เมนู

3. โคธิกสุตฺตํ

[159] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา โคธิโก อิสิคิลิปสฺเส วิหรติ กาฬสิลายํฯ อถ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต สามยิกํ เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ อถ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา สามยิกาย เจโตวิมุตฺติยา ปริหายิ ฯ ทุติยมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต สามยิกํ เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ ทุติยมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา สามยิกาย เจโตวิมุตฺติยา ปริหายิฯ ตติยมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต สามยิกํ เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ ตติยมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา…เป.… ปริหายิฯ จตุตฺถมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมตฺโต…เป.… วิมุตฺติํ ผุสิ ฯ จตุตฺถมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา…เป.… ปริหายิฯ ปญฺจมมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก…เป.… เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ ปญฺจมมฺปิ โข อายสฺมา…เป.… วิมุตฺติยา ปริหายิฯ ฉฏฺฐมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต สามยิกํ เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ ฉฏฺฐมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก ตมฺหา สามยิกาย เจโตวิมุตฺติยา ปริหายิฯ สตฺตมมฺปิ โข อายสฺมา โคธิโก อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต สามยิกํ เจโตวิมุตฺติํ ผุสิฯ

อถ โข อายสฺมโต โคธิกสฺส เอตทโหสิ – ‘‘ยาว ฉฏฺฐํ ขฺวาหํ สามยิกาย เจโตวิมุตฺติยา ปริหีโนฯ ยํนูนาหํ สตฺถํ อาหเรยฺย’’นฺติฯ อถ โข มาโร ปาปิมา อายสฺมโต โคธิกสฺส เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ คาถาหิ อชฺฌภาสิ –

‘‘มหาวีร มหาปญฺญ, อิทฺธิยา ยสสา ชล;

สพฺพเวรภยาตีต, ปาเท วนฺทามิ จกฺขุมฯ

‘‘สาวโก เต มหาวีร, มรณํ มรณาภิภู;

อากงฺขติ เจตยติ, ตํ นิเสธ ชุตินฺธรฯ

‘‘กถญฺหิ ภควา ตุยฺหํ, สาวโก สาสเน รโต;

อปฺปตฺตมานโส เสกฺโข, กาลํ กยิรา ชเนสุตา’’ติฯ

เตน โข ปน สมเยน อายสฺมโต โคธิเกน สตฺถํ อาหริตํ โหติฯ อถ โข ภควา ‘‘มาโร อยํ ปาปิมา’’ อิติ วิทิตฺวา มารํ ปาปิมนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ –

‘‘เอวญฺหิ ธีรา กุพฺพนฺติ, นาวกงฺขนฺติ ชีวิตํ;

สมูลํ ตณฺหมพฺพุยฺห, โคธิโก ปรินิพฺพุโต’’ติฯ

อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อายาม, ภิกฺขเว, เยน อิสิคิลิปสฺสํ กาฬสิลา เตนุปสงฺกมิสฺสาม ยตฺถ โคธิเกน กุลปุตฺเตน สตฺถํ อาหริต’’นฺติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ

อถ โข ภควา สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ เยน อิสิคิลิปสฺสํ กาฬสิลา เตนุปสงฺกมิฯ อทฺทสา โข ภควา อายสฺมนฺตํ โคธิกํ ทูรโตว มญฺจเก วิวตฺตกฺขนฺธํ เสมานํ [เสยฺยมานํ (สฺยา. กํ.), โสปฺปมานํ (ก.)]ฯ เตน โข ปน สมเยน ธูมายิตตฺตํ ติมิรายิตตฺตํ คจฺฉเตว ปุริมํ ทิสํ, คจฺฉติ ปจฺฉิมํ ทิสํ, คจฺฉติ อุตฺตรํ ทิสํ, คจฺฉติ ทกฺขิณํ ทิสํ, คจฺฉติ อุทฺธํ, คจฺฉติ อโธ, คจฺฉติ อนุทิสํฯ

อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ปสฺสถ โน ตุมฺเห, ภิกฺขเว, เอตํ ธูมายิตตฺตํ ติมิรายิตตฺตํ คจฺฉเตว ปุริมํ ทิสํ, คจฺฉติ ปจฺฉิมํ ทิสํ, คจฺฉติ อุตฺตรํ ทิสํ, คจฺฉติ ทกฺขิณํ ทิสํ, คจฺฉติ อุทฺธํ, คจฺฉติ อโธ, คจฺฉติ อนุทิส’’นฺติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ฯ ‘‘เอโส โข, ภิกฺขเว, มาโร ปาปิมา โคธิกสฺส กุลปุตฺตสฺส วิญฺญาณํ สมนฺเวสติ – ‘กตฺถ โคธิกสฺส กุลปุตฺตสฺส วิญฺญาณํ ปติฏฺฐิต’นฺติ? อปฺปติฏฺฐิเตน จ, ภิกฺขเว, วิญฺญาเณน โคธิโก กุลปุตฺโต ปรินิพฺพุโต’’ติฯ อถ โข มาโร ปาปิมา เพลุวปณฺฑุวีณํ อาทาย เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ –

‘‘อุทฺธํ อโธ จ ติริยํ, ทิสา อนุทิสา สฺวหํ;

อนฺเวสํ นาธิคจฺฉามิ, โคธิโก โส กุหิํ คโต’’ติฯ

‘‘โย [โส (สี. ปี.)] ธีโร ธิติสมฺปนฺโน, ฌายี ฌานรโต สทา;

อโหรตฺตํ อนุยุญฺชํ, ชีวิตํ อนิกามยํฯ

‘‘เชตฺวาน มจฺจุโน [เภตฺวา นมุจิโน (สี.)] เสนํ, อนาคนฺตฺวา ปุนพฺภวํ;

สมูลํ ตณฺหมพฺพุยฺห, โคธิโก ปรินิพฺพุโต’’ติฯ

‘‘ตสฺส โสกปเรตสฺส, วีณา กจฺฉา อภสฺสถ;

ตโต โส ทุมฺมโน ยกฺโข, ตตฺเถวนฺตรธายถา’’ติ [ตตฺเถวนฺตรธายิถาติ (สฺยา. กํ.), ตตฺเถว อนฺตรธายีติ (ก.)]

4. สตฺตวสฺสานุพนฺธสุตฺตํ

[160] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา อุรุเวลายํ วิหรติ นชฺชา เนรญฺชราย ตีเร อชปาลนิคฺโรเธฯ เตน โข ปน สมเยน มาโร ปาปิมา สตฺตวสฺสานิ ภควนฺตํ อนุพนฺโธ โหติ โอตาราเปกฺโข โอตารํ อลภมาโนฯ อถ โข มาโร ปาปิมา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ –

‘‘โสกาวติณฺโณ นุ วนมฺหิ ฌายสิ,

วิตฺตํ นุ ชีโน อุท ปตฺถยาโน;

อาคุํ นุ คามสฺมิมกาสิ กิญฺจิ,

กสฺมา ชเนน น กโรสิ สกฺขิํ;

สกฺขี น สมฺปชฺชติ เกนจิ เต’’ติฯ