8. อุปสฺสุติสิกฺขาปทํ

[471] อฏฺฐเม ‘‘อธิกรณชาตาน’’นฺติ เอตฺถ อธิกรณสฺส ปกรณโต วิวาทาธิกรณภาวญฺจ วิเสสนปรปทภาวญฺจ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อุปฺปนฺนวิวาทาธิกรณาน’’นฺติฯ ตตฺถ อุปฺปนฺนสทฺเทน ชาตสทฺทสฺสตฺถํ ทสฺเสติ ฯ วิวาทสทฺเทน อธิกรณสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ สุยฺยตีติ สุติ วจนํ, สุติยา สมีปํ อุปสฺสุติ ฐานนฺติ อตฺถํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘สุติสมีป’’นฺติฯ ‘‘สมีป’’นฺติ อิมินา อุปสทฺทสฺสตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘ยตฺถา’’ติอาทินา ‘‘อุปสฺสุตี’’ติ เอตฺถ อุปสทฺทสฺส ปธานตฺตา ตสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ฐาเนฯ มนฺเตนฺตนฺติ เอตฺถ อุปโยควจนสฺส ภุมฺมตฺเถ อธิปฺเปตตฺตา วุตฺตํ ‘‘มนฺตยมาเน’’ติฯ

[473] ‘‘วูปสมิสฺสามี’’ติ เอตฺถ อิธาตุยา คตฺยตฺถํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘วูปสมํ คมิสฺสามี’’ติฯ อการกภาวนฺติ นิทฺโทสภาวํฯ โสตุกามตาย คมนวเสน สิยา กิริยนฺติ โยชนาฯ ปรโตปิ เอเสว นโยติฯ อฏฺฐมํฯ

9. กมฺมปฏิพาหนสิกฺขาปทํ

[474] นวเม มยนฺติ ฉพฺพคฺคิยนามกา อมฺเหฯ กตตฺตาติ กมฺมานํ กตตฺตาฯ ธมฺโมติ ภูโต สภาโวฯ เอเตสูติ จตูสุ สงฺฆกมฺเมสูติฯ นวมํฯ

10. ฉนฺทํ อทตฺวาคมนสิกฺขาปทํ

[481] ทสเม โจเทติ ปรสฺส โทสํ อาโรเปตีติ โจทโกฯ เตน จ โจทเกน โจเทตพฺโพ โทสํ อาโรเปตพฺโพติ จุทิโต, โสเยว จุทิตโก, เตน จฯ ‘‘อนุวิชฺชโกติ จ วินยธโรฯ โส หิ โจทกจุทิตกานํ มตํ อนุมิเนตฺวา วิทติ ชานาตีติ อนุวิชฺชโกฯ เอตฺตาวตาปีติ เอตฺตเกนปิ ปมาเณนาติฯ ทสมํฯ

11. ทุพฺพลสิกฺขาปทํ

[484] เอกาทสเม ‘‘อลชฺชีตา’’ติอาทีสุ (ปริ. 295) วิย ยการโลเปน นิทฺเทโสติ อาห ‘‘ยถามิตฺตตายา’’ติฯ ‘‘โย โย’’ติ อิมินา ยถาสทฺทสฺส วิจฺฉตฺถํ ทสฺเสติฯ ยถาวุฑฺฒนฺติอาทีสุ (จูฬว. 311 อาทโย) วิย โย โย มิตฺโต ‘‘ยถามิตฺต’’นฺติ วจนตฺโถ กาตพฺโพฯ สพฺพปเทสูติ ‘‘ยถาสนฺทิฏฺฐตา’’ติอาทีสุ สพฺเพสุ ปเทสูติฯ เอกาทสมํฯ

12. ปริณามนสิกฺขาปทํ

[489] ทฺวาทสเม ยนฺติ ปทตฺถวินิจฺฉยตฺถสงฺขาตํ ยํ วจนํฯ ตตฺถาติ ติํสกกณฺเฑฯ อิธาติ ทฺเวนวุติกณฺเฑ, สิกฺขาปเท วาฯ ปุคฺคลสฺสาติ ปรปุคฺคลสฺสาติฯ ทฺวาทสมํฯ

สหธมฺมิกวคฺโค อฏฺฐโมฯ

9. รตนวคฺโค

1. อนฺเตปุรสิกฺขาปท-อตฺถโยชนา

[494] ราชวคฺคสฺส ปฐเม ปริตฺตโกติ คุเณน ขุทฺทโกฯ ปาสาทวรสทฺทสฺส อุปริสทฺเทน สมฺพนฺธิตพฺพภาวํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘ปาสาทวรสฺส อุปริ คโต’’ติฯ อิมินา ปาสาทวรสฺส อุปริ อุปริปาสาทวรํ, ตํ คโต อุปคโตติ อุปริปาสาทวรคโตติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ อยฺยานนฺติ ภิกฺขูนํฯ ‘‘การณา’’ติ อิมินา ‘‘วาหสา’’ติ ปทสฺสตฺถํ ทสฺเสติฯ เตหีติ อยฺเยหิฯ

[497] อนฺตรนฺติ ขณํ, โอกาสํ วา วิวรํ วาฯ ฆาเตตุนฺติ หนิตุํฯ อิจฺฉตีติ อิมินา ปตฺถธาตุยา ยาจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘ราชนฺเตปุรํ หตฺถิสมฺมทฺท’’นฺติอาทีสุ วจนตฺโถ เอวํ เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ หตฺถิสมฺมทฺทนฺติ หตฺถิสมฺพาธฏฺฐานํฯ อสฺเสหิ สมฺมทฺโท เอตฺถาติ อสฺสสมฺมทฺโทฯ รเถหิ สมฺมทฺโท เอตฺถาติ รถสมฺมทฺโทติ วจนตฺถํ อติทิสนฺโต อาห ‘‘เอเสว นโย’’ติฯ ‘‘สมฺมตฺต’’นฺติ ปฐมกฺขเรน ปาฐสฺส สมฺพาธสฺส อวาจกตฺตา วุตฺตํ ‘‘ตํ น คเหตพฺพ’’นฺติฯ ตตฺถาติ ปาเฐฯ ‘‘หตฺถีนํ สมฺมทฺท’’นฺติ อิมินา อุตฺตรปทสฺส สมฺมทฺทนํ สมฺมทฺทนฺติ ภาวตฺถํ ทสฺเสติ, ปุริมปเทน ฉฏฺฐีสมาสญฺจฯ ปุริมปาเฐ ปน อุตฺตรปทสฺส อธิกรณตฺถญฺจ ปุพฺพปเทน ตติยาสมาสญฺจ ทสฺเสติฯ พาหิรตฺถสมาโสติปิ วุจฺจติฯ