาติ ยสฺมา จ อปรชฺชุคตา, ยสฺมา จ มาสคตา, ตสฺมาฯ ‘‘อนนฺตเร ปาฏิปททิวเส’’ติ อิมินา ปาฬิยํ อปรชฺชุคตาย อาสฬฺหิยา อนนฺตเร ปาฏิปททิวเส ปุริมิกา อุปคนฺตพฺพาติ อตฺถํ ทสฺเสติฯ อาสฬฺหิยาติ อาสฬฺหีปุณฺณมิยาฯ ปจฺฉิมนเยปิ มาสคตาย อาสฬฺหิยา อนนฺตเร ปาฏิปททิวเส ปจฺฉิมิกา อุปคนฺตพฺพาติ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ อาสฬฺหิยาติ อาสฬฺหีปุณฺณมิยา สมีเป ปวตฺตตฺตา อาสฬฺหีสงฺขาตาย สาวณปุณฺณมิยาติ อตฺโถฯ ปาฏิปททิวเสเยว วสฺสํ อุปคนฺตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธฯ สกิํ วาติอาทีสุ วาสทฺโท อนิยมวิกปฺปตฺโถฯ นิจฺฉาเรตฺวาติ นิจฺจาเรตฺวา, อุจฺจาเรตฺวาติ อตฺโถฯ อผุฏฺฐกฺขรสญฺโญเคหิ ปโร กฺวจิ ผุฏฺฐตฺตมาปชฺชติ ‘‘นิกฺขมตี’’ติอาทีสุ วิยฯ ตสฺมา ปรสฺส จการสฺส ฉการํ กตฺวา ‘‘นิจฺฉาเรตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ

108. วสฺสาเนจาริกาปฏิกฺเขปาทิกถา

[185] อาปตฺติ เวทิตพฺพาติ อนเปกฺขคมเนน อุปจาราติกฺกเม สาเปกฺขคมเนน อญฺญตฺถ อรุณุฏฺฐาปเน อาปตฺติ เวทิตพฺพาฯ วิหารคณนาย อาปตฺติโย เวทิตพฺพาติ เอตฺถ วสฺสูปนายิกทิวเส วสฺสํ อนุปคนฺตุกามตาจิตฺเตน วิหารํ อติกฺกเมยฺย, วิหารคณนาย อาปตฺติโย เวทิตพฺพาฯ ตเมวตฺถํ วิตฺถาเรนฺโต อาห ‘‘สเจ หี’’ติอาทิฯ ตํ ทิวสนฺติ ตสฺมิํ วสฺสูปคมนทิวเสฯ สตํ อาปตฺติโยติ เอตฺถ สตนฺติ สงฺขฺยาปธานตฺตา เอกวจนนฺติ สทฺทสตฺเถสุ วุตฺตํ ฯ เอกา เอว อาปตฺตีติ อตฺตโน วิหารสฺส อติกฺกมเนเยว เอกา เอว อาปตฺติฯ เกนจิ อนฺตราเยน อนุปคเตนาติ สมฺพนฺโธฯ

วสฺสนาโม อิมสฺสตฺถีติ วสฺโสติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘วสฺสนามก’’นฺติฯ ‘‘ปฐมํ มาส’’นฺติ อิมินา อญฺญปทสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ ปฐมํ มาสนฺติ จตูสุ วสฺสมาเสสุ ปฐมํ มาสํฯ อุกฺกฑฺฒิตุกาโมติ อุปริ กฑฺฒิตุกาโมฯ อาสฬฺหีมาสเมว, น สาวณมาสนฺติ อตฺโถฯ ชุณฺหสทฺโท จนฺทปภายุตฺโต มาโสติ อาห ‘‘มาเส’’ติฯ จนฺทปภายุตฺโต มาโสติ อาห ‘‘มาเส’’ติฯ จนฺทปภายุตฺโต หิ มาโส โชตติ ทิปฺปตีติ ชุณฺโหติ วุจฺจติฯ ตสฺมา ‘‘มาเส’’ติ สามญฺญโต วุตฺเตปิ ปุณฺณมิยุตฺโต มาโสว คเหตพฺโพฯ กาจิ ปริหานิ นามาติ กิญฺจิ สีลาทีนํ หายนํ นามฯ อญฺญสฺมิมฺปีติ วสฺสูปคมนโต อญฺญสฺมิมฺปิฯ ธมฺมิเกติ ธมฺเมน ยุตฺเตฯ

109. สตฺตาหกรณียานุชานนกถา

[187] สตฺตาหกรณีเยสุ เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ ‘‘สตฺตาหกรณีเยนา’’ติ ปทสฺส สตฺตมีสมาสญฺจ อนียสทฺทสฺส กมฺมตฺถญฺจ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สตฺตาหพฺภนฺตเร ยํ กตฺตพฺพ’’นฺติ ฯ ตตฺถ ‘‘สตฺตาหพฺภนฺตเร’’ติ อิมินา สตฺตมีสมาสํ ทสฺเสติ, ‘‘กตฺตพฺพ’’นฺติ อิมินา กมฺมตฺถํฯ ‘‘สตฺตาหพฺภนฺตเร’’ติ อิมินา สตฺตาหสฺส อพฺภนฺตรํ สตฺตาหนฺติ อุตฺตรปทโลปํ ทสฺเสติฯ ปหิเต คนฺตุนฺติ เอตฺถ ปหิเตสทฺทสฺส กตฺตุกมฺมานิ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘ภิกฺขุอาทีหิ ทูเต’’ติฯ ตตฺถ ‘‘ภิกฺขุอาทีหี’’ติ อิมินา กตฺตารํ ทสฺเสติ, ‘‘ทูเต’’ติ อิมินา กมฺมํฯ สตฺตาหนฺติ เอตฺถ อุตฺตรปทโลปญฺจ ภุมฺมตฺเถ อุปโยควจนญฺจ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อนฺโตสตฺตาเหเยวา’’ติฯ ตตฺเถวาติ ตสฺมิํ ปหิตฏฺฐาเนเยวฯ ‘‘น อุฏฺฐาเปตพฺโพ’’ติ อิมินา ‘‘สตฺตาเหเยวา’’ติ เอตฺถ เอวสทฺทสฺส ผลํ ทสฺเสติฯ

[189] รโส เอตสฺมิํ อตฺถีติ รสวตีติ วุตฺเต ภตฺตเคหํ คเหตพฺพนฺติ อาห ‘‘ภตฺตเคหํ วุจฺจตี’’ติฯ ภตฺตเคหนฺติ ภตฺตปจนเคหํฯ