‘‘ตสฺมา หเว โลกวิทู สุเมโธ,

โลกนฺตคู วุสิตพฺรหฺมจริโย;

โลกสฺส อนฺตํ สมิตาวิ ญตฺวา,

นาสีสติ โลกมิมํ ปรญฺจา’’ติฯ

7. นนฺทสุตฺตํ

[108] เอกมนฺตํ ฐิโต โข นนฺโท เทวปุตฺโต ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ –

‘‘อจฺเจนฺติ กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย,

วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺติ;

เอตํ ภยํ มรเณ เปกฺขมาโน,

ปุญฺญานิ กยิราถ สุขาวหานี’’ติฯ

‘‘อจฺเจนฺติ กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย,

วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺติ;

เอตํ ภยํ มรเณ เปกฺขมาโน,

โลกามิสํ ปชเห สนฺติเปกฺโข’’ติฯ

8. นนฺทิวิสาลสุตฺตํ

[109] เอกมนฺตํ ฐิโต โข นนฺทิวิสาโล เทวปุตฺโต ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ –

‘‘จตุจกฺกํ นวทฺวารํ, ปุณฺณํ โลเภน สํยุตํ;

ปงฺกชาตํ มหาวีร, กถํ ยาตฺรา ภวิสฺสตี’’ติฯ

‘‘เฉตฺวา นทฺธิํ วรตฺตญฺจ, อิจฺฉาโลภญฺจ ปาปกํ;

สมูลํ ตณฺหมพฺพุยฺห, เอวํ ยาตฺรา ภวิสฺสตี’’ติฯ

9. สุสิมสุตฺตํ

[110] สาวตฺถินิทานํ ฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ ภควา เอตทโวจ – ‘‘ตุยฺหมฺปิ โน, อานนฺท, สาริปุตฺโต รุจฺจตี’’ติ?

‘‘กสฺส หิ นาม, ภนฺเต, อพาลสฺส อทุฏฺฐสฺส อมูฬฺหสฺส อวิปลฺลตฺถจิตฺตสฺส อายสฺมา สาริปุตฺโต น รุจฺเจยฺย? ปณฺฑิโต, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโต ฯ มหาปญฺโญ, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ ปุถุปญฺโญ, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ หาสปญฺโญ [หาสุปญฺโญ (สี.)], ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ ชวนปญฺโญ, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ ติกฺขปญฺโญ, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ นิพฺเพธิกปญฺโญ, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ อปฺปิจฺโฉ, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ สนฺตุฏฺโฐ, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ ปวิวิตฺโต, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ อสํสฏฺโฐ, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ อารทฺธวีริโย, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ วตฺตา, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ วจนกฺขโม, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ โจทโก, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ ปาปครหี, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ กสฺส หิ นาม, ภนฺเต, อพาลสฺส อทุฏฺฐสฺส อมูฬฺหสฺส อวิปลฺลตฺถจิตฺตสฺส อายสฺมา สาริปุตฺโต น รุจฺเจยฺยา’’ติ?

‘‘เอวเมตํ , อานนฺท, เอวเมตํ, อานนฺท! กสฺส หิ นาม, อานนฺท, อพาลสฺส อทุฏฺฐสฺส อมูฬฺหสฺส อวิปลฺลตฺถจิตฺตสฺส สาริปุตฺโต น รุจฺเจยฺย? ปณฺฑิโต, อานนฺท, สาริปุตฺโตฯ มหาปญฺโญ, อานนฺท, สาริปุตฺโตฯ ปุถุปญฺโญ, อานนฺท, สาริปุตฺโตฯ หาสปญฺโญ, อานนฺท, สาริปุตฺโตฯ ชวนปญฺโญ, อานนฺท, สาริปุตฺโตฯ ติกฺขปญฺโญ, อานนฺท, สาริปุตฺโตฯ นิพฺเพธิกปญฺโญ, อานนฺท, สาริปุตฺโตฯ อปฺปิจฺโฉ, อานนฺท, สาริปุตฺโตฯ สนฺตุฏฺโฐ, อานนฺท, สาริปุตฺโตฯ ปวิวิตฺโต, อานนฺท, สาริปุตฺโตฯ อสํสฏฺโฐ, อานนฺท, สาริปุตฺโตฯ อารทฺธวีริโย, อานนฺท, สาริปุตฺโตฯ วตฺตา, อานนฺท, สาริปุตฺโตฯ วจนกฺขโม, อานนฺท, สาริปุตฺโต ฯ โจทโก, อานนฺท, สาริปุตฺโตฯ ปาปครหี, อานนฺท, สาริปุตฺโตฯ กสฺส หิ นาม, อานนฺท, อพาลสฺส อทุฏฺฐสฺส อมูฬฺหสฺส อวิปลฺลตฺถจิตฺตสฺส สาริปุตฺโต น รุจฺเจยฺยา’’ติ?

อถ โข สุสิโม [สุสีโม (สี.)] เทวปุตฺโต อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส วณฺเณ ภญฺญมาเน มหติยา เทวปุตฺตปริสาย ปริวุโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิฯ เอกมนฺตํ ฐิโต โข สุสิโม เทวปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ –

‘‘เอวเมตํ , ภควา, เอวเมตํ, สุคตฯ กสฺส หิ นาม, ภนฺเต, อพาลสฺส อทุฏฺฐสฺส อมูฬฺหสฺส อวิปลฺลตฺถจิตฺตสฺส อายสฺมา สาริปุตฺโต น รุจฺเจยฺย? ปณฺฑิโต, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ มหาปญฺโญ, ภนฺเต, ปุถุปญฺโญ, ภนฺเต, หาสปญฺโญ, ภนฺเต, ชวนปญฺโญ, ภนฺเต, ติกฺขปญฺโญ, ภนฺเต, นิพฺเพธิกปญฺโญ, ภนฺเต, อปฺปิจฺโฉ, ภนฺเต, สนฺตุฏฺโฐ, ภนฺเต, ปวิวิตฺโต, ภนฺเต, อสํสฏฺโฐ, ภนฺเต, อารทฺธวีริโย, ภนฺเต, วตฺตา, ภนฺเต, วจนกฺขโม, ภนฺเต, โจทโก, ภนฺเต, ปาปครหี, ภนฺเต, อายสฺมา สาริปุตฺโตฯ กสฺส หิ นาม, ภนฺเต, อพาลสฺส อทุฏฺฐสฺส อมูฬฺหสฺส อวิปลฺลตฺถจิตฺตสฺส อายสฺมา สาริปุตฺโต น รุจฺเจยฺย?

‘‘อหมฺปิ หิ, ภนฺเต, ยญฺญเทว เทวปุตฺตปริสํ อุปสงฺกมิํ, เอตเทว พหุลํ สทฺทํ สุณามิ – ‘ปณฺฑิโต อายสฺมา สาริปุตฺโต; มหาปญฺโญ อายสฺมา, ปุถุปญฺโญ อายสฺมา, หาสปญฺโญ อายสฺมา, ชวนปญฺโญ อายสฺมา, ติกฺขปญฺโญ อายสฺมา, นิพฺเพธิกปญฺโญ อายสฺมา, อปฺปิจฺโฉ อายสฺมา, สนฺตุฏฺโฐ อายสฺมา, ปวิวิตฺโต อายสฺมา, อสํสฏฺโฐ อายสฺมา, อารทฺธวีริโย อายสฺมา, วตฺตา อายสฺมา, วจนกฺขโม อายสฺมา, โจทโก อายสฺมา, ปาปครหี อายสฺมา สาริปุตฺโต’ติ ฯ กสฺส หิ นาม, ภนฺเต, อพาลสฺส อทุฏฺฐสฺส อมูฬฺหสฺส อวิปลฺลตฺถจิตฺตสฺส อายสฺมา สาริปุตฺโต น รุจฺเจยฺยา’’ติ?

อถ โข สุสิมสฺส เทวปุตฺตสฺส เทวปุตฺตปริสา อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส วณฺเณ ภญฺญมาเน อตฺตมนา ปมุทิตา ปีติโสมนสฺสชาตา อุจฺจาวจา วณฺณนิภา อุปทํเสติฯ

‘‘เสยฺยถาปิ นาม มณิ เวฬุริโย สุโภ ชาติมา อฏฺฐํโส สุปริกมฺมกโต ปณฺฑุกมฺพเล นิกฺขิตฺโต ภาสเต จ ตปเต จ วิโรจติ จ; เอวเมวํ สุสิมสฺส เทวปุตฺตสฺส เทวปุตฺตปริสา อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส วณฺเณ ภญฺญมาเน อตฺตมนา ปมุทิตา ปีติโสมนสฺสชาตา อุจฺจาวจา วณฺณนิภา อุปทํเสติฯ

‘‘เสยฺยถาปิ นาม นิกฺขํ ชมฺโพนทํ ทกฺขกมฺมารปุตฺตอุกฺกามุขสุกุสลสมฺปหฏฺฐํ ปณฺฑุกมฺพเล นิกฺขิตฺตํ ภาสเต จ ตปเต จ วิโรจติ จ; เอวเมวํ สุสิมสฺส เทวปุตฺตสฺส เทวปุตฺตปริสา อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส วณฺเณ ภญฺญมาเน อตฺตมนา ปมุทิตา ปีติโสมนสฺสชาตา อุจฺจาวจา วณฺณนิภา อุปทํเสติฯ

‘‘เสยฺยถาปิ นาม สรทสมเย วิทฺเธ วิคตวลาหเก เทเว รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ โอสธิตารกา ภาสเต จ ตปเต จ วิโรจติ จ; เอวเมวํ สุสิมสฺส เทวปุตฺตสฺส เทวปุตฺตปริสา อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส วณฺเณ ภญฺญมาเน อตฺตมนา ปมุทิตา ปีติโสมนสฺสชาตา อุจฺจาวจา วณฺณนิภา อุปทํเสติฯ

‘‘เสยฺยถาปิ นาม สรทสมเย วิทฺเธ วิคตวลาหเก เทเว อาทิจฺโจ นภํ อพฺภุสฺสกฺกมาโน [อพฺภุสฺสุกฺกมาโน (สี. สฺยา. กํ. ปี.), อพฺภุคฺคมมาโน (ที. นิ. 2.258)] สพฺพํ อากาสคตํ ตมคตํ อภิวิหจฺจ ภาสเต จ ตปเต จ วิโรจติ จ; เอวเมวํ สุสิมสฺส เทวปุตฺตสฺส เทวปุตฺตปริสา อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส วณฺเณ ภญฺญมาเน อตฺตมนา ปมุทิตา ปีติโสมนสฺสชาตา อุจฺจาวจา วณฺณนิภา อุปทํเสติฯ

อถ โข สุสิโม เทวปุตฺโต อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ อารพฺภ ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ –

‘‘ปณฺฑิโตติ สมญฺญาโต, สาริปุตฺโต อโกธโน;

อปฺปิจฺโฉ โสรโต ทนฺโต, สตฺถุวณฺณาภโต อิสี’’ติฯ

อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ อารพฺภ สุสิมํ เทวปุตฺตํ คาถาย ปจฺจภาสิ –

‘‘ปณฺฑิโตติ สมญฺญาโต, สาริปุตฺโต อโกธโน;

อปฺปิจฺโฉ โสรโต ทนฺโต, กาลํ กงฺขติ สุทนฺโต’’ [กาลํ กงฺขติ ภตโก สุทนฺโต (สี.), กาลํ กงฺขติ ภาวิโต สุทนฺโต (สฺยา. กํ.), กาลํ กงฺขติ ภติโก สุทนฺโต (ปี.)] ติฯ

10. นานาติตฺถิยสาวกสุตฺตํ

[111] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ อถ โข สมฺพหุลา นานาติตฺถิยสาวกา เทวปุตฺตา อสโม จ สหลิ [สหลี (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] จ นีโก [นิงฺโก (สี. ปี.), นิโก (สฺยา. กํ.)] จ อาโกฏโก จ เวคพฺภริ จ [เวฏมฺพรี จ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] มาณวคามิโย จ อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ เวฬุวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐํสุฯ เอกมนฺตํ ฐิโต โข อสโม เทวปุตฺโต ปูรณํ กสฺสปํ อารพฺภ ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ –

‘‘อิธ ฉินฺทิตมาริเต, หตชานีสุ กสฺสโป;

น ปาปํ สมนุปสฺสติ, ปุญฺญํ วา ปน อตฺตโน;

ส เว วิสฺสาสมาจิกฺขิ, สตฺถา อรหติ มานน’’นฺติฯ

อถ โข สหลิ เทวปุตฺโต มกฺขลิํ โคสาลํ อารพฺภ ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ –

‘‘ตโปชิคุจฺฉาย สุสํวุตตฺโต,

วาจํ ปหาย กลหํ ชเนน;

สโมสวชฺชา วิรโต สจฺจวาที,

น หิ นูน ตาทิสํ กโรติ [น ห นุน ตาที ปกโรติ (สี. สฺยา. กํ.)] ปาป’’นฺติฯ

อถ โข นีโก เทวปุตฺโต นิคณฺฐํ นาฏปุตฺตํ [นาถปุตฺตํ (สี.)] อารพฺภ ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ –

‘‘เชคุจฺฉี นิปโก ภิกฺขุ, จาตุยามสุสํวุโต;

ทิฏฺฐํ สุตญฺจ อาจิกฺขํ, น หิ นูน กิพฺพิสี สิยา’’ติฯ

อถ โข อาโกฏโก เทวปุตฺโต นานาติตฺถิเย อารพฺภ ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ –

‘‘ปกุธโก กาติยาโน นิคณฺโฐ,

เย จาปิเม มกฺขลิปูรณาเส;

คณสฺส สตฺถาโร สามญฺญปฺปตฺตา,

น หิ นูน เต สปฺปุริเสหิ ทูเร’’ติฯ

อถ โข เวคพฺภริ เทวปุตฺโต อาโกฏกํ เทวปุตฺตํ คาถาย ปจฺจภาสิ –

‘‘สหาจริเตน [สหารเวนาปิ (ก. สี.), สคารเวนาปิ (ปี.)] ฉโว สิคาโล [สิงฺคาโล (ก.)],

น โกตฺถุโก สีหสโม กทาจิ;

นคฺโค มุสาวาที คณสฺส สตฺถา,

สงฺกสฺสราจาโร น สตํ สริกฺโข’’ติฯ