[12] ‘‘อตฺถาย ปฏิปนฺโน’’ติ อิมินา พาหุลฺลสฺส อตฺถาย ปฏิปนฺโน พาหุลฺลิโกติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ปธานโตติ ทุกฺกรจริยาย ปทหนโตฯ ‘‘ภฏฺโฐ’’ติ อิมินา วิพฺภนฺโตติ เอตฺถ วิปุพฺพภมุธาตุยา อนวฏฺฐานตฺโถ นาม อตฺถโต ภฏฺโฐติ ทสฺเสติฯ โสตนฺติ เอตฺถ โสตสทฺทสฺส โสตวิญฺญาณาทิวาจกตฺตา ‘‘โสตินฺทฺริย’’นฺติ วุตฺตํฯ อิริยายาติ เอตฺถ อิริยนํ จรณํ อิริยาติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ทุกฺกรจริยายา’’ติฯ อภิชานาถ โนติ เอตฺถ โนสทฺโท นุสทฺทตฺโถติ อาห ‘‘อภิชานาถ นู’’ติฯ วากฺยนฺติ วาจกํฯ สญฺญาเปตุนฺติปทสฺส สญฺญาปนาการํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘อหํ พุทฺโธ’’ติฯ

[13] อิโตติ ‘‘จกฺขุกรณี’’ติอาทิโตฯ ปทตฺถโตติ ปทโต จ อตฺถโต จ, ปทานํ อตฺถโต วาฯ อิโตติ ยถาวุตฺตโตฯ หีติ สจฺจํฯ สุตฺตนฺตกถนฺติ สุตฺตนฺตวเสน วุตฺตวจนํฯ

[18] เทวตาโกฏีหีติ พฺรหฺมสงฺขาตาหิ เทวตาโกฏีหิฯ ปติฏฺฐิตสฺส ตสฺส อายสฺมโตติ สมฺพนฺโธฯ สาว เอหิภิกฺขุอุปสมฺปทาติ โยชนาฯ

[19] ทุติยทิวเส ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทีติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘ทุติยทิวเส’’ติอาทิ ปาฏิปททิวสํ อุปนิธาย วุตฺตํฯ ปกฺขสฺสาติ อาสฬฺหีมาสกาฬปกฺขสฺสฯ สพฺเพว เต ภิกฺขูติ โยชนาฯ อนตฺตสุตฺเตนาติ อนตฺตลกฺขณสุตฺตนฺเตน (มหาว. 20; สํ. นิ. 3.59)ฯ

ปญฺจมิยา ปกฺขสฺสาติ ปกฺขสฺส ปญฺจมิยาฯ โลกสฺมินฺติ สตฺตโลเกฯ ‘‘มนุสฺสอรหนฺโตติ อิมินา เทวอรหนฺโต พหูติ ทสฺเสติฯ

7. ปพฺพชฺชากถา

[31] โปราณานุโปราณานนฺติ ปุราเณ จ อนุปุราเณ จ ภวานํฯ เอกสฏฺฐีติ เอโก จ สฏฺฐิ จ, เอเกน วา อธิกา สฏฺฐิ เอกสฏฺฐิฯ

ตตฺราติ เตสุ เอกสฏฺฐิมนุสฺสอรหนฺเตสุฯ ปุพฺพโยโคติ ปุพฺเพ กโต อุปาโย, ปุพฺพูปนิสฺสโยติ อตฺโถฯ วคฺคพนฺเธนาติ สมูหํ กตฺวา พนฺเธนฯ เตติ ปญฺจปญฺญาส ชนาฯ ฌาเปสฺสามาติ ฑยฺหิสฺสามฯ นีหริํสูติ คามโต นีหริํสุฯ เตสูติ ปญฺจปญฺญาสชเนสุฯ ปญฺจ ชเน ฐเปตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ เสสาติ ปญฺจหิ ชเนหิ อวเสสาฯ โสติ ยโส ทารโกฯ เตปีติ จตฺตาโรปิ ชนาฯ ตตฺถาติ สรีเรฯ เต สพฺเพปีติ ยสสฺส มาตาปิตุภริยาหิ สทฺธิํ สพฺเพปิ เต สหายกาฯ เตนาติ ปุพฺพโยเคนฯ

อามนฺเตสีติ กเถสิฯ

[32] ทิพฺเพสุ วิสเยสุ ภวา ทิพฺพา โลภปาสาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ทิพฺพา นามา’’ติอาทิฯ โลภปาสาติ โลภสงฺขาตา พนฺธนาฯ อสวนตาติ เอตฺถ กรณตฺเถ ปจฺจตฺตวจนนฺติ อาห ‘‘อสวนตายา’’ติฯ ปริหายนฺตีติ เอตฺถ เกน ปริหายนฺตีติ อาห ‘‘วิเสสาธิคมโต’’ติฯ วิเสสาธิคมโตติ มคฺคผลสงฺขาตสฺส วิเสสสฺส อธิคมโตฯ

[33] อนฺตํ ลามกํ กโรตีติ อนฺตโกติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ลามกา’’ติฯ ‘‘หีนสตฺตา’’ติ อิมินา อนฺตกสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ อามนฺตนปทเมตํฯ ตนฺติ ราคปาสํฯ หีติ สจฺจํฯ โสติ มาโร ปาปิมาฯ อนฺตลิกฺเข จรนฺตานํ ปญฺจาภิญฺญานมฺปิ พนฺธนตฺตา อนฺตลิกฺเข จรติ ปวตฺตตีติ อนฺตลิกฺขจโรติ วจนตฺเถน ราคปาโส ‘‘อนฺตลิกฺขจโร’’ติ มาเรน ปาปิมตา วุตฺโตฯ

[34] นานาชนปทโตติ เอกิสฺสาปิ ทิสาย นานาชนปทโตฯ ‘‘อนุชานามิ…เป.… ปพฺพาเชถา’’ติอาทิมฺหิ วินิจฺฉโย เอวํ เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ ปพฺพาเชนฺเตน ภิกฺขุนา ปพฺพาเชตพฺโพติ สมฺพนฺโธฯ เย ปฏิกฺขิตฺตา ปุคฺคลาติ โยชนาฯ ปรโตติ ปรสฺมิํฯ ‘‘น ภิกฺขเว…เป.… ปพฺพาเชตพฺโพ’’ติ ปาฬิํ (มหาว. 89) อาทิํ กตฺวาติ โยชนาฯ เตติ ปฏิกฺขิตฺตปุคฺคเลฯ โสปิ จาติ โสปิ จ ปุคฺคโลฯ

อนุญฺญาโตเยว ปพฺพาเชตพฺโพติ สมฺพนฺโธฯ ตสฺส จาติ ปุคฺคลสฺส จ, อถ วา เตสญฺจ มาตาปิตูนํฯ วจนวิปลฺลาโส เหสฯ อนุชานนลกฺขณํ วณฺณยิสฺสามาติ สมฺพนฺโธฯ

เอวนฺติ อิมินา วุตฺตนเยนฯ จสทฺโท วากฺยสมฺปิณฺฑนตฺโถฯ สเจ อจฺฉินฺนเกโส โหติ จ, สเจ เอกสีมาย อญฺเญปิ ภิกฺขู อตฺถิ จาติ อตฺโถฯ อญฺเญปีติ อตฺตนา อปเรปิฯ ภณฺฑูติ มุณฺโฑ, โสเยว กมฺมํ ภณฺฑุกมฺมํฯ ตสฺสาติ ภณฺฑุกมฺมสฺสฯ โอกาโสติ ปพฺพชฺชาย ขโณฯ ‘‘โอกาสํ น ลภตี’’ติ วตฺวา ตสฺส การณํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘สเจ’’ติอาทิฯ

อวุตฺโตปีติ เอตฺถ ปิสทฺโท วุตฺโต ปน กา นาม กถาติ ทสฺเสติฯ อุปชฺฌายํ อุทฺทิสฺส ปพฺพาเชตีติ เอตฺถ ปพฺพชฺชา จตุพฺพิธา ตาปสปพฺพชฺชา ปริพฺพาชกปพฺพชฺชา สามเณรปพฺพชฺชา อุปสมฺปทปพฺพชฺชาติฯ ตตฺถ เกสมสฺสุหรณํ ตาปสปพฺพชฺชา นาม วกฺกลาทิคหณโต ปฐมเมว วชิตพฺพตฺตาฯ อิสิปพฺพชฺชาติปิ ตสฺสาเยว นามํฯ เกสมสฺสุหรณเมว ปริพฺพาชกปพฺพชฺชา นาม กาสายาทิคหณโต ปฐมเมว วชิตพฺพตฺตาฯ เกสมสฺสุหรณญฺจ กาสายจฺฉาทนญฺจ สามเณรปพฺพชฺชา นาม สรณคหณโต ปฐมเมว วชิตพฺพตฺตาฯ อุปสมฺปทปพฺพชฺชา ติวิธา เอหิภิกฺขุอุปสมฺปทปพฺพชฺชา สรณคหณูปสมฺปทปพฺพชฺชา ญตฺติจตุตฺถวาจิกูปสมฺปทปพฺพชฺชาติฯ ตตฺถ เอหิภิกฺขูปสมฺปทปพฺพชฺชายํ เกสมสฺสุหรณาทิ สพฺพํ เอกโตว สมฺปชฺชติ ‘‘เอหิ ภิกฺขู’’ติ ภควโต วจเนน อภินิปฺผนฺนตฺตาฯ สรณคหณูปสมฺปทปพฺพชฺชา สามเณรปพฺพชฺชสทิสาเยวฯ เกสมสฺสุหรณญฺจ กาสายจฺฉาทนญฺจ สรณคหณญฺจ ญตฺติจตุตฺถวาจิกูปสมฺปทปพฺพชฺชา นาม กมฺมวาจาคหณโต ปฐมเมว วชิตพฺพตฺตาฯ ตตฺถ สามเณรปพฺพชฺชํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘อุปชฺฌายํ อุทฺทิสฺส ปพฺพาเชตี’’ติฯ อุปชฺฌายํ อุทฺทิสฺสาติ อุปชฺฌายสฺส เวยฺยาวจฺจกรฏฺฐานนิยมํ กตฺวาฯ ปพฺพชฺชากมฺเม อตฺตโน อิสฺสริยมกตฺวาติ อตฺโถฯ ทหเรน ภิกฺขุนา เกสจฺเฉทนํ กาสายจฺฉาทนํ สรณทานนฺติ ตีณิ กิจฺจานิ กาตพฺพานิเยวฯ

เกจิ ‘‘สรณานิ ปน สยํ ทาตพฺพานี’’ติ ปาฐํ อิธาเนตฺวา ทหเรน ภิกฺขุนา สรณานิ น ทาตพฺพานีติ วทนฺติ, ตํ น คเหตพฺพํ ทหรสฺส ภิกฺขุตฺตา, ภิกฺขูนํ ปพฺพาเชตุํ ลภนตฺตา จฯ อุปชฺฌาโย เจ เกสจฺเฉทนญฺจ กาสายจฺฉาทนญฺจ อกตฺวา ปพฺพชฺชตฺถํ สรณานิเยว เทติ, น รุหติ ปพฺพชฺชา ปพฺพชฺชาย อกตฺตพฺพตฺตาฯ กมฺมวาจํ สาเวตฺวา อุปสมฺปาเทติ, รุหติ อุปสมฺปทา อปตฺตจีวรานํ อุปสมฺปทสิทฺธิโต, กมฺมวิปตฺติยา อภาวโต จฯ ขณฺฑสีมนฺติ อุปจารสีมฏฺฐํ พทฺธสีมํฯ ปพฺพาเชตฺวาติ เกสจฺเฉทนํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘กาสายานิ อจฺฉาเทตฺวา’’ติ กาสายจฺฉาทนสฺส วิสุํ วุตฺตตฺตาฯ สามเณรสฺส สรณทานสฺส อรุหตฺตา ‘‘สรณานิ ปน สยํ ทาตพฺพานี’’ติ วุตฺตํฯ ปุริสํ ปพฺพาเชตุนฺติ สมฺพนฺโธฯ หีติ สจฺจํฯ อาณตฺติยาติ ภิกฺขูนํ อาณตฺติยาฯ เยน เกนจีติ คหฏฺฐปพฺพชิเตสุ เยน เกนจิฯ

‘‘ภพฺพรูโป’’ติ วตฺวา ตสฺส อตฺถํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘สเหตุโก’’ติฯ สเหตุโกติ มคฺคผลานํ อุปนิสฺสเยหิ สห ปวตฺโตฯ ยสสฺสีติ ปริวารยเสน จ กิตฺติยเสน จ สมนฺนาคโตฯ โอกาสํ กตฺวาปีติ โอกาสํ กตฺวา เอวฯ สยเมวาติ น อญฺโญ อาณาเปตพฺโพฯ เอตฺโตเยวาติ ทสฺสนฏฺฐานโตเยวฯ อสฺสาติ ปพฺพชฺชาเปกฺขสฺสฯ ขชฺชุ วาติ กณฺฑุวนํ วาฯ ‘‘กจฺฉุ วา’’ติปิ ปาโฐ, ปามํ วาติ อตฺโถฯ ปิฬกา วาติ โผฏา วาฯ เอตฺตเกนาติ เอตปมาเณน ฆํสิตฺวา นฺหาปนมตฺเตนฯ อนิวตฺติธมฺมาติ คิหิภาวํ อนิวตฺตนสภาวาฯ กตญฺญูติ กตสฺสูปการสฺส ชานนสีลาฯ กตเวทิโนติ กตญฺญูปการสฺส เวทํ ปากฏํ กโรนฺโตฯ

อนิยฺยานิกกถาติ ยาวทตฺถํ สุปิตฺวา ยาวทตฺถํ ภุญฺชีตฺวา จิตฺตเกฬิํ กโรนฺโต อนุกฺกณฺฐิโต วิหราหีติอาทิกา กถาฯ นกเถตพฺพํ ทสฺเสตฺวา กเถตพฺพํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อถขฺวสฺสา’’ติฯ อสฺสาติ ปพฺพชฺชาเปกฺขสฺสฯ อาจิกฺขนาการํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อาจิกฺขนฺเตน จา’’ติอาทิฯ วณฺณ…เป.… วเสนาติ วณฺโณ จ สณฺฐานญฺจ คนฺโธ จ อาสโย จ โอกาโส จ, เตสํ วเสน, อาจิกฺขิตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธฯ หีติ ผลโชตโก, อาจิกฺขนสฺส ผลํ วกฺขามีติ อตฺโถฯ โสติ ปพฺพชฺชาเปกฺโขฯ

ปุพฺเพติ ปุพฺพภเว, ปพฺพชนโต ปุพฺเพ วาฯ กณฺฏกเวธาเปกฺโข ปริปกฺกคณฺโฑ วิย ญาณํ ปวตฺตตีติ โยชนาฯ อสฺสาติ ปพฺพชฺชาเปกฺขสฺสฯ อินฺทาสนีติ สกฺกสฺส วชิราวุโธฯ โส หิ อินฺเทน อสียติ ขิปียตีติ อินฺทาสนีติ วุจฺจติฯ อินฺทาสนิ ปพฺพเต จุณฺณยมานา วิย สพฺเพ กิเลเส จุณฺณยมานํเยวาติ โยชนาฯ ขุรคฺเคเยวาติ ขุรสฺส โกฏิยเมวฯ ขุรกมฺมปริโยสาเนเยวาติ อตฺโถฯ หีติ สจฺจํฯ ตสฺมาติ ยสฺมา ปตฺตา, ตสฺมาฯ อสฺสาติ ปพฺพชฺชาเปกฺขสฺสฯ

คิหิคนฺธนฺติ เคเห ฐิตสฺส ชนสฺส คนฺธํฯ อถาปีติ ยทิปิ อจฺฉาเทตีติ สมฺพนฺโธฯ อสฺสาติ ปพฺพชฺชาเปกฺขสฺสฯ อาจริโย วาติ สรณทานาจริโย วา กมฺมวาจาจริโย วา โอวาทาจริโย วาฯ ตํเยว วาติ ปพฺพชฺชาเปกฺขเมว วาฯ เตน ภิกฺขุนาวาติ อาจริยุปชฺฌายภิกฺขุนา เอวฯ

อนาณตฺติยาติ อาจริยุปชฺฌาเยหิ อนาณตฺติยาฯ อิมินา อาจริยุปชฺฌาเยหิ อนาณตฺเตน เยน เกนจิ นิวาสนาทีนิ น กาตพฺพานีติ ทสฺเสติฯ ภิกฺขุนาติ อาจริยุปชฺฌายภิกฺขุนาฯ ตสฺเสวาติ ปพฺพชฺชาเปกฺขสฺเสวฯ อุปชฺฌายมูลเกติ อุปชฺฌายมูลเก นิวาสนปารุปเนฯ อยนฺติ วินิจฺฉโยฯ

ตตฺถาติ ปพฺพชฺชูปสมฺปทฏฺฐาเนฯ เตสนฺติ ภิกฺขูนํฯ อถาติ วนฺทาปนโต ปจฺฉา, วนฺทาปนสฺส อนนฺตรา วาฯ ‘‘เอวํ วเทหี’’ติ ปาฬินยนิทสฺสนมุเขน ‘‘ยมหํ วทามิ, ตํ วเทหี’’ติ อฏฺฐกถานยํ นิทสฺเสติฯ อถาติ ตทนนฺตรํฯ อสฺสาติ ปพฺพชฺชาเปกฺขสฺส, ทาตพฺพานีติ สมฺพนฺโธฯ เอกปทมฺปีติ ตีสุ วากฺยปเทสุ เอกํ วากฺยปทมฺปิ, นวสุ วา วิภตฺยนฺตปเทสุ เอกปทมฺปิฯ เอกกฺขรมฺปีติ จตุวีสตกฺขเรสุ เอกกฺขรมฺปิฯ

เอกโต สุทฺธิยาติ เอกสฺเสว กมฺมวาจาจริยสฺส ฐานกรณสมฺปตฺติยา สุชฺฌเนนฯ อุภโต สุทฺธิยาวาติ อุภเยสํ สรณทานาจริยสามเณรานํ สุชฺฌเนน เอวฯ ฐานกรณสมฺปทนฺติ อุรอาทิฏฺฐานานญฺจ สํวุตาทิกรณานญฺจ สมฺปทํฯ วตฺตุนฺติ ฐานกรณสมฺปทํ วตฺตุํฯ น สกฺโกตีติ วตฺตุํ น สกฺโกตีติ โยชนาฯ

อิมานีติ สรณานิฯ จสทฺโท อุปนฺยาโส, ปนสทฺโท ปทาลงฺกาโรฯ เอกสมฺพนฺธานีติ เอกโต สมฺพนฺธานิฯ อนุนาสิกนฺตํ กตฺวา ทานกาเล ‘‘พุทฺธํ’’อิติ ‘‘สรณํ’’อิติ ปทานญฺจ ‘‘สรณํ’’อิติ ‘‘คจฺฉามิ’’อิติ ปทานญฺจ อนฺตรา วิจฺเฉทมกตฺวา เอกสมฺพนฺธเมว กตฺวา ทาตพฺพานีติ วุตฺตํ โหติฯ กสฺมา ติณฺณํ ปทานมนฺตรา พฺยวธานสฺส กสฺสจิ อกฺขรสฺส อภาวโตฯ วิจฺฉินฺทิตฺวาติ วิจฺเฉทํ กตฺวาฯ มการนฺตํ กตฺวา ทานกาเล ติณฺณํ ปทานมนฺตรา เอกสมฺพนฺธมกตฺวา วิจฺฉินฺทิตฺวา เอว กตฺวา ทาตพฺพานีติ วุตฺตํ โหติฯ กสฺมา? ติณฺณํ ปทานมนฺตรา พฺยวธานสฺส นิสฺสรสฺส มการสฺส อตฺถิภาวโตฯ อนฺธกฏฺฐกถายํ วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ ตนฺติ วจนํ, ‘‘นตฺถี’’ติปเท กตฺตา, ‘‘น วุตฺต’’นฺติปเท กมฺมํฯ ตถาติ ‘‘อหํ ภนฺเต พุทฺธรกฺขิโต’’ติอาทินา อากาเรน, อวทนฺตสฺส สรณํ น กุปฺปติ, พุการทการาทีนํ พฺยญฺชนานํ ฐานกรณสมฺปทํ หาเปนฺตสฺเสว สรณํ กุปฺปตีติ อธิปฺปาโยฯ

‘‘ติกฺขตฺตุ’’นฺติ อิมินา สกิํ วา ทฺวิกฺขตฺตุํ วา น วฏฺฏตีติ ทีเปติฯ ติกฺขตฺตุโต อธิกํ ปน สหสฺสกฺขตฺตุมฺปิ วฏฺฏติเยวฯ ตตฺถาติ ตาสุ ปพฺพชฺชาอุปสมฺปทาสุฯ ปรโตติ ปรสฺมิํฯ สาติ อุปสมฺปทาฯ ปพฺพชฺชา ปน อนุญฺญาตา เอวาติ สมฺพนฺโธฯ ปรโตปีติ ปิสทฺโท ปุพฺพาเปกฺโขฯ สาติ ปพฺพชฺชาฯ เอตฺตาวตาติ เอตฺตเกน เกสจฺเฉทนกาสายจฺฉาทนสรณทาเนนฯ หีติ ผลโชตโกฯ

เอสาติ เอโส สามเณโรติ อตฺโถฯ ‘‘คติมา’’ติ วตฺวา ตสฺสตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปณฺฑิตชาติโก’’ติฯ อถาติ เอวํ สติฯ อสฺสาติ สามเณรสฺสฯ ตสฺมิํเยว ฐาเนติ สามเณรภูมิยํ ฐิตฏฺฐาเนเยวฯ ยถา ภควตา อุทฺทิฏฺฐานิ, ตถา อุทฺทิสิตพฺพานีติ โยชนาฯ เอตนฺติ ‘‘อนุชานามิ…เป.… ชาตรูป รชตปฏิคฺคหณา เวรมณี’’ติ วจนํฯ

ตนฺติ อนฺธกฏฺฐกถายํ วุตฺตวจนํฯ ยถาปาฬิยาวาติ เอวสทฺโท สนฺนิฏฺฐานตฺโถ, เตน ยถาปาฬิยาว อุทฺทิสิตพฺพานิฯ ยถาปาฬิํ วิสชฺเชตฺวา อญฺญถา เอว อุทฺทิสิตพฺพานีติ วาทํ นิวาเรติฯ

ยถาปาฬิํ วิสชฺเชตฺวา อญฺญถา ‘‘ปาณาติปาตา เวรมณิํ สิกฺขาปทํ สมาทิยามี’’ติ อุทฺทิสนฺโตปิ นิทฺโทโสเยวฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ตานีติ สิกฺขาปทานิฯ ยาวาติ ยตฺตกํ กาลํ น ชานาติ, น กุสโล โหตีติ สมฺพนฺโธฯ สนฺติกาวจโรเยวาติ อาจริยุปชฺฌายานํ สมีเป อวจาโรวฯ อสฺสาติ สามเณรสฺสฯ กปฺปิยากปฺปิยนฺติ ทสสิกฺขาปทวินิมุตฺตํ กปฺปิยํ ปรามาสาทิญฺจ อกปฺปิยํ อปรามาสาทิญฺจฯ เตนาปีติ สามเณเรนาปิฯ นาสนงฺคานีติ ลิงฺคนาสนองฺคานิฯ สาธุกํ สิกฺขิตพฺพนฺติ สาธุกํ อสิกฺขนฺตสฺส ลิงฺคนาสนญฺจ ทณฺฑกมฺมนาสนญฺจ โหตีติ อธิปฺปาโยฯ

10. ทุติยมารกถา

[35] มยฺหนฺติปทสฺส ‘‘อนุปฺปตฺตา สจฺฉิกตา’’ติปเทสุ ฉฏฺฐีกตฺตุภาวํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘มยา โขติ อตฺโถ’’ติฯ ‘‘อถ วา’’ติอาทินา ‘‘มยฺห’’นฺติปทสฺส ‘‘โยนิโส มนสิการา, โยนิโส สมฺมปฺปธานา’’ติปเทสุ สมฺพนฺธภาวํ ทสฺเสติฯ ‘‘โยนิโส มนสิการา, โยนิโส สมฺมปฺปธานา’’ติ เอตฺถ การณตฺเถ นิสฺสกฺกวจนนฺติ อาห ‘‘เตน เหตุนา’’ติฯ ‘‘ปุนา’’ติอาทินา ‘‘มยฺห’’นฺติปทํ ‘‘โยนิโส มนสิการา, โยนิโส สมฺมปฺปธานา’’ติปเทสุ สามฺยตฺเถ สามิภาเวน โยเชตฺวา ปุน ‘‘อนุปฺปตฺตา, สจฺฉิกตา’’ติ ปเทสุ กตฺตุตฺเถ สามิภาเวน วิภตฺติวิปลฺลาโส กาตพฺโพติ ทสฺเสติฯ

11. ภทฺทวคฺคิยกถา

[36] ภทฺทํ รูปญฺจ จิตฺตญฺจ เอเตสมตฺถีติ ภทฺทกาฯ วคฺคพนฺธนํ วคฺโค อุตฺตรปทโลเปน, วคฺเคน จรนฺตีติ วคฺคิยาฯ ภทฺทกา จ เต วคฺคิยา จาติ ภทฺทวคฺคิยา กการโลเปนาติ อตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ภทฺทวคฺคิยา’’ติอาทิฯ ‘‘โวกาโร นิปาตมตฺโต’’ติ อิมินา ตุมฺหสทฺทสฺส จ โยวจนสฺส จ การิยภาวํ นิวตฺเตติฯ หีติ สจฺจํฯ เตติ ภทฺทวคฺคิยาฯ อิทนฺติ ปญฺจสีลรกฺขนํฯ ปุพฺพกมฺมนฺติ ปุพฺเพ อุปจิตํ กุสลกมฺมํฯ