เมนู

10. ทสมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ

[727] ทสเม เอวาจาราติ เอตฺถ นิคฺคหิตโลปวเสน สนฺธีติ อาห ‘‘เอวํอาจารา’’ติฯ ‘‘ยาทิโส’’ติอาทินา เอวํสทฺทสฺส นิทสฺสนาทีสุ (อภิธานปฺปทีปิกายํ 1186 คาถายํ) เอกาทสสุ อตฺเถสุ อุปมตฺถํ ทสฺเสติฯ สพฺพตฺถาติ ‘‘เอวํสทฺทา เอวํสิโลกา’’ติ สพฺเพสุ ปเทสุฯ อุญฺญายาติ เอตฺถ โอการวิปรีโต อุกาโรติ อาห ‘‘อวญฺญายา’’ติฯ ‘‘นีจํ กตฺวา ชานนายา’’ติ อิมินา อวสทฺโท นีจตฺโถ, ญาธาตุ อวโพธนตฺโถติ ทสฺเสติฯ ‘‘ปริภวญฺญายา’’ติ วตฺตพฺเพ อุตฺตรปทโลปวเสน ‘‘ปริภเวนา’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ปริภวิตฺวา ชานเนนา’’ติฯ อกฺขนฺติยาติ เอตฺถ สหนขนฺติเยวาธิปฺเปตา, เนว อนุโลมขนฺติ, น ทิฏฺฐินิชฺฌานกฺขนฺตีติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อสหนตายา’’ติฯ เวภสฺสิยาติ เอตฺถ วิเสเสน ภาเสติ โอภาเสตีติ วิภาโส อานุภาโว, วิภาโส อิมสฺส สงฺฆสฺส อตฺถีติ วิภสฺโส สงฺโฆ, พหฺวตฺเถ จ อติสยตฺเถ จ สปจฺจโย โหติฯ กสฺมา? มนฺตุปจฺจยตฺถตฺตา ‘‘โลมโส’’ติอาทีสุ (ชา. 1.14.57) วิย, พหุอานุภาโว อติสยอานุภาโว สงฺโฆติ วุตฺตํ โหติ, สํโยคปรตฺตา อาการสฺส รสฺโสฯ วิภสฺสสฺส ภาโว เวภสฺสิยํ, พหุอานุภาโว อติสยอานุภาโวเยวฯ อิติ อิมมตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘พลวภสฺสภาเวนา’’ติฯ ตตฺถ พลวอิติ ปเทน มนฺตุอตฺเถ ปวตฺตสฺส สปฺปจฺจยสฺส พหฺวตฺถญฺจ อติสยตฺถญฺจ ทสฺเสติ, ภาวอิติ ปเทน ณิยปจฺจยสฺส ภาวตฺถํ, เอนอิติ ปเทน นิสฺสกฺกวจนสฺส กรณตฺเถ ปวตฺตภาวํ ทสฺเสติฯ ตเมวตฺถมาวิกโรนฺโต อาห ‘‘อตฺตโน พลวปฺปกาสเนนา’’ติฯ ตตฺถ อตฺตโนติ อตฺตสงฺขาตสฺส สงฺฆสฺสฯ พลวปฺปกาสเนนาติ พหุอานุภาวปฺปกาสเนน, อติสยอานุภาวปฺปกาสเนน วาฯ พลวปฺปกาสนํ นาม อตฺถโต ปเรสํ สมุตฺราสนเมวาติ อาห ‘‘สมุตฺราสเนนาติ อตฺโถ’’ติฯ

ทุพฺพลภาเวนาติ เอตฺถ ภาวอิติปเทน ณฺยปจฺจยสฺส ภาวตฺถํ, เอนอิติปเทน นิสฺสกฺกวจนสฺส กรณตฺถํ ทสฺเสตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ สพฺพตฺถาติ ‘‘อุญฺญายา’’ติอาทีสุ สพฺเพสุ ปเทสุฯ จสทฺโท ลุตฺตนิทฺทิฏฺโฐติ อาห ‘‘เอวํ สมุจฺจยตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ’’ติฯ วิวิจฺจถาติ เอตฺถ วีตฺยูปสคฺโค วินาสทฺทตฺโถ, วิจธาตุ สตฺตตฺโถติ อาห ‘‘วินา โหถา’’ติฯ ทสมํฯ

อนนฺตรา ปกฺขิปิตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ มหาวิภงฺคโต อาหริตานิ อิมานิ ตีณิ สิกฺขาปทานีติ โยชนาฯ นว ปฐมาปตฺติกา เวทิตพฺพาติ สมฺพนฺโธฯ สพฺเพปิ ธมฺมาติ โยชนาฯ เอตฺถาติ ‘‘อุทฺทิฏฺฐา โข’’ติอาทิปาเฐฯ ตํ ปนาติ ปกฺขมานตฺตํ ปนาติฯ

อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย

ภิกฺขุนิวิภงฺเค

สตฺตรสกวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

3. นิสฺสคฺคิยกณฺฑํ

1. ปฐมนิสฺสคฺคิยปาจิตฺติยสิกฺขาปท-อตฺถโยชนา

ติํส นิสฺสคฺคิยา เย ธมฺมา ภิกฺขุนีนํ ภควตา ปกาสิตา, เตสํ ธมฺมานํ ทานิ อิมสฺมิํ กาเล อยํ สํวณฺณนากฺกโม ภวตีติ โยชนาฯ

[733] ปฐเม อามตฺติกาปณนฺติ เอตฺถ อามตฺตสทฺโท ภาชนปริยาโยติ อาห ‘‘ภาชนานี’’ติฯ ภาชนานิ หิ อมนฺติ ปริภุญฺชิตพฺพภาวํ คจฺฉนฺตีติ ‘‘อมตฺตานี’’ติ วุจฺจนฺติฯ อมตฺตานิ วิกฺกิณนฺตีติ ‘‘อามตฺติกา’’ติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ตานี’’ติอาทิฯ เตสนฺติ อามตฺติกานํฯ ตํ วาติ อามตฺติกาปณํ วาฯ

[734] ‘‘สนฺนิธิ’’นฺติ อิมินา สํนิปุพฺโพ จิสทฺโท อุจินนตฺโถติ ทสฺเสติฯ หิสทฺโท วิเสสโชตโกฯ ตตฺถาติ มหาวิภงฺเคฯ อิธาติ ภิกฺขุนิวิภงฺเคฯ

อิทมฺปีติ อิทํ สิกฺขาปทมฺปิฯ ปิสทฺโท มหาวิภงฺคสิกฺขาปทํ อเปกฺขตีติฯ ปฐมํฯ