โลหิตํ ตุณฺฑํ เอติสฺสาติ โลหิตตุณฺฑิกาฯ ปิฬยติ วิพาธยตีติ ปิฬกาฯ อา ภุโส อสุจิํ สวติ ปคฺฆราเปตีติ อสฺสาโวติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อสุจิปคฺฆรณ’’นฺติฯ อริสญฺจ ภคนฺทรา จ มธุเมโห จฯ อาทิสทฺเทน ทุนฺนามกาทโย สงฺคณฺหาติฯ ตตฺถ อริ วิย อีสติ อภิภวตีติ อริสํฯ ภคํ วุจฺจติ วจฺจมคฺคํ, ตํ ทรติ ผาเลตีติ ภคนฺทรา, คูถสมีเป ชาโต วณวิเสโสฯ มธุ วิย มุตฺตาทิํ มิหติ เสจตีติ มธุเมโห, โส อาพาโธ มุตฺตเมโห สุกฺกเมโห รตฺตเมโหติ อเนกวิโธฯ ถุลฺลสทฺโท มหนฺตปริยาโยติ อาห ‘‘มหา’’ติฯ อฏฺฐมํฯ

9. วสฺสิกสาฏิกสิกฺขาปทํ

[542] นวเม วสฺเส วสฺสกาเล อธิฏฺฐาตพฺพาติ วสฺสิกา, วสฺสิกา จ สา สาฏิกา เจติ วสฺสิกสาฏิกาติฯ นวมํฯ

10. นนฺทตฺเถรสิกฺขาปทํ

[547] ทสเม ‘‘จตูหิ องฺคุเลหี’’ติ อิมินา จตุโร องฺคุลา จตุรงฺคุลาติ อสมาหารทิคุํ ทสฺเสติฯ อูนกปฺปมาโณติ ภควโต ลามกปมาโณฯ อิมินา โอมกสทฺทสฺส ลามกตฺถํ ทสฺเสตีติ ทฏฺฐพฺพนฺติฯ ทสมํฯ

รตนวคฺโค นวโมฯ

อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย

ขุทฺทกวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

6. ปาฏิเทสนียกณฺฑํ

1. ปฐมปาฏิเทสนียสิกฺขาปท-อตฺถโยชนา

ขุทฺทกานํ อนนฺตรา ปาฏิเทสนียา เย ธมฺมา สงฺคีติกาเรหิ ฐปิตา, อิทานิ เตสํ ธมฺมานํ อยํ วณฺณนา ภวตีติ โยชนาฯ

[552] ปฐมปาฏิเทสนีเย ตาว อตฺโถ เอวํ เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ ปฏิอาคมนกาเลติ ปิณฺฑาย จรณฏฺฐานโต ปกฺกมิตฺวา, ปฏินิวตฺติตฺวา วา อาคมนกาเลฯ สพฺเพวาติ เอตฺถ นิคฺคหีตโลปวเสน สนฺธิ โหตีติ อาห ‘‘สพฺพเมวา’’ติฯ ‘‘กมฺปมานา’’ติ อิมินา ปปุพฺพวิธธาตุยา กมฺปนตฺถํ ทสฺเสติฯ อเปหีติ เอตฺถ อปปุพฺพอิธาตุ คตฺยตฺโถติ อาห ‘‘อปคจฺฉา’’ติฯ

[553] ปฏิเทเสตพฺพาการํ ทสฺเสติ อเนนาติ ปฏิเทเสตพฺพาการทสฺสนํฯ ทฺวินฺนํ สทฺทานํ ปริยายภาวํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘รถิกาติ รจฺฉา’’ติฯ รถสฺส หิตา รถิกาฯ ณฺยปจฺจเย กเต ‘‘รจฺฉา’’ติ (โมคฺคลฺลาเน 4.72 สุตฺเต) วุจฺจติฯ รจฺฉนฺตเรน อนิพฺพิทฺธา รจฺฉา พฺยูโห นามาติ อาห ‘‘อนิพฺพิชฺฌิตฺวา’’ติอาทิฯ พฺยูเหติ สมฺปิณฺเฑติ ชเน อญฺญตฺถ คนฺตุมปทานวเสนาติ พฺยูโหฯ สิงฺฆาฏกํ นาม มคฺคสนฺธีติ อาห ‘‘มคฺคสโมธานฏฺฐาน’’นฺติฯ สิงฺฆติ มคฺคสโมธานํ กโรติ เอตฺถาติ สิงฺฆาฏกํฯ เอเตสูติ รถิกาทีสุฯ เอเสว นโยติ ทุกฺกฏปาฏิเทสนีเย อติทิสติฯ หีติ สจฺจํฯ ‘‘วจนโต’’ติ ปทํ ‘‘เวทิตพฺโพ’’ติ ปเท ญาปกเหตุฯ ททมานาย ภิกฺขุนิยา วเสนาติ โยชนาฯ เอตฺถาติ สิกฺขาปเทฯ ตสฺมาติ ยสฺมา อปมาณํ, ตสฺมาฯ

อิทนฺติ วจนํ วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ สมฺภินฺเน เอกรเส กาลิกตฺตเยติ โยชนาฯ

[556] ‘‘ทาเปตี’’ติ เหตุตฺถกิริยาย การิตกตฺตุการิตกมฺมานิ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘อญฺญาติกาย อญฺเญน เกนจี’’ติฯ อญฺเญนาติ อตฺตนา อญฺเญนฯ ‘‘ตาย เอว วา ภิกฺขุนิยา อญฺเญน วา เกนจี’’ติ ปทานิ ‘‘ปฏิคฺคหาเปตฺวา’’ติปเท การิตกมฺมานีติฯ ปฐมํฯ

2. ทุติยปาฏิเทสนียสิกฺขาปทํ

[558] ทุติเย ปุริมสิกฺขาปเทน อาปตฺติ อนฺตรฆรตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ อิมินา สิกฺขาปเทน อาปตฺติ ภเวยฺย โวสาสมานตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ เทนฺติยา ปน เนว อิมินา, น ปุริเมน อาปตฺติ อญฺญสฺส ภตฺตตฺตาติ อธิปฺปาโยติฯ ทุติยํฯ

3. ตติยปาฏิเทสนียสิกฺขาปทํ

[562] ตติเย ‘‘อุภโต’’ติ เอตฺถ กรณตฺเถ โตติ อาห ‘‘ทฺวีหี’’ติฯ ‘‘อุภโตปสนฺน’’นฺติ พฺยาโสปิ สมาโสปิ ยุตฺโตเยว, สมาเส โตปจฺจยสฺส อโลโป โหติฯ ‘‘อุภโต’’ติปทสฺส สรูปํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘อุปาสเกนปิ อุปาสิกายปี’’ติฯ กสฺมา อุภโต ปสนฺนํ โหตีติ อาห ‘‘ตสฺมิํ กิรา’’ติอาทิฯ ยสฺมา ตสฺมิํ กุเล…เป.… โสตาปนฺนาเยว โหนฺติ กิร, ตสฺมา ‘‘อุภโตปสนฺน’’นฺติ วุตฺตํ โหติฯ ‘‘สเจปี’’ติ เอตฺถ ปิสทฺเทน อสีติโกฏิธนโต อธิกมฺปิ สมฺปิณฺเฑติฯ หายนสฺส การณํ ทสฺเสติ ‘‘ยสฺมา’’ติอาทินาฯ

[569] ‘‘ฆรโต นีหริตฺวา’’ติ เอตฺถ ‘‘นีหริตฺวา’’ติ ปทสฺส กมฺมํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘อาสนสาลํ วา วิหารํ วา’’ติฯ ‘‘อาเนตฺวา’’ติอิมินา นีปุพฺพหรธาตุยา อตฺถํ ทสฺเสติฯ ทฺวาเรติ อตฺตโน เคหทฺวาเรติฯ ตติยํฯ

4. จตุตฺถปาฏิเทสนียสิกฺขาปทํ

[570] จตุตฺเถ อวรุทฺธสทฺโท ปริรุทฺธสทฺทสฺส ปริยาโยติ อาห ‘‘ปริรุทฺธา โหนฺตี’’ติฯ อารญฺญกสฺส เสนาสนสฺส ปริสมนฺตโต รุทฺธา อาวุตา โหนฺตีติ อตฺโถฯ

[573] ‘‘ปญฺจนฺน’’นฺติ นิทฺธารเณ สามิวจนภาวญฺจ ‘‘ยํกิญฺจี’’ติ นิทฺธารณีเยน สมฺพนฺธิตพฺพภาวญฺจ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘ปญฺจสุ สหธมฺมิเกสุ ยํ กิญฺจี’’ติฯ ‘‘เปเสตฺวา ขาทนียํ โภชนียํ อาหริสฺสามี’’ติอิมินา ปฏิสํวิทิตาการทสฺสนํฯ