เมนู

‘‘อาราม’’นฺติ สามญฺญโต วุตฺเตปิ อารญฺญกเสนาสนสฺส อาราโม เอว อธิปฺเปโตติ อาห ‘‘อารญฺญกเสนาสนารามญฺจา’’ติฯ ตสฺสาติ อารญฺญกเสนาสนารามสฺสฯ ‘‘กสฺมา’’ติ ปุจฺฉาย ‘‘ปฏิโมจนตฺถ’’นฺติ วิสชฺชนาย สเมตุํ สมฺปทานตฺเถ นิสฺสกฺกวจนํ กาตพฺพํฯ กิมตฺถนฺติ หิ อตฺโถฯ ปฏิโมจนตฺถนฺติ ตทตฺเถ ปจฺจตฺตวจนํฯ ปฏิโมจนสงฺขาตาย อตฺถายาติ หิ อตฺโถฯ อตฺถสทฺโท จ ปโยชนวาจโกฯ ปโยชนายาติ หิ อตฺโถฯ อถ วา ‘‘ปฏิโมจนตฺถ’’นฺติ วิสชฺชนายํฯ ‘‘กสฺมา’’ติ ปุจฺฉาย สเมตุํ นิสฺสกฺกตฺเถ ปจฺจตฺตวจนํ กาตพฺพํฯ ปฏิโมจนสงฺขาตา อตฺถาติ หิ อตฺโถฯ อตฺถสทฺโท จ การณวาจโกฯ การณาติ หิ อตฺโถฯ เอวญฺหิ ปุจฺฉาวิสชฺชนานํ ปุพฺพาปรสมสงฺขาโต วิจโย หาโร ปริปุณฺโณ โหตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ อมฺหากนฺติ ขาทนียโภชนียปฏิหรนฺตานํ อมฺหากํฯ อมฺเหติ โจรสงฺขาเต อมฺเหฯ

‘‘ตสฺสา’’ติ ปทสฺสตฺถํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘เอติสฺสา ยาคุยา’’ติฯ อญฺญานิปีติ ปฏิสํวิทิตกุลโต อญฺญานิปิ กุลานิฯ เตนาติ ปฏิสํวิทิตกุเลนฯ กุรุนฺทิวาเท ยาคุยา ปฏิสํวิทิตํ กตฺวา ยาคุํ อคฺคเหตฺวา ปูวาทีนิ อาหรนฺติ, วฏฺฏตีติ อธิปฺปาโยฯ

[575] เอกสฺสาติ ภิกฺขุสฺสฯ ตสฺสาติ ปฏิสํวิทิตภิกฺขุสฺส, จตุนฺนํ วา ปญฺจนฺนํ วา ภิกฺขูนํ อตฺถายาติ โยชนาฯ อญฺเญสมฺปีติ จตุปญฺจภิกฺขุโต อญฺเญสมฺปิฯ อธิกเมวาติ ปริภุตฺตโต อติเรกเมวฯ ยํ ปนาติ ขาทนียโภชนียํ ปน, ยมฺปิ ขาทนียโภชนียํ วนโต อาหริตฺวา เทนฺตีติ โยชนาฯ ‘‘ตตฺถชาตก’’นฺติ เอตฺถ ตสทฺทสฺส วิสยํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘อาราเม’’ติฯ อญฺเญน ทินฺนนฺติ สมฺพนฺโธฯ นฺติ มูลขาทนียาทิํฯ ปฏิสํวิทิตนฺติ ปฏิกจฺเจว สุฏฺฐุ ชานาปิตนฺติ อตฺโถติฯ จตุตฺถํฯ

อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย

ปาฏิเทสนียวณฺณนาย

โยชนา สมตฺตาฯ

7. เสขิยกณฺฑํ

1. ปริมณฺฑลวคฺค-อตฺถโยชนา

สิกฺขิตสิกฺเขน ตีสุ สิกฺขาสุ จตูหิ มคฺเคหิ สิกฺขิตสิกฺเขน ตาทินา อฏฺฐหิ โลกธมฺเมหิ อกมฺปิยฏฺเฐน ตาทินา, อิฏฺฐานิฏฺเฐสุ วา อวิการฏฺเฐน ตาทินา ภควตา ยานิ สิกฺขาปทานิ ‘‘เสขิยานี’’ติ ภาสิตานิ, ทานิ เตสมฺปิ สิกฺขาปทานํ อยมฺปิ วณฺณนากฺกโม ภวตีติ โยชนาฯ

[576] ตตฺถาติ เสขิยสิกฺขาปเทสุ, อตฺโถ เอวํ เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ ‘‘สมนฺตโต’’ติอิมินา ปริตฺยูปสคฺคสฺสตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘นาภิมณฺฑลํ ชาณุมณฺฑล’’นฺติ เอตฺถ อุทฺธํสทฺโท จ อโธสทฺโท จ อชฺฌาหริตพฺโพติ อาห ‘‘อุทฺธ’’นฺติอาทิฯ อฏฺฐงฺคุลมตฺตนฺติ ภาวนปุํสกํ, นิวาเสตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธฯ ตโตติ อฏฺฐงฺคุลมตฺตโตฯ ยถา ปฏิจฺฉนฺนํ โหติ, เอวํ นิวาเสนฺตสฺสาติ โยชนาฯ ตตฺริทํ ปมาณนฺติ ตสฺส นิวาสนสฺส อิทํ ปมาณํฯ ตาทิสสฺสาติ ทีฆโต มุฏฺฐิปญฺจกสฺส ติริยํ อฑฺฒเตยฺยหตฺถสฺส นิวาสนสฺสฯ ชาณุมณฺฑลํ ปฏิจฺฉาทนตฺถํ วฏฺฏตีติ โยชนาฯ ตตฺถาติ จีวเรสุฯ น ติฏฺฐตีติ วิรฬตฺตา น ติฏฺฐติฯ ติฏฺฐตีติ ฆนตฺตา ติฏฺฐติฯ

นิวาเสนฺตสฺส จาติเอตฺถ จสทฺโท อวธารณตฺโถ, นิวาเสนฺตสฺเสวาติ อตฺโถฯ เกวลํ เอวํ นิวาเสนฺตสฺเสว ทุกฺกฏํ น โหติ, อถ โข ตถา นิวาเสนฺตสฺสาปิ ทุกฺกฏเมวาติ โยชนาฯ เย ปน นิวาสนโทสาติ สมฺพนฺโธฯ อญฺเญติ ปุรโต จ ปจฺฉโต จ โอลมฺเพตฺวา นิวสนโต อญฺเญ เต สพฺเพติ สพฺเพ เต นิวาสนโทสาฯ เอตฺถาติ อิมสฺมิํ วิภงฺเคฯ ตตฺเถวาติ ขนฺธเกเยวฯ

อสญฺจิจฺจ นิวาเสนฺตสฺส อนาปตฺตีติ สมฺพนฺโธฯ เอเสว นโย ‘‘อสติยา’’ติ เอตฺถาปิฯ อชานนฺตสฺสาติ เอตฺถ อชานนํ ทุวิธํ นิวาสนวตฺตสฺส อชานนํ, อารูฬฺโหรูฬฺหภาวสฺส อชานนนฺติฯ