จตฺตาโรปิ อธิฏฺฐหีติ สมฺพนฺโธ ฯ ยถาติ เยนากาเรน, อธิฏฺฐิยมาเนติ โยชนาฯ เอกสทิโสติ เอกํเสน สทิโสฯ อธิฏฺฐิเต ปตฺเตติ สมฺพนฺโธฯ ปตฺเตติ จ กรณตฺเถ ภุมฺมวจนํฯ ปตฺเตน ปฏิคฺคเหสีติ หิ อตฺโถฯ ปจฺจคฺเฆติ เอตฺถ เอกาโร สฺมิํวจนสฺส การิโยติ อาห ‘‘ปจฺจคฺฆสฺมิ’’นฺติฯ ปฏิ อคฺฆนฺติ ปทวิภาคํ กตฺวา ปฏิสทฺโท ปาเฏกฺกตฺโถ, ‘‘อคฺฆ’’นฺติ สามญฺญโต วุตฺเตปิ มหคฺฆตฺโถติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปาเฏกฺกํ มหคฺฆสฺมิ’’นฺติฯ อิมินา จตฺตาโร เอกโต หุตฺวา น มหคฺฆา โหนฺติ, ปาเฏกฺกํ ปน มหคฺฆา โหนฺตีติ ทสฺเสติฯ อถ วา สอุปสคฺโค ปจฺจคฺฆสทฺโท อภินวปริยาโยติ อาห ‘‘อภินเว’’ติฯ อภินโวติ จ อจิรตนวตฺถุสฺส นามํฯ อจิรตนวตฺถุ อจิรตนตฺตา อพฺภุณฺหํ วิย โหติ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘อพฺภุณฺเห’’ติฯ ‘‘ตงฺขเณ นิพฺพตฺตสฺมิ’’นฺติ อิมินา ตเมวตฺถํ วิภาเวติฯ ทฺเววาจิกาติปทสฺส สมาสวเสน จ ตทฺธิตวเสน จ นิปฺผนฺนภาวํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ทฺเว วาจา’’ติอาทิฯ ปตฺตาติ เอตฺถ เอโก อิติสทฺโท ลุตฺตนิทฺทิฏฺโฐฯ อิติ ตสฺมา ทฺเววาจิกาอิติ อตฺโถติ โยชนาฯ เตติ วาณิชาฯ อถาติ ตสฺมิํ กาเลฯ เตติ เกเสฯ เตสนฺติ วาณิชานํฯ ปริหรถาติ อตฺตโน อภิวาทนปจฺจุฏฺฐานฏฺฐานนฺติ ปฏิคฺคเหตฺวา, ปริจฺฉินฺทิตฺวา วา หรถาติ อตฺโถฯ เตติ วาณิชาฯ อมเตเนวาติ อมเตน อิว, อภิสิตฺตา อิวาติ โยชนาฯ

5. พฺรหฺมยาจนกถา

[7] ภควา อุปสงฺกมีติ สมฺพนฺโธฯ ตสฺมินฺติ อชปาลนิคฺโรเธฯ อาจิณฺณสมาจิณฺโณติ อาจริโต สมฺมาจริโต, น เอกสฺส พุทฺธสฺส อาจิณฺโณ, อถ โข สพฺพพุทฺธานํ อาจิณฺณสมาจิณฺโณ, อติอาจิณฺโณ นิจฺจาจิณฺโณติ อตฺโถฯ สงฺเขเปน วุตฺตมตฺถํ วิตฺถาเรนฺโต อาห ‘‘ชานนฺติ หี’’ติอาทิฯ ธมฺมเทสนนฺติ ภควโต ธมฺมเทสนํ, ธมฺมเทสนตฺถาย วา ภควนฺตํ, ภควนฺตํ วา ธมฺมเทสนํฯ ตโตติ ยาจนการณาฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ โลกสนฺนิวาโส พฺรหฺมครุโก ยสฺมา, อิติ ตสฺมา อุปฺปาเทสฺสนฺตีติ โยชนาฯ อิตีติอาทิ นิคมนํฯ