อถ โข เต ปญฺจ ราชาโน จนฺทนงฺคลิกํ อุปาสกํ ปญฺจหิ อุตฺตราสงฺเคหิ อจฺฉาเทสุํฯ อถ โข จนฺทนงฺคลิโก อุปาสโก เตหิ ปญฺจหิ อุตฺตราสงฺเคหิ ภควนฺตํ อจฺฉาเทสีติฯ

3. โทณปากสุตฺตํ

[124 . สาวตฺถินิทานํฯ เตน โข ปน สมเยน ราชา ปเสนทิ โกสโล โทณปากกุรํ [โทณปากสุทํ (สี.), โทณปากํ สุทํ (ปี.)] ภุญฺชติฯ อถ โข ราชา ปเสนทิ โกสโล ภุตฺตาวี มหสฺสาสี เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ

อถ โข ภควา ราชานํ ปเสนทิํ โกสลํ ภุตฺตาวิํ มหสฺสาสิํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ คาถํ อภาสิ –

‘‘มนุชสฺส สทา สตีมโต,

มตฺตํ ชานโต ลทฺธโภชเน;

ตนุกสฺส [ตนุ ตสฺส (สี. ปี.)] ภวนฺติ เวทนา,

สณิกํ ชีรติ อายุปาลย’’นฺติฯ

เตน โข ปน สมเยน สุทสฺสโน มาณโว รญฺโญ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส ปิฏฺฐิโต ฐิโต โหติฯ อถ โข ราชา ปเสนทิ โกสโล สุทสฺสนํ มาณวํ อามนฺเตสิ – ‘‘เอหิ ตฺวํ, ตาต สุทสฺสน, ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ ปริยาปุณิตฺวา มม ภตฺตาภิหาเร (ภตฺตาภิหาเร) [( ) สี. สฺยา. กํ. ปี. โปตฺถเกสุ นตฺถิ] ภาสฯ อหญฺจ เต เทวสิกํ กหาปณสตํ (กหาปณสตํ) [( ) สี. สฺยา. กํ. โปตฺถเกสุ นตฺถิ] นิจฺจํ ภิกฺขํ ปวตฺตยิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ เทวา’’ติ โข สุทสฺสโน มาณโว รญฺโญ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส ปฏิสฺสุตฺวา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ ปริยาปุณิตฺวา รญฺโญ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส ภตฺตาภิหาเร สุทํ ภาสติ –

‘‘มนุชสฺส สทา สตีมโต,

มตฺตํ ชานโต ลทฺธโภชเน;

ตนุกสฺส ภวนฺติ เวทนา,

สณิกํ ชีรติ อายุปาลย’’นฺติฯ

อถ โข ราชา ปเสนทิ โกสโล อนุปุพฺเพน นาฬิโกทนปรมตาย [นาฬิโกทนมตฺตาย (ก.)] สณฺฐาสิฯ อถ โข ราชา ปเสนทิ โกสโล อปเรน สมเยน สุสลฺลิขิตคตฺโต ปาณินา คตฺตานิ อนุมชฺชนฺโต ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ – ‘‘อุภเยน วต มํ โส ภควา อตฺเถน อนุกมฺปิ – ทิฏฺฐธมฺมิเกน เจว อตฺเถน สมฺปรายิเกน จา’’ติฯ

4. ปฐมสงฺคามสุตฺตํ

[125] สาวตฺถินิทานํฯ อถ โข ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต จตุรงฺคินิํ เสนํ สนฺนยฺหิตฺวา ราชานํ ปเสนทิํ โกสลํ อพฺภุยฺยาสิ เยน กาสิฯ อสฺโสสิ โข ราชา ปเสนทิ โกสโล – ‘‘ราชา กิร มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต จตุรงฺคินิํ เสนํ สนฺนยฺหิตฺวา มมํ อพฺภุยฺยาโต เยน กาสี’’ติฯ อถ โข ราชา ปเสนทิ โกสโล จตุรงฺคินิํ เสนํ สนฺนยฺหิตฺวา ราชานํ มาคธํ อชาตสตฺตุํ เวเทหิปุตฺตํ ปจฺจุยฺยาสิ เยน กาสิฯ อถ โข ราชา จ มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ราชา จ ปเสนทิ โกสโล สงฺคาเมสุํฯ ตสฺมิํ โข ปน สงฺคาเม ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ราชานํ ปเสนทิํ โกสลํ ปราเชสิฯ ปราชิโต จ ราชา ปเสนทิ โกสโล สกเมว [สงฺคามา (ก.)] ราชธานิํ สาวตฺถิํ ปจฺจุยฺยาสิ [ปายาสิ (สี. ปี.)]ฯ

อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สาวตฺถิํ ปิณฺฑาย ปวิสิํสุฯ สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ –

‘‘อิธ, ภนฺเต, ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต จตุรงฺคินิํ เสนํ สนฺนยฺหิตฺวา ราชานํ ปเสนทิํ โกสลํ อพฺภุยฺยาสิ เยน กาสิฯ อสฺโสสิ โข, ภนฺเต, ราชา ปเสนทิ โกสโล – ‘ราชา กิร มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต จตุรงฺคินิํ เสนํ สนฺนยฺหิตฺวา มมํ อพฺภุยฺยาโต เยน กาสี’ติฯ