8. ภูตาโรจนสิกฺขาปทํ

[67] อฏฺฐเม ตตฺถาติ จตุตฺถปาราชิกสิกฺขาปเทฯ อิธาติ ภูตาโรจนสิกฺขาปเทฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ปยุตฺตวาจาติ ปจฺจเยหิ ยุตฺตา วาจาฯ ตถาติ ตโต คุณาโรจนการณา, อริยา สาทิยิํสูติ โยชนาฯ

ยตสทฺทานํ นิจฺจสมฺพนฺธตฺตา วุตฺตํ ‘‘เย’’ติอาทิฯ สพฺเพปีติ ปุถุชฺชนาริยาปิฯ ภูตนฺติ วิชฺชมานํฯ กสฺมา สพฺเพปิ ปฏิชานิํสุ, นนุ อริเยหิ อตฺตโน คุณานํ อนาโรจิตตฺตา น ปฏิชานิตพฺพนฺติ อาห ‘‘อริยานมฺปี’’ติอาทิฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ อริยานมฺปิ อพฺภนฺตเร อุตฺตริมนุสฺสธมฺโม ยสฺมา ภูโต โหติ, ตสฺมา สพฺเพปิ ‘‘ภูตํ ภควา’’ติ ปฏิชานิํสูติ โยชนาฯ ยสฺมา ภาสิโต วิย โหติ, ตสฺมาติ โยชนาฯ อริยา ปฏิชานิํสูติ สมฺพนฺโธฯ อนาทีนวทสฺสิโนติ โทสสฺส อทสฺสนธมฺมาฯ เตหีติ อริเยหิ, ภาสิโตติ สมฺพนฺโธฯ ยํ ปิณฺฑปาตํ อุปฺปาเทสุนฺติ โยชนาฯ อญฺเญติ ปุถุชฺชนาฯ สพฺพสงฺคาหิเกเนวาติ สพฺเพสํ ปุถุชฺชนาริยานํ สงฺคหเณ ปวตฺเตเนวฯ สิกฺขาปทวิภงฺเคปีติ สิกฺขาปทสฺส ปทภาชนิเยปิฯ ตตฺถาติ จตุตฺถปาราชิเกฯ อิธาติ อิมสฺมิํ สิกฺขาปเทฯ

[77] อุตฺตริมนุสฺสธมฺมเมว สนฺธาย วุตฺตํ, น สุตาทิคุณนฺติ อตฺโถฯ อนฺตรา วาติ ปรินิพฺพานกาลโต อญฺญสฺมิํ กาเล วาฯ อติกฑฺฒิยมาเนนาติ อตินิปฺปีฬิยมาเนนฯ อุมฺมตฺตกสฺสาติ อิทํ ปนาติ เอตฺถ อิติ-สทฺโท อาทฺยตฺโถฯ เตน ‘‘ขิตฺตจิตฺตสฺสา’’ติอาทิํ สงฺคณฺหาติฯ ทิฏฺฐิสมฺปนฺนานนฺติ มคฺคปญฺญาย, ผลปญฺญาย จ สมฺปนฺนานํฯ อนาปตฺตีติ ปาจิตฺติยาปตฺติยา อนาปตฺติ น วตฺตพฺพา, อาปตฺติเยว โหติ, ตสฺมา ‘‘อุมฺมตฺตกสฺส อนาปตฺตี’’ติ น วตฺตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยติฯ อฏฺฐมํฯ

9. ทุฏฺฐุลฺลาโรจนสิกฺขาปทํ

[78] นวเม ตตฺราติ ตสฺสํ ‘‘ทุฏฺฐุลฺลา นามา’’ติอาทิปาฬิยํ, ตาสุ วา ปาฬิอฏฺฐกถาสุฯ วิจารณาติ วีมํสนาฯ อุปสมฺปนฺนสทฺเทติ อุปสมฺปนฺนสทฺทตฺถภาเว ฯ เอตฺถ หิ สทฺเท วุจฺจมาเน อวินาภาวโต สทฺเทน อตฺโถปิ วุตฺโต, วินาปิ ภาวปจฺจเยน ภาวตฺถสฺส ญาตพฺพตฺตา ภาโวปิ คเหตพฺโพ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘อุปสมฺปนฺนสทฺทตฺถภาเว’’ติฯ เอเสว นโย ‘‘ทุฏฺฐุลฺลสทฺเท’’ติ เอตฺถาปิฯ เอตํ ปริมาณํ ยสฺสาติ เอตํ, ‘‘เตรส สงฺฆาทิเสสา’’ติ วจนํฯ เอตํ เอว วตฺตพฺพํ, น ‘‘จตฺตาริ จ ปาราชิกานี’’ติ อิทนฺติ อตฺโถฯ ตตฺถาติ ปาฬิยํฯ กสฺสจิ วิมติ ภเวยฺย, กิํ ภเวยฺยาติ โยชนาฯ อาปตฺติํ อาโรเจนฺเตน อกฺโกสนฺตสฺส สมานตฺตา วุตฺตํ ‘‘เอวํ สตี’’ติอาทิฯ ปาจิตฺติยเมว จาติ จสทฺโท พฺยติเรกตฺโถ, น ทุกฺกฏํ อาปชฺชตีติ อตฺโถฯ หีติ สจฺจํฯ เอตนฺติ ปาจิตฺติยาปชฺชนตํ, ‘‘อสุทฺโธ โหติ…เป.… โอมสวาทสฺสา’’ติ วจนํ วา, วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ เอตฺถาติ ปาฬิยํฯ อฏฺฐกถาจริยาเวติ เอตฺถ เอวกาโร อฏฺฐานโยโค, ปมาณนฺติ เอตฺถ โยเชตพฺโพ, การณเมวาติ อตฺโถฯ เตน วุตฺตํ ‘‘น อญฺญา วิจารณา’’ติฯ อถ วา อญฺญาติ สามฺยตฺเถ ปจฺจตฺตวจนเมตํ, น อญฺเญสํ วิจารณา ปมาณนฺติ อตฺโถฯ เอวญฺหิ สติ เอวกาโร ฐานโยโควฯ ปุพฺเพปิ จาติ คนฺถารมฺภกาเลปิ จฯ

เอตนฺติ อฏฺฐกถาจริยานํ ปมาณตํฯ สํวรตฺถาย เอว, อนาปชฺชนตฺถาย เอว จ อนุญฺญาตนฺติ โยชนาฯ เตนาห ‘‘น ตสฺส’’ตฺยาทิฯ ตสฺมาติ ยสฺมา ภิกฺขุภาโว นาม น อตฺถิ, ตสฺมา สุวุตฺตเมวาติ สมฺพนฺโธฯ

[80] สาติ ภิกฺขุสมฺมุติ, สงฺเฆน กาตพฺพาติ โยชนาฯ กตฺถจีติ กิสฺมิญฺจิ ฐาเนฯ อิธาติ อิมสฺมิํ สิกฺขาปเทฯ ‘‘วุตฺตตฺตา’’ติ ปทํ ‘‘กาตพฺพา’’ติ ปเท เหตุฯ เอสาติ เอโส ภิกฺขุฯ หิเตสิตายาติ หิตสฺส เอสิตาย, อตฺถสฺส อิจฺฉตายาติ อตฺโถฯ

[82] เสสานีติ อาทิมฺหิ ปญฺจสิกฺขาปทโต เสสานิ อุปริ ปญฺจ สิกฺขาปทานิฯ อสฺสาติ อนุปสมฺปนฺนสฺสฯ ฆเฏตฺวาติ สมฺพนฺธํ กตฺวาติฯ นวมํฯ