เมนู

3. ขมฺภกตวคฺค-อตฺถโยชนา

[596] ขมฺโภ กโต เยนาติ ขมฺภกโตฯ ขมฺโภติ จ ปฏิพทฺโธฯ กตฺถ ปฏิพทฺโธติ อาห ‘‘กฏิยํ หตฺถํ ฐเปตฺวา’’ติฯ สสีสํ อวคุณฺฐยติ ปริเวฐตีติ โอคุณฺฐิโตติ อาห ‘‘สสีสํ ปารุโต’’ติฯ

[600] อุทฺธํ เอกา โกฏิ อิมิสฺสา คมนายาติ อุกฺกุฏิกาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อุกฺกุฏิกา วุจฺจตี’’ติอาทิฯ เอตฺถาติ ‘‘อุกฺกุฏิกายา’’ติปเทฯ

[601] หตฺถปลฺลตฺถีกทุสฺสปลฺลตฺถีเกสุ ทฺวีสุ ทุสฺสปลฺลตฺถิเก อาโยคปลฺลตฺถีกาปิ สงฺคหํ คจฺฉตีติ อาห ‘‘อาโยคปลฺลตฺถิกาปิ ทุสฺสปลฺลตฺถิกา เอวา’’ติฯ

[602] สติยา อุปฏฺฐานํ สกฺกจฺจนฺติ อาห ‘‘สติํอุปฏฺฐเปตฺวา’’ติฯ

[603] ปิณฺฑปาตํ เทนฺเตปีติ ปิณฺฑปาตํ ปตฺเต ปกฺขิปนฺเตปิฯ ปตฺเต สญฺญา ปตฺตสญฺญา, สา อสฺสตฺถีติ ปตฺตสญฺญีฯ ‘‘กตฺวา’’ ติอิมินา กิริยาวิเสสนภาวํ ทสฺเสติฯ

[604] สมสูปกํ ปิณฺฑปาตนฺติ เอตฺถ สูปปิณฺฑปาตานํ สมอุปฑฺฒภาวํ อาสงฺกา ภเวยฺยาติ อาห ‘‘สมสูปโก นามา’’ติอาทิฯ ยตฺถาติ ปิณฺฑปาเตฯ ภตฺตสฺส จตุตฺถภาคปมาโณ สูโป โหติ, โส ปิณฺฑปาโต สมสูปโก นามาติ โยชนาฯ โอโลณี จ สากสูเปยฺยญฺจ มจฺฉรโส จ มํสรโส จาติ ทฺวนฺโทฯ ตตฺถ โอโลณีติ เอกา พฺยญฺชนวิกติฯ สากสูเปยฺยนฺติ สูปสฺส หิตํ สูเปยฺยํ, สากเมว สูเปยฺยํ สากสูเปยฺยํฯ อิมินา สพฺพาปิ สากสูเปยฺยพฺยญฺชนวิกติ คหิตาฯ มจฺฉรสมํสรสาทีนีติ เอตฺถ อาทิสทฺเทน อวเสสา สพฺพาปิ พฺยญฺชนวิกติ สงฺคหิตาฯ ตํ สพฺพํ รสานํ รโส รสรโสติ กตฺวา ‘‘รสรโส’’ติ วุจฺจติฯ

[605] สมปุณฺณํ สมภริตนฺติ เววจนเมวฯ ถูปํ กโต ถูปีกโตติ อตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ถูปีกโต นามา’’ติอาทิฯ

ตตฺถาติ ‘‘ถูปีกต’’นฺติอาทิวจเนฯ เตสนฺติ อภยตฺเถรติปิฏกจูฬนาคตฺเถรานํฯ อิติ ปุจฺฉิํสุ, เตสญฺจ เถรานํ วาทํ อาโรเจสุนฺติ โยชนาฯ เถโรติ จูฬสุมนตฺเถโรฯ เอตสฺสาติ ติปิฏกจูฬนาคตฺเถรสฺส สตฺตกฺขตฺตุนฺติ สตฺต วาเรฯ กุโตติ กสฺสาจริยสฺส สนฺติกาฯ ตสฺมาติ ยสฺมา ยาวกาลิเกน ปริจฺฉินฺโน, ตสฺมาฯ อามิสชาติกํ ยาคุภตฺตํ วา ผลาผลํ วาติ โยชนาฯ ตญฺจ โขติ ตญฺจ สมติตฺถิกํฯ อิตเรน ปนาติ นาธิฏฺฐานุปเคน ปตฺเตน ปนฯ ยํ ปูวอุจฺฉุขณฺฑผลาผลาทิ เหฏฺฐา โอโรหติ, ตํ ปูวอุจฺฉุขณฺฑผลาผลาทีติ โยชนาฯ ปูววฏํสโกติ เอตฺถ วฏํสโกติ อุตฺตํโสฯ โส หิ อุทฺธํ ตสียเต อลงฺกรียเตติ วฏํโสติ วุจฺจติ อุการสฺส วการํ, ตการสฺส จ ฏการํ กตฺวา, โสเยว วฏํสโก, มุทฺธนิ ปิลนฺธิโต เอโก อลงฺการวิเสโสฯ ปูวเมว ตํสทิสตฺตา ปูววฏํสโก, ตํฯ ปุปฺผวฏํสโก จ ตกฺโกลกฏุกผลาทิวฏํสโก จาติ ทฺวนฺโท, เตฯ

อิธาติ อิมสฺมิํ สิกฺขาปเทฯ นนุ สพฺพถูปีกเตสุ ปฏิคฺคหณสฺส อกปฺปิยตฺตา ปริภุญฺชนมฺปิ น วฏฺฏตีติ อาห ‘‘สพฺพตฺถ ปนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ ถูปีกเตสูติฯ ตติโย วคฺโคฯ

4. สกฺกจฺจวคฺค-อตฺถโยชนา

[608] ตตฺถ ตตฺถาติ ตสฺมิํ ตสฺมิํ ฐาเนฯ โอธินฺติ อวธิํ มริยาทํฯ

[610] ถูปกโตติ ถูปเมว ถูปกํ, ตโต ถูปกโตติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘มตฺถกโต’’ติฯ

[611] มาฆาตสมยาทีสูติ ‘‘ปาเณ มา ฆาเตถา’’ติ ราชาโน เภริํ จราเปนฺติ เอตฺถาติ มาฆาโต, โสเยว สมโย มาฆาตสมโยฯ อาทิสทฺเทน อญฺญํ ปฏิจฺฉนฺนการณํ คเหตพฺพํฯ

[615] เตสนฺติ มยูรณฺฑกุกฺกุฏณฺฑานนฺติฯ จตุตฺโถ วคฺโคฯ