เมนู

‘‘อลทฺธา ตตฺถ อสฺสาทํ, วายเสตฺโต อปกฺกเม;

กาโกว เสลมาสชฺช, นิพฺพิชฺชาเปม โคตมา’’ติฯ

5. มารธีตุสุตฺตํ

[161] อถ โข มาโร ปาปิมา ภควโต สนฺติเก อิมา นิพฺเพชนียา คาถาโย อภาสิตฺวา ตมฺหา ฐานา อปกฺกมฺม ภควโต อวิทูเร ปถวิยํ ปลฺลงฺเกน นิสีทิ ตุณฺหีภูโต มงฺกุภูโต ปตฺตกฺขนฺโธ อโธมุโข ปชฺฌายนฺโต อปฺปฏิภาโน กฏฺเฐน ภูมิํ วิลิขนฺโตฯ อถ โข ตณฺหา จ อรติ จ รคา จ มารธีตโร เยน มาโร ปาปิมา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา มารํ ปาปิมนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิํสุ –

‘‘เกนาสิ ทุมฺมโน ตาต, ปุริสํ กํ นุ โสจสิ;

มยํ ตํ ราคปาเสน, อารญฺญมิว กุญฺชรํ;

พนฺธิตฺวา อานยิสฺสาม, วสโค เต ภวิสฺสตี’’ติฯ

‘‘อรหํ สุคโต โลเก, น ราเคน สุวานโย;

มารเธยฺยํ อติกฺกนฺโต, ตสฺมา โสจามหํ ภุส’’นฺติฯ

อถ โข ตณฺหา จ อรติ จ รคา จ มารธีตโร เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘ปาเท เต, สมณ, ปริจาเรมา’’ติฯ อถ โข ภควา น มนสากาสิ, ยถา ตํ อนุตฺตเร อุปธิสงฺขเย วิมุตฺโตฯ

อถ โข ตณฺหา จ อรติ จ รคา จ มารธีตโร เอกมนฺตํ อปกฺกมฺม เอวํ สมจินฺเตสุํ – ‘‘อุจฺจาวจา โข ปุริสานํ อธิปฺปายาฯ ยํนูน มยํ เอกสตํ เอกสตํ กุมาริวณฺณสตํ อภินิมฺมิเนยฺยามา’’ติฯ อถ โข ตณฺหา จ อรติ จ รคา จ มารธีตโร เอกสตํ เอกสตํ กุมาริวณฺณสตํ อภินิมฺมินิตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘ปาเท เต, สมณ, ปริจาเรมา’’ติฯ ตมฺปิ ภควา น มนสากาสิ, ยถา ตํ อนุตฺตเร อุปธิสงฺขเย วิมุตฺโตฯ

อถ โข ตณฺหา จ อรติ จ รคา จ มารธีตโร เอกมนฺตํ อปกฺกมฺม เอวํ สมจินฺเตสุํ – ‘‘อุจฺจาวจา โข ปุริสานํ อธิปฺปายา ฯ ยํนูน มยํ เอกสตํ เอกสตํ อวิชาตวณฺณสตํ อภินิมฺมิเนยฺยามา’’ติฯ

อถ โข ตณฺหา จ อรติ จ รคา จ มารธีตโร เอกสตํ เอกสตํ อวิชาตวณฺณสตํ อภินิมฺมินิตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘ปาเท เต, สมณ, ปริจาเรมา’’ติฯ ตมฺปิ ภควา น มนสากาสิ, ยถา ตํ อนุตฺตเร อุปธิสงฺขเย วิมุตฺโตฯ

อถ โข ตณฺหา จ…เป.… ยํนูน มยํ เอกสตํ เอกสตํ สกิํ วิชาตวณฺณสตํ อภินิมฺมิเนยฺยามาติฯ อถ โข ตณฺหา จ…เป.… สกิํ วิชาตวณฺณสตํ อภินิมฺมินิตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘ปาเท เต, สมณ, ปริจาเรมา’’ติฯ ตมฺปิ ภควา น มนสากาสิ, ยถา ตํ อนุตฺตเร อุปธิสงฺขเย วิมุตฺโตฯ

อถ โข ตณฺหา จ…เป.… ยํนูน มยํ เอกสตํ เอกสตํ ทุวิชาตวณฺณสตํ อภินิมฺมิเนยฺยามาติฯ อถ โข ตณฺหา จ…เป.… ทุวิชาตวณฺณสตํ อภินิมฺมินิตฺวา เยน ภควา…เป.… ยถา ตํ อนุตฺตเร อุปธิสงฺขเย วิมุตฺโตฯ อถ โข ตณฺหา จ…เป.… มชฺฌิมิตฺถิวณฺณสตํ อภินิมฺมิเนยฺยามาติฯ อถ โข ตณฺหา จ…เป.… มชฺฌิมิตฺถิวณฺณสตํ อภินิมฺมินิตฺวา…เป.… อนุตฺตเร อุปธิสงฺขเย วิมุตฺโตฯ

อถ โข ตณฺหา จ…เป.… มหิตฺถิวณฺณสตํ อภินิมฺมิเนยฺยามาติ ฯ อถ โข ตณฺหา จ…เป.… มหิตฺถิวณฺณสตํ อภินิมฺมินิตฺวา เยน ภควา…เป.… อนุตฺตเร อุปธิสงฺขเย วิมุตฺโตฯ อถ โข ตณฺหา จ อรติ จ รคา จ มารธีตโร เอกมนฺตํ อปกฺกมฺม เอตทโวจุํ – สจฺจํ กิร โน ปิตา อโวจ –

‘‘อรหํ สุคโต โลเก, น ราเคน สุวานโย;

มารเธยฺยํ อติกฺกนฺโต, ตสฺมา โสจามหํ ภุส’’นฺติฯ

‘‘ยญฺหิ มยํ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา อวีตราคํ อิมินา อุปกฺกเมน อุปกฺกเมยฺยาม หทยํ วาสฺส ผเลยฺย, อุณฺหํ โลหิตํ วา มุขโต อุคฺคจฺเฉยฺย, อุมฺมาทํ วา ปาปุเณยฺย จิตฺตกฺเขปํ วาฯ เสยฺยถา วา ปน นโฬ หริโต ลุโต อุสฺสุสฺสติ วิสุสฺสติ มิลายติ; เอวเมว อุสฺสุสฺเสยฺย วิสุสฺเสยฺย มิลาเยยฺยา’’ติฯ

อถ โข ตณฺหา จ อรติ จ รคา จ มารธีตโร เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐํสุฯ เอกมนฺตํ ฐิตา โข ตณฺหา มารธีตา ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ –

‘‘โสกาวติณฺโณ นุ วนมฺหิ ฌายสิ,

วิตฺตํ นุ ชีโน อุท ปตฺถยาโน;

อาคุํ นุ คามสฺมิมกาสิ กิญฺจิ,

กสฺมา ชเนน น กโรสิ สกฺขิํ;

สกฺขี น สมฺปชฺชติ เกนจิ เต’’ติฯ

‘‘อตฺถสฺส ปตฺติํ หทยสฺส สนฺติํ,

เชตฺวาน เสนํ ปิยสาตรูปํ;

เอโกหํ [เอกาหํ (สฺยา. กํ. ปี. ก.)] ฌายํ สุขมนุโพธิํ,

ตสฺมา ชเนน น กโรมิ สกฺขิํ;

สกฺขี น สมฺปชฺชติ เกนจิ เม’’ติฯ

อถ โข อรติ [อรติ จ (ก.)] มารธีตา ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ –

‘‘กถํ วิหารีพหุโลธ ภิกฺขุ,

ปญฺโจฆติณฺโณ อตรีธ ฉฏฺฐํ;

กถํ ฌายิํ [กถํ ฌายํ (สฺยา. กํ. ปี.), กถชฺฌายํ (ก.)] พหุลํ กามสญฺญา,

ปริพาหิรา โหนฺติ อลทฺธ โย ต’’นฺติฯ

‘‘ปสฺสทฺธกาโย สุวิมุตฺตจิตฺโต,

อสงฺขราโน สติมา อโนโก;

อญฺญาย ธมฺมํ อวิตกฺกฌายี,

น กุปฺปติ น สรติ น ถิโน [น กุปฺปตี นสฺสรตี น ถีโน (สี.)]

‘‘เอวํวิหารีพหุโลธ ภิกฺขุ,

ปญฺโจฆติณฺโณ อตรีธ ฉฏฺฐํ;

เอวํ ฌายิํ พหุลํ กามสญฺญา,

ปริพาหิรา โหนฺติ อลทฺธ โย ต’’นฺติฯ

อถ โข รคา [รคาจ (ก.)] มารธีตา ภควโต สนฺติเก คาถาย อชฺฌภาสิ –

‘‘อจฺเฉชฺช ตณฺหํ คณสงฺฆจารี,

อทฺธา จริสฺสนฺติ [ตริสฺสนฺติ (สี.)] พหู จ สทฺธา;

พหุํ วตายํ ชนตํ อโนโก,

อจฺเฉชฺช เนสฺสติ มจฺจุราชสฺส ปาร’’นฺติฯ

‘‘นยนฺติ เว มหาวีรา, สทฺธมฺเมน ตถาคตา;

ธมฺเมน นยมานานํ, กา อุสูยา วิชานต’’นฺติฯ

อถ โข ตณฺหา จ อรติ จ รคา จ มารธีตโร เยน มาโร ปาปิมา เตนุปสงฺกมิํสุฯ อทฺทสา โข มาโร ปาปิมา ตณฺหญฺจ อรติญฺจ รคญฺจ มารธีตโร ทูรโตว อาคจฺฉนฺติโยฯ ทิสฺวาน คาถาหิ อชฺฌภาสิ –

‘‘พาลา กุมุทนาเฬหิ, ปพฺพตํ อภิมตฺถถ [อภิมนฺถถ (สี.)];

คิริํ นเขน ขนถ, อโย ทนฺเตหิ ขาทถฯ

‘‘เสลํว สิรสูหจฺจ [สิรสิ อูหจฺจ (สี.), สิรสิ โอหจฺจ (สฺยา. กํ.)], ปาตาเล คาธเมสถ;

ขาณุํว อุรสาสชฺช, นิพฺพิชฺชาเปถ โคตมา’’ติฯ

‘‘ททฺทลฺลมานา อาคญฺฉุํ, ตณฺหา จ อรตี รคา;

ตา ตตฺถ ปนุที สตฺถา, ตูลํ ภฏฺฐํว มาลุโต’’ติฯ

ตติโย วคฺโคฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

สมฺพหุลา สมิทฺธิ จ, โคธิกํ สตฺตวสฺสานิ;

ธีตรํ เทสิตํ พุทฺธ, เสฏฺเฐน อิมํ มารปญฺจกนฺติฯ

มารสํยุตฺตํ สมตฺตํฯ

5. ภิกฺขุนีสํยุตฺตํ

1. อาฬวิกาสุตฺตํ

[162] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ อถ โข อาฬวิกา ภิกฺขุนี ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สาวตฺถิํ ปิณฺฑาย ปาวิสิฯ สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตา เยน อนฺธวนํ เตนุปสงฺกมิ วิเวกตฺถินีฯ อถ โข มาโร ปาปิมา อาฬวิกาย ภิกฺขุนิยา ภยํ ฉมฺภิตตฺตํ โลมหํสํ อุปฺปาเทตุกาโม วิเวกมฺหา จาเวตุกาโม เยน อาฬวิกา ภิกฺขุนี เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อาฬวิกํ ภิกฺขุนิํ คาถาย อชฺฌภาสิ –

‘‘นตฺถิ นิสฺสรณํ โลเก, กิํ วิเวเกน กาหสิ;

ภุญฺชสฺสุ กามรติโย, มาหุ ปจฺฉานุตาปินี’’ติฯ

อถ โข อาฬวิกาย ภิกฺขุนิยา เอตทโหสิ – ‘‘โก นุ ขฺวายํ มนุสฺโส วา อมนุสฺโส วา คาถํ ภาสตี’’ติ? อถ โข อาฬวิกาย ภิกฺขุนิยา เอตทโหสิ – ‘‘มาโร โข อยํ ปาปิมา มม ภยํ ฉมฺภิตตฺตํ โลมหํสํ อุปฺปาเทตุกาโม วิเวกมฺหา จาเวตุกาโม คาถํ ภาสตี’’ติฯ อถ โข อาฬวิกา ภิกฺขุนี ‘‘มาโร อยํ ปาปิมา’’ อิติ วิทิตฺวา มารํ ปาปิมนฺตํ คาถาหิ ปจฺจภาสิ –

‘‘อตฺถิ นิสฺสรณํ โลเก, ปญฺญาย เม สุผุสฺสิตํ [สุผสฺสิตํ (สี. ปี.)];

ปมตฺตพนฺธุ ปาปิม, น ตฺวํ ชานาสิ ตํ ปทํฯ

‘‘สตฺติสูลูปมา กามา, ขนฺธาสํ อธิกุฏฺฏนา;

ยํ ตฺวํ กามรติํ พฺรูสิ, อรติ มยฺห สา อหู’’ติฯ

อถ โข มาโร ปาปิมา ‘‘ชานาติ มํ อาฬวิกา ภิกฺขุนี’’ติ ทุกฺขี ทุมฺมโน ตตฺเถวนฺตรธายีติฯ