10. ปถวีขณนสิกฺขาปทํ

[86] ทสเม ภควา ทสฺเสตีติ โยชนาฯ เอตฺถาติ ปถวิยํฯ ตตฺถาติ เตสุ ปาสาณาทีสุฯ มุฏฺฐิปฺปมาณโตติ ขฏกปมาณโตฯ สาติ อทฑฺฒปถวีฯ หตฺถิกุจฺฉิยนฺติ เอวํนามเก ฐาเนฯ เอกปจฺฉิปูรํ ปถวินฺติ สมฺพนฺโธฯ เตสํเยวาติ อปฺปปํสุอปฺปมตฺติกาปทานํ เอวฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ เอตนฺติ เยภุยฺเยนปาสาณาทิปญฺจกํฯ ตนฺติ กุสีตํฯ อาณาเปตฺวาติ เอตฺถ ‘‘อาณ เปสเน’’ติ ธาตุปาเฐสุ วุตฺตตฺตา อาณธาตุเยว เปสนสงฺขาตํ เหตฺวตฺถํ วทติ, น ณาเปปจฺจโย, โส ปน ธาตฺวตฺเถเยว วตฺตติฯ น หิ ตสฺส วิสุํ วุตฺโต อภิเธยฺโย อตฺถิ ธาตฺวตฺถโต อญฺญสฺส อภิเธยฺยสฺสาภาวาฯ ตาวาติ ปฐมํ ปาฬิมุตฺตกวินิจฺฉยสฺส, ตโต วาฯ

โปกฺขรํ ปทุมํ เนตีติ โปกฺขรณีฯ ‘‘โสเธนฺเตหี’’ติ ปทํ ‘‘อุสฺสิญฺจิตุํ อปเนตุ’’นฺติ ปเทสุ ภาวกตฺตาฯ โยติ ‘‘ตนุกทฺทโม’’ติ ปเทน โยเชตพฺโพฯ โย ตนุกทฺทโมติ หิ อตฺโถฯ กุเฏหีติ ฆเฏหิฯ อุสฺสิญฺจิตุนฺติ อุกฺขิปิตฺวา, อุทฺธริตฺวา วา สิญฺจิตุํฯ ตตฺราติ สุกฺขกทฺทเม, ‘‘โย’’ติ ปเท อวยวีอาธาโรฯ โยติ สุกฺขกทฺทโมฯ

ตฏนฺติ กูลํฯ อุทกสามนฺตาติ อุทกสฺส สมีเปฯ โอมกจตุมาสนฺติ จตุมาสโต อูนกํฯ โอวฏฺฐนฺติ เทเวน โอวสฺสิตํ โหติ สเจติ โยชนาฯ ปตตีติ ตฏํ ปตติฯ อุทเกเยวาติ ปกติอุทเกเยวฯ อุทกสฺสาติ วสฺโสทกสฺสฯ ตตฺถาติ ปาสาณปิฏฺฐิยํฯ ปฐมเมวาติ โสณฺฑิขณนโต ปฐมํ เอวฯ อุทเก ปริยาทิณฺเณติ อุทเก สุกฺเขฯ ปจฺฉาติ อุทกปูรโต ปจฺฉาฯ ตตฺถาติ โสณฺฑิยํฯ อุทเกเยวาติ มูลอุทเกเยวฯ อุทกนฺติ อาคนฺตุกอุทกํฯ อลฺลียตีติ ปิฏฺฐิปาสาเณ ลคฺคติฯ ตมฺปีติ สุขุมรชมฺปิฯ อกตปพฺภาเรติ วฬญฺเชน อกเต ปพฺภาเรฯ อุปจิกาหิ วมียติ, ฆรโคฬิกาทโย วา สตฺเต วมตีติ วมฺมิโกฯ