เมนู

สโมธานวินิจฺฉโย

อาปุจฺฉิตฺวาติ =00 อนฺเตวาสิกํ อาปุจฺฉิตฺวาฯ ตตฺราปีติ อาจริยนฺเตวาสิเกสุปิฯ กทาติ กสฺมิํ กาเลฯ สายนฺเห วา รตฺติํวาติ อชฺช สายนฺเห วา รตฺติํ วาฯ ตํขเณเยวาติ ตสฺมิํ สมฺปฏิจฺฉนกฺขเณเยวฯ

โส จาติ อนฺเตวาสิโก จฯ ตโตติ คามโตฯ สุคโตติ สุฏฺฐุ คโต, นิสฺสโย ปฏิปฺปสฺสมฺภตีติ อธิปฺปาโยฯ อถาปีติ ปุน จ ปรํฯ อาปุจฺฉิตฺวา ปกฺกมเน วินิจฺฉยํ ทสฺเสตฺวา อาปุจฺฉิตฺวา ปกฺกมเน ตํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อาจริยํ อนาปุจฺฉา’’ติอาทิฯ อุปจารสีมาติกฺกเมติ อุปจารสีมาย อติกฺกเม สติ, อติกฺกมนเหตุ วาติ โยชนาฯ เอตฺถ จ อุปจารสีมา นาม ปริกฺขิตฺตสฺส วิหารสฺส ปริกฺเขโปเยว, อปริกฺขิตฺตสฺส ปริกฺเขปารหฏฺฐานํฯ

สายนฺเห วา รตฺติภาเค วาติ อชฺช สายนฺเห วา รตฺติภาเค วาฯ สฺเวติ สุเวฯ

พหิสีมนฺติ อุปจารสีมโต พหิฯ ตโตติ พหิสีมโตฯ ทฺวินฺนํ เลฑฺฑุปาตานนฺติ อนฺเตวาสิกโต ทฺวินฺนํ เลฑฺฑุปาตานํฯ อติกฺกมิตฺวาติ อุปจารสีมโต พหิ อนฺเตวาสิกสทฺธิวิหาริกานํ วสนฏฺฐานโต อติกฺกมิตฺวาฯ

มุจฺจิตุกาโมติ อนฺเตวาสิกมฺหา มุจฺจิตุกาโม เอวฯ ปณาเมตีติ กายวาจาหิ ปณาเมติฯ สาลโยติ อาจริเย สาเปกฺโขฯ ‘‘นิราลโย’’ติ วตฺวา ตสฺส อตฺถํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘น ทานี’’ติอาทิฯ เอวมฺปีติ ธุเร นิกฺขิตฺเตปิฯ อุภินฺนํ ธุรนิกฺเขเป สติ, ธุรนิกฺเขปเหตุ วา ปฏิปฺปสฺสมฺภตีติ โยชนาฯ ปณามิเตน ปฏิปชฺชิตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธฯ

วุตฺตเมวตฺถํ วิตฺถาเรนฺโต อาห ‘‘สเจ หี’’ติอาทิฯ อาจริยนฺติ นิสฺสยาจริยํฯ เจติยํ วา วนฺทนฺตํ อุปชฺฌายนฺติ สมฺพนฺโธ, มคฺคปฺปฏิปนฺนํ วา อุปชฺฌายนฺติ โยชนาฯ ทูรตฺตาติ ทูรภาวโตฯ อุปริปาสาเทติ ปาสาทสฺส อุปริฯ นฺติ อุปชฺฌายํฯ นิสินฺนํ อุปชฺฌายนฺติ สมฺพนฺโธฯ

สวนวเสน สโมธาเน วินิจฺฉโย เอวํ เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ อุปชฺฌายสฺส สทฺทนฺติ สมฺพนฺโธฯ

23. อุปสมฺปาเทตพฺพปญฺจกกถา

[84] อิทานิ =01 ยํ ลกฺขณํ วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ สงฺเขปโตติ องฺคานิ อนุทฺธริตฺวา สมาสโตฯ ตตฺถาติ ยํ ‘‘ปญฺจหิ ภิกฺขเว องฺเคหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา’’ติอาทิมาห, ตตฺถฯ อคุณงฺเคหีติ คุณวิรหิเตหิ องฺเคหิฯ โสติ ภิกฺขุฯ น อุปสมฺปาเทตพฺพนฺติ เอตฺถ กมฺมวาจาจริเยน หุตฺวา น อุปสมฺปาเทตพฺพนฺติ อาสงฺกา ภเวยฺยาติ อาห ‘‘อุปชฺฌาเยน หุตฺวา น อุปสมฺปาเทตพฺพ’’นฺติฯ เอตฺถาติ เอเตสุ ปญฺจเกสุฯ อาทีสูติ เอตฺถ ปุพฺโพ นิทสฺสนตฺโถ อิติสทฺโท โลโป โหติฯ อิติอาทีสูติ หิ อตฺโถฯ อยุตฺตวเสนาติ อนนุรูปวเสนฯ โยติ ภิกฺขุฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ปเร จ สมาทเปตุนฺติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถาติ สีลกฺขนฺธาทิเกฯ ปริหรตีติ ปริสํ ปริสฺสยโต หรติ อปเนติฯ ตสฺสาติ ภิกฺขุโนฯ ‘‘สีลาทีหี’’ติปทํ ‘‘ปริหายติเยวา’’ติปเท อปาทานํ, ‘‘น วฑฺฒตี’’ติปเท กรณํฯ ตสฺมาติอาทิ ลทฺธคุณํฯ เตนาติ ภิกฺขุนาฯ กสฺมา อาปตฺติองฺควเสน น วุตฺตนฺติ อาห ‘‘น หี’’ติอาทิฯ หีติ ยสฺมาฯ ตสฺเสวาติ ขีณาสวสฺเสวฯ น วเทยฺยาติ ขีณาสวานํ อนภิรติยา อนุปฺปนฺนตฺตา น วเทยฺยฯ ยทิ น ขีณาสวสฺเสว อุปชฺฌายาจริยภาโว อนุญฺญาโต, อถ กสฺมา ขีณาสวปญฺจโก วุตฺโตติ อาห ‘‘ยสฺมา ปนา’’ติอาทิฯ ยสฺมา น ปริหายตีติ สมฺพนฺโธฯ

อนฺตคฺคาหิกายาติ สสฺสตุจฺเฉทสงฺขาตํ อนฺตํ ลามกํ คณฺหาติ, คณฺหาเปตีติ วา อนฺตคฺคาหิกา, ตายฯ ทิฏฺฐิยาติ มิจฺฉาทิฏฺฐิยาฯ ยตฺตกํ สุตนฺติ ภิกฺขุโนวาทกสิกฺขาปเท (ปาจิ. อฏฺฐ. 145-147) วุตฺตํ ยตฺตกํ สุตํฯ เตนาติ สุเตน ऋฯ ยํ อาปตฺตาทิ เตน ชานิตพฺพนฺติ โยชนาฯ