เมนู

78. ปาติโมกฺขุทฺเทสกถา

[150] อิมํ นิทานนฺติ ปาติโมกฺขสฺส อิมํ นิทานํฯ สุตา โข ปนาติ เอตฺถ สุยฺยิตฺถาติ สุตา, สุยฺยสฺสนฺตีติ วา สุตา, ปาราชิกุทฺเทสาทโยฯ สุตา จ สุตา จ สุตาติ สรูเปกเสโส กาตพฺโพฯ อวเสสนฺติ นิทานุทฺเทสาทิโต อวเสสํ ปาราชิกุทฺเทสาทิฯ สุเตนาติ สุตสทฺเทนฯ ‘‘อตฺเถ อสมฺภวโต สทฺเท วุตฺตวิธานํ โหตี’’ติ หิ ปริภาสโต ‘‘สุเตนา’’ติ เอตฺถ สทฺโทว คเหตพฺโพฯ เตน นเยนาติ เตน นิทานุทฺเทสนเยนฯ

อฏวิมนุสฺสภยนฺติ อฏวิยํ นิวสนฺตสฺส มนุสฺสสฺส ภยํ, วนจรกภยนฺติ อตฺโถฯ ราชนฺตราโยติอาทีสุ เอวํ วิเสโส เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ ทวทาโหติ ทายํ ทหตีติ ทวทาโห อาการสฺส รสฺสํ, ยการสฺส จ วการํ กตฺวาฯ นฺติ ภิกฺขุํฯ เอกํ วา ภิกฺขุนฺติ โยชนาฯ ปฐโม วา อุทฺเทโสติ นิทานุทฺเทโสฯ เอตฺถาติ ปญฺจสุ อุทฺเทเสสุฯ ยสฺมินฺติ อุทฺเทเสฯ โสปีติ อุทฺเทโสปิฯ สุเตเนว สาเวตพฺโพติ สุตปเทเนว สงฺฆสฺส สาเวตพฺโพติ เอวสทฺโท ‘‘น วิตฺถาเรนา’’ติ ทสฺเสติฯ

อนชฺฌิฏฺฐาติ เอตฺถ อุปสคฺควเสน อิสุธาตุสฺส อิจฺฉากนฺติโต อญฺญมตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อนาณตฺตา, อยาจิตา วา’’ติฯ เอตฺถ ‘‘อนาณตฺตา’’ติ อิทํ เถเรน อนาณตฺตภาวํ สนฺธาย วุตฺตํ ฯ ‘‘อยาจิตา’’ติ อิทํ สมฺมุติลทฺเธน นวเกน อยาจิตภาวํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ เอตฺถาติ ‘‘อนชฺฌิฏฺฐา ธมฺมํ ภาสนฺตี’’ติ วจเนฯ ธมฺมชฺเฌสเกติ ธมฺมกถนตฺถาย อชฺเฌสตีติ ธมฺมชฺเฌสโก, ตสฺมิํฯ อาปุจฺฉิตฺวา วา เตน สงฺฆตฺเถเรน ยาจิโต หุตฺวา วาติ โยชนาฯ วารปฏิปาฏิยาติ วารานุกฺกเมนฯ เทหีติ วาติ เอตฺถ อิติ-วา-สทฺโท ‘‘ภณ’’ อิติปเทน จ ‘‘กเถหิ’’ อิติปเทน จ โยเชตพฺโพฯ