‘‘ปุญฺญํ วต ปสวิ พหุํ, สปฺปญฺโญ วตายํ อุปาสโก;

โย จีราย อทาสิ จีวรํ, สพฺพโยเคหิ วิปฺปมุตฺติยา’’ติ [วิปฺปมุตฺตายาติ (สฺยา. กํ.)]ฯ

12. อาฬวกสุตฺตํ

[246] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา อาฬวิยํ วิหรติ อาฬวกสฺส ยกฺขสฺส ภวเนฯ อถ โข อาฬวโก ยกฺโข เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘นิกฺขม, สมณา’’ติฯ ‘‘สาธาวุโส’’ติ ภควา นิกฺขมิฯ ‘‘ปวิส, สมณา’’ติฯ ‘‘สาธาวุโส’’ติ ภควา ปาวิสิฯ ทุติยมฺปิ โข อาฬวโก ยกฺโข ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘นิกฺขม, สมณา’’ติฯ ‘‘สาธาวุโส’’ติ ภควา นิกฺขมิฯ ‘‘ปวิส, สมณา’’ติฯ ‘‘สาธาวุโส’’ติ ภควา ปาวิสิฯ ตติยมฺปิ โข อาฬวโก ยกฺโข ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘นิกฺขม, สมณา’’ติฯ ‘‘สาธาวุโส’’ติ ภควา นิกฺขมิฯ ‘‘ปวิส, สมณา’’ติฯ ‘‘สาธาวุโส’’ติ ภควา ปาวิสิฯ จตุตฺถมฺปิ โข อาฬวโก ยกฺโข ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘นิกฺขม, สมณา’’ติฯ ‘‘น ขฺวาหํ ตํ, อาวุโส, นิกฺขมิสฺสามิฯ ยํ เต กรณียํ ตํ กโรหี’’ติฯ ‘‘ปญฺหํ ตํ, สมณ, ปุจฺฉิสฺสามิฯ สเจ เม น พฺยากริสฺสสิ, จิตฺตํ วา เต ขิปิสฺสามิ, หทยํ วา เต ผาเลสฺสามิ, ปาเทสุ วา คเหตฺวา ปารคงฺคาย ขิปิสฺสามี’’ติฯ ‘‘น ขฺวาหํ ตํ, อาวุโส, ปสฺสามิ สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย, เย เม จิตฺตํ วา ขิเปยฺย หทยํ วา ผาเลยฺย, ปาเทสุ วา คเหตฺวา ปารคงฺคาย ขิเปยฺยฯ อปิ จ ตฺวํ, อาวุโส, ปุจฺฉ ยทา กงฺขสี’’ติ [(อถ โข อาฬวโก ยกฺโข ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิฯ) (สี.)]ฯ

‘‘กิํสูธ วิตฺตํ ปุริสสฺส เสฏฺฐํ, กิํสุ สุจิณฺณํ สุขมาวหาติ;

กิํสุ หเว สาทุตรํ รสานํ, กถํชีวิํ ชีวิตมาหุ เสฏฺฐ’’นฺติฯ

‘‘สทฺธีธ วิตฺตํ ปุริสฺส เสฏฺฐํ, ธมฺโม สุจิณฺโณ สุขมาวหาติ;

สจฺจํ หเว สาทุตรํ รสานํ, ปญฺญาชีวิํ ชีวิตมาหุ เสฏฺฐ’’นฺติฯ

‘‘กถํสุ ตรติ โอฆํ, กถํสุ ตรติ อณฺณวํ;

กถํสุ ทุกฺขมจฺเจติ, กถํสุ ปริสุชฺฌตี’’ติฯ

‘‘สทฺธาย ตรติ โอฆํ, อปฺปมาเทน อณฺณวํ;

วีริเยน ทุกฺขมจฺเจติ, ปญฺญาย ปริสุชฺฌตี’’ติฯ

‘‘กถํสุ ลภเต ปญฺญํ, กถํสุ วินฺทเต ธนํ;

กถํสุ กิตฺติํ ปปฺโปติ, กถํ มิตฺตานิ คนฺถติ;

อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ, กถํ เปจฺจ น โสจตี’’ติฯ

‘‘สทฺทหาโน อรหตํ, ธมฺมํ นิพฺพานปตฺติยา;

สุสฺสูสํ [สุสฺสูสา (สี. ปี.)] ลภเต ปญฺญํ, อปฺปมตฺโต วิจกฺขโณฯ

‘‘ปติรูปการี ธุรวา, อุฏฺฐาตา วินฺทเต ธนํ;

สจฺเจน กิตฺติํ ปปฺโปติ, ททํ มิตฺตานิ คนฺถติ;

อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ, เอวํ เปจฺจ น โสจติฯ

‘‘ยสฺเสเต จตุโร ธมฺมา, สทฺธสฺส ฆรเมสิโน;

สจฺจํ ทมฺโม ธิติ จาโค, ส เว เปจฺจ น โสจติฯ

‘‘อิงฺฆ อญฺเญปิ ปุจฺฉสฺสุ, ปุถู สมณพฺราหฺมเณ;

ยทิ สจฺจา ทมฺมา จาคา, ขนฺตฺยา ภิยฺโยธ วิชฺชตี’’ติฯ

‘‘กถํ นุ ทานิ ปุจฺเฉยฺยํ, ปุถู สมณพฺราหฺมเณ;

โยหํ [โสหํ (สี.), สฺวาหํ (ก.)] อชฺช ปชานามิ, โย อตฺโถ สมฺปรายิโกฯ

‘‘อตฺถาย วต เม พุทฺโธ, วาสายาฬวิมาคมา [มาคโต (ปี. ก.)];

โยหํ [โสหํ (สี.)] อชฺช ปชานามิ, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํฯ

‘‘โส อหํ วิจริสฺสามิ, คามา คามํ ปุรา ปุรํ;

นมสฺสมาโน สมฺพุทฺธํ, ธมฺมสฺส จ สุธมฺมต’’นฺติฯ

ยกฺขสํยุตฺตํ สมตฺตํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

อินฺทโก สกฺก สูจิ จ, มณิภทฺโท จ สานุ จ;

ปิยงฺกร ปุนพฺพสุ สุทตฺโต จ, ทฺเว สุกฺกา จีรอาฬวีติ ทฺวาทสฯ

11. สกฺกสํยุตฺตํ

1. ปฐมวคฺโค