อตฺตานํ สมฺมนิตพฺพนฺติ เอตฺถ ปจฺจตฺเต อุปโยควจนนฺติ อาห ‘‘อตฺตา สมฺมนิตพฺโพ’’ติ ฯ กิํ สมฺมเตน ปริสํ อโนโลเกตฺวา ปุจฺฉิตพฺโพติ อาห ‘‘ปุจฺฉนฺเตน ปนา’’ติอาทิฯ

[153] เมติ มยฺหํฯ อิโตติ ปุคฺคลโต, อุปฺปนฺโนติ สมฺพนฺโธฯ ปุรมฺหากนฺติ ปทสฺส ปุเร อมฺหากนฺติ ปทจฺเฉทํ กตฺวา ปุเรสทฺโท ปฐมตฺโถติ อาห ‘‘ปฐมํ อมฺหาก’’นฺติฯ ปฏิกจฺเจวสทฺโท ปเควปริยาโย, ‘‘ปฐมตรเมวา’’ติ อิมินา ตสฺส อตฺถํ ทสฺเสติฯ ภูตเมวาติ วิชฺชมานเมว, ตถเมว วาฯ

82. อธมฺมกมฺมปฏิกฺโกสนาทิกถา

[154] อธมฺมกมฺมนฺติ อภูตกมฺมํฯ ปฏิกฺโกสิตุนฺติ เอตฺถ กุสธาตุ อปนยนตฺโถติ อาห ‘‘วาเรตุ’’นฺติฯ ทิฏฺฐินฺติ ลทฺธิํฯ เตสนฺติ จตุนฺนํ ปญฺจนฺนํฯ ยถาติ เยนากาเรน ภณิยมาเนติ โยชนาฯ น สุณนฺตีติ อญฺเญ ภิกฺขู น สุณนฺติฯ เถราธีนนฺติ เถเรน อธีนํ อาพนฺธนฺติ อตฺโถฯ เถรายตฺตนฺติ เถเรน อายตฺตํ, เถรสฺส สนฺตกนฺติ อตฺโถฯ เอตฺถาติ ปาติโมกฺขุทฺเทเสฯ

83. ปาติโมกฺขุทฺเทสกอชฺเฌสนาทิกถา

[155] นววิธญฺจาติ ทิวสวเสน ติวิธํ, การกวเสน ติวิธํ, กตฺตพฺพาการวเสน ติวิธญฺจาติ นวโกฏฺฐาสญฺจ, นวปการญฺจ วาฯ จตุพฺพิธนฺติ ‘‘อธมฺเมน วคฺค’’นฺติอาทิกํ จตุพฺพิธํฯ ทุวิธนฺติ ภิกฺขุภิกฺขุนีวเสน ทุวิธํฯ นววิธนฺติ ภิกฺขุปาติโมกฺเข ปญฺจวิธํ, ภิกฺขุนิปาติโมกฺเข จตุพฺพิธนฺติ นววิธํฯ เอตฺถาติ ‘‘โย ตตฺถ ภิกฺขุ พฺยตฺโต ปฏิพโล’’ติ ปาเฐฯ สุวิสทาติ สุฏฺฐุ พฺยตฺตา, สุทฺธา วาฯ เอตฺตกมฺปีติ ปิสทฺโท ครหายํ, อธิเก กา นาม กถาติ ทสฺเสติฯ

สามนฺตา อาวาสาติ เอตฺถ อุปโยคตฺเถ นิสฺสกฺกวจนนฺติ อาห ‘‘สามนฺตํ อาวาส’’นฺติฯ โย สกฺโกตีติ พหูสุ นเวสุ โย สกฺโกติฯ

84. ปกฺขคณนาทิอุคฺคหณานุชานนกถา

[156] กตินํ ปูรณีติ กตินํ ติถีนํ ปูรณีฯ โก ทิวโสติ กิตฺตโก ทิวโสฯ อยฺยายตฺตนฺติ อยฺเยหิ ภิกฺขูหิ อายตฺตํ อาพทฺธํฯ สํหริตฺวาติ ปุน สลากํ สํหริตฺวาฯ อยํ ปาโฐ เกสุจิ อฏฺฐกถาโปตฺถเกสุ นตฺถิฯ กาลวโตติ เอตฺถ วนฺตุปจฺจโย สฺวตฺโถติ อาห ‘‘กาลสฺเสวา’’ติฯ เอวสทฺโท ปน สมฺภวโต ยุชฺชิยติฯ ปเควาติ ปาโตวฯ

[158] สายมฺปีติ สายนฺเหปิฯ ปิสทฺเทน อญฺญมฺปิ สรณกาลํ สมฺปิณฺเฑติฯ

[159] อาณาเปตุนฺติ เอตฺถ อนาณาเปตพฺพภิกฺขู อปเนตฺวา อาณาเปตพฺพภิกฺขู ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘กิญฺจิ กมฺม’’นฺติอาทิฯ สทากาลเมว กิญฺจิ กมฺมํ กโรนฺโตติ โยชนาฯ ธมฺมกถิกาทีสูติอาทิสทฺเทน คณวาจกาทโย สงฺคณฺหาติฯ วาเรนาติ ปริยาเยนฯ สมฺมุญฺจนินฺติ ยฏฺฐิสมฺมุญฺจนิํ วา มุฏฺฐิสมฺมุญฺจนิํ วาฯ สมํ, สุฏฺฐุ วา มุญฺจติ โสเธติ อิมายาติ สมฺมุญฺจนี, ตาลุโช ปฐโมฯ ตมฺปีติ สาขาภงฺคมฺปิฯ

[160] วุตฺตนเยเนวาติ สมฺมชฺชเน วุตฺตนเยเนวฯ ปุน อาหริตพฺพานีติ สงฺฆิกาวาสํ อาสนานิ ปุน อาหริตพฺพานิฯ ตฏฺฏิกาโยปีติ เวณุอาทิมยา ตฏฺฏิกาโยปิฯ

[161] กปลฺลิกา วาติ กปาเลสุ ปริยาปนฺนา ปทีปกปาลา วาฯ ตนฺติ เตลาทิํฯ ปริเยสิตพฺพานีติ อนวชฺชปริเยสเนน ปริเยสิตพฺพานิฯ