เมนู

101. ลิงฺคาทิทสฺสนกถา

[179] ‘‘อาวาสิกานํ อาการ’’นฺติ อิมินา อาวาสิกาการนฺติ ปทสฺส ฉฏฺฐีสมาสํ ทสฺเสติฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ ‘‘อาวาสิกลิงฺค’’นฺติอาทีสุฯ เยนาติ สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทินา, คณฺหตีติ สมฺพนฺโธฯ เตสนฺติ อาวาสิกานํฯ อาจารสณฺฐานนฺติ อาจารสณฺฐิติํฯ โส สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทิโก อากาโร นามาติ โยชนาฯ นฺติ สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทิํ, คมยตีติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถ ตตฺถาติ ตสฺมิํ ตสฺมิํ ฐาเนฯ ลีเน อาวาสิเกติ สมฺพนฺโธฯ ตํ สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทิ ลิงฺคํ นามาติ โยชนาฯ ‘‘อทิสฺสมาเน’’ติ อิมินา ลีเนติ ปทสฺส อตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘ชานาเปตี’’ติ อิมินา คมยตีติ ปทสฺส ญาณตฺถํ ทสฺเสติฯ นฺติ สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทิํฯ เตติ อาวาสิกาฯ ตํ สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทิ นิมิตฺตํ นามาติ โยชนาฯ เยนาติ สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทินาฯ เตติ อาวาสิกา อุทฺทิสิยนฺติ, โส สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทิโก อุทฺเทโส นามาติ โยชนาฯ อิเมหิ ปเทหิ อากิริยนฺติ ปกาสิยนฺติ เอเตนาติ อากาโร, ลีเน คมยติ โพเธตีติ ลิงฺคํฯ นิมิยนฺติ ปริจฺฉิชฺช ญายนฺติ เอเตนาติ นิมิตฺตํ, อุทฺทิสิยนฺติ อปทิสิยนฺติ เอเตนาติ อุทฺเทโสติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ สพฺพเมตนฺติ ‘‘อาวาสิกาการ’’นฺติอาทิ เอตํ สพฺพํฯ ยถาโยคนฺติ ปาฬิยํ โยคานุรูปํฯ ตตฺถาติ อาคนฺตุกาการาทีสุฯ ‘‘อมฺหากํ อิท’’นฺติ น ญาตพฺพนฺติ อญฺญาตํ, ตเทว อญฺญาตกํ, นิสีทนาทิฯ ‘‘อมฺหากํ อิท’’นฺติ อชานนํ นาม อตฺตโน อสนฺตกตฺตา, อญฺเญสเมว สนฺตกตฺตา โหตีติ อาห ‘‘อญฺเญสํ สนฺตก’’นฺติฯ อุทกนิสฺเสกนฺติ สิญฺจนวิรหิตํ อุทกํฯ พหุวจนสฺสาติ ‘‘โธตาน’’นฺติ เอตฺถ ฉฏฺฐีพหุวจนสฺสฯ เอกวจนนฺติ ‘‘โธตสฺสา’’ติ เอกวจนํ ฯ ปจฺฉิมปาเฐ มลํ ธุนาติ อเนนาติ โธตํ, โธตญฺจ ตํ อุทกญฺเจติ โธตอุทกํ, ตเมว นิสฺเสกํ โธตอุทกนิสฺเสกํฯ

[180] สมานสํวาสกทิฏฺฐินฺติ ปทสฺส อิติโลปสมาสํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สมานสํวาสกา เอเตติ ทิฏฺฐิ’’นฺติฯ เอเตติ อาวาสิกา ภิกฺขูฯ ‘‘ลทฺธิ’’นฺติ อิมินา น ปุจฺฉนฺตีติ ปทสฺส กมฺมํ ทสฺเสติฯ นานาสํวาสกภาวนฺติ เตสํ ลทฺธินานาสํวาสกภาวํฯ ‘‘มทฺทิตุ’’นฺติ อิมินา นาภิวิตรนฺตีติ เอตฺถ อภิสทฺทสฺสตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘อภิภวิตุ’’นฺติ อิมินา จ ตเทวตฺถํ ทสฺเสติฯ นานาสํวาสกภาวสฺส มทฺทนํ นาม ลทฺธินิสฺสชฺชาปนนฺติ อาห ‘‘ตํ ทิฏฺฐิํ น นิสฺสชฺชาเปนฺตี’’ติฯ

103. นคนฺตพฺพคนฺตพฺพวารกถา

[181] สภิกฺขุกาติ ปทสฺส สํวิชฺชนฺติ ภิกฺขู เอตสฺมิมาวาเสติ สภิกฺขุโกติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยสฺมิํ อาวาเส’’ติอาทิฯ นฺติ อาวาสํฯ ตทเหวาติ ตทหุโปสเถ เอวฯ อิมินา สเจ สกฺโกติ, ตทเหว คนฺตุํ, โส คนฺตพฺโพติ ทสฺเสติฯ ‘‘อกตฺวา’’ติ อิมินา กตฺวา ปน คนฺตพฺโพติ ทสฺเสติฯ ‘‘อญฺญตฺรา’’ติ นิปาโต ‘‘วินา’’ติ นิปาตสฺส ปริยาโยติ อาห ‘‘วินา’’ติฯ อตฺตจตุตฺเถน วา อตฺตปญฺจเมน วา สงฺเฆน คนฺตุํ วฏฺฏตีติ โยชนาฯ เอตฺถ จ ‘‘อตฺตจตุตฺเถน วา’’ติ อิทํ อุโปสถกมฺมํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ‘‘อตฺตปญฺจเมน วา’’ติ อิทํ ปวารณากมฺมํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ วิหาเรติ วิหารสีมาย มหาสีมายนฺติ อตฺโถฯ อิทญฺหิ วิหารสีมานํ อเภเทน วุตฺตํฯ สีมาปีติ ขณฺฑสีมาปิฯ น คนฺตพฺพาติ สงฺฆสฺส ครุกตฺตา น คนฺตพฺพาฯ เอตฺถาติ ขณฺฑสีมาทีสุฯ ตสฺสาติ ภิกฺขุสฺสฯ คนฺตุํ วฏฺฏตีติ คณุโปสถฏฺฐานโต คนฺตุํ วฏฺฏติ, สงฺฆุโปสถฏฺฐานโต ปน น วฏฺฏติเยวาติ ทฏฺฐพฺพํฯ วิสฺสฏฺฐอุโปสถา อาวาสาปิ อญฺญํ คนฺตุํ วฏฺฏตีติ โยชนาฯ อารญฺญเกนาปีติ อรญฺเญ เอกเกน นิวาเสนปิฯ ตตฺถาติ อญฺญวิหาเรฯ อุโปสถนฺติ สงฺฆุโปสถญฺจ คณุโปสถญฺจฯ

[182] นฺติ อาวาสํฯ ตตฺถาติ ตํ อาวาสํฯ คนฺตุํ สกฺโกมิ อิติ ชาเนยฺยาติ โยชนาฯ ตตฺถาติ ตสฺมิํ อาวาเสฯ

อิมินา เนว กโตติ สมฺพนฺโธฯ เนว กโต ภวิสฺสติ อิติ ชาเนยฺยาติ โยชนาฯ

105. วชฺชนียปุคฺคลสนฺทสฺสนกถา

[183] หตฺถปาสูปคมนเมวาติ อุโปสถสงฺฆาทีนํ หตฺถปาสสฺส อุปคมนเมวฯ อิทํ ปาริวาสิยปาริสุทฺธิทานํ นาม น วฏฺฏตีติ โยชนาฯ ตสฺสาติ ปาริวาสิยปาริสุทฺธิทานสฺสฯ อนุโปสเถติ เอตฺถ อการสฺส อญฺญตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อญฺญสฺมิํ ทิวเส’’ติฯ ตตฺถ อญฺญสฺมินฺติ ทฺวีหิ อุโปสเถหิ อญฺญสฺมิํฯ ยา สงฺฆสามคฺคี กริยติ, ตถารูปินฺติ โยชนาฯ โกสมฺพกภิกฺขูนนฺติ โกสมฺพิยํ นิวาสีนํ ภิกฺขูนํฯ สามคฺคี วิย ยา สามคฺคีติ โยชนาฯ ‘‘ฐเปตฺวา’’ติ อิมินา อญฺญตฺราติ นิปาตสฺส อตฺถํ ทสฺเสติฯ เย ปนาติ ภิกฺขู ปน สมคฺคา โหนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ อุโปสเถเยวาติ อุโปสถทิวเสเยวฯ

อิติ อุโปสถกฺขนฺธกวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

3. วสฺสูปนายิกกฺขนฺธกํ